Το ηλιόλουστο ελληνικό καλοκαίρι, που αποτελούσε για δεκαετίες πόλο έλξης εκατομμυρίων τουριστών από όλο τον κόσμο, φαίνεται να δίνει σταδιακά τη θέση του σε ένα δυστοπικό μέλλον, με εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες και ένα περιβάλλον που καθίσταται ολοένα πιο «φιλικό» προς τη φωτιά όπως τονίζει στο CNN Greece, o ερευνητής και μέλος της πυρομετεωρολογικής ομάδας «FLAME» της μονάδας Μeteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Γιώργος Παπαβασιλείου.
«Θερμές και ξηρές συνθήκες εμφανίζονται συχνότερα και διαρκούν περισσότερο, εντός και εκτός της τυπικής αντιπυρικής περιόδου» όπως υπογραμμίζει ο κ. Παπαβασιλείου, για να συμπληρώσει πως «η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή κάνει το περιβάλλον ολοένα πιο «φιλικό» προς τη φωτιά».
Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι, μέσα στο 2025 ή μάλλον μέχρι τον Αύγουστο του 2025, περισσότερα από 10 εκατομμύρια στρέμματα έγιναν «στάχτη» στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πρόκειται για ρεκόρ καμένων εκτάσεων από το 2006, σύμφωνα με τα δεδομένα του ευρωπαϊκού συστήματος πληροφόρησης για τις δασικές πυρκαγιές (EFFIS).
Στην Ελλάδα την ίδια περίοδο είχαν καεί 473.930 στρέμματα. Έκτοτε δεκάδες αν όχι εκατοντάδες πυρκαγιές έχουν εκδηλωθεί.
«Πρακτικά, η λεπτή νεκρή καύσιμη ύλη παραμένει εύφλεκτη για περισσότερες ώρες και ημέρες, άρα μια έναρξη συναντά ευνοϊκό υπόβαθρο για την γρήγορη διάδοση και ακόμη υψηλότερη ένταση, δυσχεραίνοντας τον έλεγχο της φωτιάς- είτε υπό συνθήκες ενισχυμένων ανέμων (πυρκαγιές καθοδηγούμενες από τον άνεμο), είτε υπό συνθήκες ατμοσφαιρικής αστάθειας που επιτρέπουν την πυροεπαγωγή (αυτοκαθοδηγούμενες πυρκαγιές, δηλαδή πυρκαγιές που δημιουργούν τον δικό τους καιρό)» εξηγεί χαρακτηριστικά ο πυρομετεωρολόγος.
«Περιορίζεται το νυχτερινό παράθυρο ύφεσης»
Την ίδια ώρα, τα τελευταία χρόνια σε πολλές περιοχές παγκοσμίως «περιορίζεται το «νυχτερινό παράθυρο» ύφεσης των πυρομετεωρολογικών συνθηκών, δηλαδή η ανάκαμψη της υγρασίας της λεπτής νεκρής καύσιμης ύλης, που δημιουργούσε ένα λιγότερο εύφλεκτο πεδίο.
Πλέον «οι νύχτες είναι συχνότερα θερμές και ξηρές, δημιουργώντας ένα περισσότερο εύφλεκτο πεδίο» συμπληρώνει ο κ. Παπαβασιλείου.
Σημαντικοί παράγοντες που συμβάλλουν στο φαινόμενο, είναι τόσο «η εγκατάλειψη της υπαίθρου», όσο και η «επέκταση της ανθρώπινης δραστηριότητας μέσα και κοντά στα δασικά οικοσυστήματα, που ορίζονται ως ζώνες μίξης δάσους-οικισμού (WUI) και οι οποίες αυξάνουν τη συνέχεια, τη διαθεσιμότητα της καύσιμης ύλης, την έκθεση των ανθρώπων και των υποδομών, αλλά και την πιθανότητα ενάρξεων».
Δεν είναι όμως οι δυσμενείς πυρομετεωρολογικές συνθήκες που προκαλούν τις ενάρξεις, αλλά οι άνθρωποι και συνολικά οι ανθρώπινες δραστηριότητες, καθώς και φυσικά αίτια όπως οι κεραυνοί.
«Το πρόβλημα ξεκινά όταν σημειώνονται ενάρξεις σε καθεστώς δυσμενών πυρομετεωρολογικών συνθηκών, είτε λόγω ανθρώπινης δραστηριότητας (θερμές εργασίες, αμέλεια, αστοχίες στα δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας), είτε λόγω φυσικών αιτίων (κεραυνική δραστηριότητα)» όπως ξεκαθαρίζει ο ερευνητής.
Τι οφείλουμε να αλλάξουμε
Τι πρωτοβουλίες μπορούν να ληφθούν για την θωράκιση απέναντι σε αυτή την δυστοπική πραγματικότητα;
Ανάμεσα στις προτάσεις, στις οποίες αναφέρεται ο κ. Παπαβασιλείου και έχουν παρουσιαστεί στην έκθεση που δημοσιεύθηκε από την ομάδα «Flame» και το WWF Ελλάς, είναι η διαφάνεια στα αίτια των ενάρξεων και η στοχευμένη πρόληψη.
Προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η συστηματική διερεύνηση και δημόσια διάθεση των αιτιών ενάρξεων.
Μόνο το < 20% των αιτιών έναρξης πυρκαγιάς έχει εξακριβωθεί
Ενδεικτικό είναι το γεγονός, σύμφωνα με τον ίδιο, πως σήμερα μόνο ένα μικρό ποσοστό, της τάξεως του < 20% έχει ερευνηθεί ή εξακριβωθεί. Ρίχνοντας «φως» στις αιτίες έναρξης «θα ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών, ενώ παράλληλα θα επιτρέψει τόσο την έρευνα, όσο και στοχευμένες παρεμβάσεις και την υλοποίηση εκστρατειών ευαισθητοποίησης ώστε να μειωθούν οι ενάρξεις και να περιοριστούν οι συνωμοσιολογίες».
Σημαίνουσα σημασία στη «μάχη» με τις φλόγες είναι επίσης η τακτική ανάλυση των πυρκαγιών σε πραγματικό χρόνο.
«Η τακτική ανάλυση μιας πυρκαγιάς επιτρέπει την ποσοτική εκτίμηση της συμπεριφοράς μιας πυρκαγιάς, με την αποτύπωση της περιμέτρου και συμπεριφοράς της σε τακτά χρονικά διαστήματα (ισόχρονες, ρυθμοί εξάπλωσης, θερμικά φορτία), με τη χρήση θερμικών καμερών και υπερπτήσεων πάνω από μια πυρκαγιά, για την ιεράρχηση των επιχειρησιακών ενεργειών αλλά και τη βέλτιστη αξιοποίηση ανθρωπίνων και τεχνικών πόρων» όπως εξηγεί ο ερευνητής.
«Ενίσχυση της ετοιμότητας με βάση τις συνθήκες και όχι το ημερολόγιο»
Ιδιαίτερα επιτακτική είναι παράλληλα η ενίσχυση της ετοιμότητας «με βάση τις συνθήκες και όχι το ημερολόγιο».
Τι σημαίνει αυτό; Η κατανόηση ενός δυναμικού ορισμού της αντιπυρικής περιόδου «με βάση κριτήρια που περιλαμβάνουν την επιτήρηση των πυρομετεωρολογικών συνθηκών και της κατάστασης της βλάστησης στο πεδίο».
Κρίσιμη όμως είναι και η επόμενη ημέρα και η θεσμοθέτηση της «αποκόμισης διδαγμάτων».
Όπως επισημαίνει ο κ. Παπαβασιλείου, είναι σημαντική «η ύπαρξη μιας δημόσιας διαδικασίας αποκόμισης διδαγμάτων έπειτα από σημαντικά περιστατικά πυρκαγιών ή/και και κάθε αντιπυρική περίοδο με τη συμμετοχή όλων των φορέων, θα συμβάλλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη καλών πρακτικών με στόχο τη συνεχή βελτίωση του συστήματος διαχείρισης δασικών πυρκαγιών της χώρας».
Το τελευταίο, αλλά όχι αμελητέο, μέτρο που πρέπει να ληφθεί επίσης υπόψιν είναι η «θέσπιση διαδικασιών που θα επιτρέπουν τη συστηματική ανάλυση κόστους-οφέλους έπειτα από κάθε αντιπυρική περίοδο».
«Απαιτείται ενιαία, δημόσια και συστηματική αποτύπωση των δαπανών σε πρόληψη, καταστολή και αποκατάσταση, για αντικειμενική αξιολόγηση αποτελεσματικότητας και στοχευμένη χάραξη πολιτικής» σημειώνει ο ίδιος.
Όσο, λοιπόν, σημαντική είναι η καταστολή των πύρινων μετώπων, άλλο τόσο σημαντική, αν όχι ακόμη περισσότερο, είναι αφενός η θέσπιση ενός ολοκληρωμένου συστήματος πρόληψης και αφετέρου η αποτίμηση όσων έγιναν και όσων δεν έγιναν για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών.
