Σε κλίμα συγκίνησης αναβίωσε την περασμένη Δευτέρα στην Καλή Συκιά το χρονικό του πλέον αποτρόπαιου εγκλήματος στη σύγχρονη ιστορία. Το μαρτυρικό θάνατο στις φλόγες γυναικών της περιοχής, σε μια προσπάθεια των ναζί να εκμαιεύσουν πληροφορίες για τη δράση και το κρησφύγετο των ανταρτών.
Σύμφωνα με τα «Ρεθεμνιώτικα Νέα», τις εκδηλώσεις τίμησαν με την παρουσία τους ο βουλευτής Ρεθύμνου του ΠΑΣΟΚ κ. Μανόλης Χνάρης, ο αντιδήμαρχος Αγίου Βασιλείου κ. Ευάγγελος Καπετανάκης εκπροσωπώντας τον δήμαρχο Αγίου Βασιλείου κ. Ιωάννη Ταταράκη, ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου δήμου Αμαρίου κ. Γαλάτιος Μοσχονάς, ο αντιδήμαρχος δήμου Ρεθύμνης κ. Γεώργιος Σκορδίλης, ο ειδικός σύμβουλος Ιστορίας και Μνήμης Ολοκαυτωμάτων στην Περιφέρεια Κρήτης κ. Νίκος Μπιμπάκης, ο εντεταλμένος δημοτικός σύμβουλος κ. Βασίλης Θεοδωράκης, ο πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Αγίου Ιωάννη – Καλής Συκιάς κ. Κωνσταντίνος Αδελιανάκης, ο πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Ροδάκινου κ. Ευάγγελος Χομπίτης, ο Εκπρόσωπος των Πυροσβεστικών Υπηρεσιών Ρεθύμνου κ. Μανούσος Ζανιδάκης, ο λιμενάρχης Αγίας Γαλήνης κ. Αντώνης Σαραντουλάκης, ο πρώην δήμαρχος Φοίνικα κ. Στέλιος Κλειδής, οι πρόεδροι των Πολιτιστικών Συλλόγων Ροδάκινου κ. Βαρδής Χομπίτης και Αγίου Ιωάννη κ. Μανόλης Ζαμπετάκης, ο πρώην αντιδήμαρχος κ. Ιωάννης Νεκτάριος Χαραλαμπάκης, ο πρόεδρος της Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας (Παράρτημα Χανίων – Ρεθύμνης) αντισμήναρχος ε.α. κ. Μάρκος Γαλανάκης, καθώς και ο εκπρόσωπος της Ένωσης Μνήμης Ολοκαυτωμάτων νομού Ρεθύμνου, αντιστράτηγος ε.α. της Ελληνικής Αστυνομίας κ. Βασίλης Αποστολάκης.
Παρευρέθηκαν επίσης εκπρόσωποι της Ένωσης Θυμάτων Σοκαρά, κ. Γιώργος Δημητράκης και κ. Στυλιανός Ορφανάκης.
Στεφάνι στη μνήμη του Ιωάννη Δρανδάκη, ο οποίος βασανίστηκε και εκτελέστηκε από τους Ναζί έξω από το χωριό, κατέθεσαν οι Μοναχοί της Ιεράς Μονής Αρκαδίου Παρθένιος και Ευμένιος, εκ μέρους των συγγενών της Καλής Συκιάς ο κ. Κυριάκος Δαμουλάκης, καθώς και μαθητές του χωριού.
Από την κατάθεση στεφάνων
Η αντιδήμαρχος Πολιτισμού κ. Ευαγγελία Γλαμπεδάκη χαιρετίζει την εκδήλωση
Η αντιδήμαρχος Πολιτισμού του δήμου Αγίου Βασιλείου, κ. Ευαγγελία Γλαμπεδάκη, στην προσφώνησή της υπογράμμισε: «Με βαθύ σεβασμό και συγκίνηση βρισκόμαστε σήμερα εδώ, στην ιστορική Καλή Συκιά, για να τιμήσουμε την 82η επέτειο του Ολοκαυτώματος. Μια επέτειο που δεν είναι απλώς μια σελίδα στο βιβλίο της τοπικής ιστορίας, αλλά μια πανανθρώπινη μαρτυρία θυσίας, αντίστασης και αξιοπρέπειας. Οι γυναίκες της Καλής Συκιάς και του Ροδάκινου, μαζί με τους υπέργηρους άνδρες και όλους τους Καλησυκιανούς αγωνιστές, ύψωσαν το ανάστημά τους απέναντι στη ναζιστική θηριωδία. Με το θάρρος τους και την αταλάντευτη πίστη στην ελευθερία, πλήρωσαν το βαρύ τίμημα του θανάτου. Όμως, μέσα από τις στάχτες τους, αναδύθηκε το αιώνιο φως της μνήμης και της ιστορικής δικαίωσης. Η θυσία τους μάς θυμίζει πως η Ελευθερία δεν χαρίζεται· κατακτάται και υπερασπίζεται με αίμα, με θάρρος και με πνευματική αντοχή. Είναι καθήκον όλων μας να διατηρούμε ζωντανή αυτή τη μνήμη και να τη μεταδίδουμε στις επόμενες γενιές, όχι μόνο ως ιστορικό γεγονός, αλλά ως αξιακό δίδαγμα για το σήμερα και το αύριο. Η Καλή Συκιά στέκει σήμερα όχι μόνο ως τόπος μαρτυρίου, αλλά και ως τόπος φωτός, που δείχνει ότι ακόμη και οι πιο σκληρές δοκιμασίες μπορούν να μετατραπούν σε φάρο δύναμης και αξιοπρέπειας για έναν λαό. Ας υποκλιθούμε λοιπόν όλοι με ευγνωμοσύνη μπροστά στη μνήμη των ηρωίδων και των ηρώων αυτής της γης. Και ας υποσχεθούμε ότι θα κρατήσουμε άσβεστη τη μνήμη τους, ως ιερή παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Αιωνία τους η μνήμη».
Κεντρική ομιλήτρια της εκδήλωσης ήταν η δημοσιογράφος Εύα Λαδιά, η οποία παρουσίασε με πληρότητα τον ρόλο του Σούμπερτ και των Σουμπεριτών, καθώς και το απαράμιλλο θάρρος των γυναικών της Καλής Συκιάς και του Ροδάκινου που δεν λύγισαν μπροστά στον θάνατο, ανάμεσά τους μια έγκυος γυναίκα και ένας υπερήλικας, σύμβολα ανυποχώρητης ψυχής.
Η Εύα Λαδιά αναφέρθηκε στο ματωμένο χρονικό
Είπε μεταξύ άλλων: «Στο διάβα των αιώνων, όποτε η βία κανοναρχούσε την τάξη των πραγμάτων, άναψαν πολλές φορές φλόγες για να δώσουν μαρτυρικό θάνατο στα θύματά της.
Εγκλήματα στο όνομα ακόμα και της θρησκείας, που ευλογούσε ο μεσαιωνικός σκοταδισμός. Κάποιοι όμως έδωσαν συνέχεια και σε περιόδους που, υποτίθεται ότι ο πολιτισμός έκανε άλματα προόδου. Μεταχειρίστηκαν αυτές τις απάνθρωπες μεθόδους, για να υπηρετούσαν πρακτικές του πολέμου. Κι ένας από αυτούς που σημάδεψε την εποχή του με τα φρικτά εγκλήματα που διέπραξε, ήταν ο Φρειδερίκος Χέρμαν Σούμπερτ ο Γερμανός στρατιωτικός που με τον βαθμό του (Δεκανέα) βρέθηκε στο Ρέθυμνο όπου έκανε τον διερμηνέα του Γερμανού φρούραρχου της πόλης, πιθανόν το καλοκαίρι του 1941.
Τον άκουγες ο «Τούρκος», όπως τον αποκαλούσαν οι Ρεθεμνιώτες, όχι μόνο επειδή θύμιζε ανατολίτη, αλλά γιατί συνήθιζε να πιάνει κουβέντα στα Τούρκικα με τους Μικρασιάτες πρόσφυγες αν και μιλούσε άπταιστα και την ελληνική.
Ο εγκληματίας αυτός που από τις τόσες πληροφορίες, γύρω από την καταγωγή του, διακρίνουμε να διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά των Γενίτσαρων της τουρκοκρατίας, μισούσε κάθε τι ελληνικό. Κι αυτό φαίνεται από τον τρόπο που λειτουργούσε υπηρετώντας το ναζιστικό καθεστώς.
Αφάνταστη φρίκη προκαλούσε η ομάδα του, αποτελούμενη από τα αποβράσματα της κοινωνίας οι Σουμπερίτες που επιδίωκαν αποδοχή βασανίζοντας και βιάζοντας, σκοτώνοντας και αφανίζοντας χωριά.
Δεν είναι τυχαίο ότι στην κοινωνία της Κρήτη κάποτε η λέξη Σουμπερίτης ήταν η χειρότερη βρισιά.
Όταν βρέθηκε στον αγιασμένο αυτό τόπο, τον Οκτώβρη του 1943 αναζητώντας αντάρτες, είχε ήδη στο ενεργητικό του αναρίθμητες πράξεις βίας ξεκινώντας από το Όρος του Ρεθύμνου, και συνεχίζοντας στον Κρουσώνα .
Εμφανιζόταν ως εντολοδόχος του ταγματάρχη Χάρμαν αλλά και αυτοτελώς με στόχο την κατάσχεση όπλων, την απόσπαση πληροφοριών για τους αντάρτες και τον νεοσύστατο τότε ΕΛΑΣ, την τρομοκράτηση των χωριών που υποστήριζαν τους αντιστασιακούς. Η περίπτωση του βοσκού Ι. Ξυλούρη ή Ξυλουρογιάννη κόβει την ανάσα: Τον έδεσαν με τρίχινο σχοινί από τον λαιμό σε ένα γάιδαρο και ενώ τον τραβούσαν του έβγαλαν τα μάτια!
Αυτό το τέρας αντίκρισαν οι κάτοικοι της Καλής Συκιάς που βρέθηκαν στο χωριό εκείνη την τραγική μέρα της 6ης Οκτωβρίου.
Η μάχη στον Τσιλίβδικα, στις 4 Οκτωβρίου 1943, μεταξύ ομάδας Γερμανοϊταλών, ανδρών της ομάδας του Καπετάν Μανόλη Μπαντουβά και ανδρών της κρητικής αντίστασης των Οργανώσεων Ρεθύμνης και Χανίων, ήταν η αφορμή. Στη σκληρή αυτή μάχη που έδωσαν οι αντάρτες όλοι οι Γερμανοϊταλοί εξουδετερώθηκαν, εκτός από έναν, που κατάφερε να διαφύγει.
Έργο Τέχνης αυτό που αποκαλύφθηκε στην είσοδο του Πολιτιστικού Κέντρου
Κόλαση φωτιάς
Η διαφυγή του Γερμανού είχε τραγικά αποτελέσματα για το χωριό Καλή Συκιά. Μετά την ενημέρωση των ανωτέρων του, γερμανικός λόχος από 250 στρατιώτες, αξιωματικούς και υπαξιωματικούς, έφτασαν το πρωινό της 6ης Οκτωβρίου 1943 στο χωριό Άγιος Ιωάννης. Το γερμανικό τάγμα ακολουθούσε ομάδα είκοσι εφτά (27) δοσίλογων του Σούμπερτ με τον ίδιο επικεφαλής που είχε στο μεταξύ προαχθεί στον βαθμό του υπαξιωματικού Επιλοχία. Στη θέση «Χαλασέ – Παπαδονικολή τ’ αμπέλι», οι δοσίλογοι συνάντησαν τον Σταμάτη Κατσιβελάκη του Κυριάκου και τον Παντελή Κουμεντάκη του Ιωάννου. Χωρίς λόγο και αιτία τους εκτέλεσαν. Στην έξοδο του χωριού Άγιος Ιωάννης, το γερμανικό τάγμα βάδισε προς το οροπέδιο Τσιλίβδικα να αναζητήσει τους νεκρούς Γερμανοϊταλούς. Οι είκοσι εφτά δοσίλογοι με πέντε Γερμανούς, κατευθύνθηκαν στο χωριό Καλή Συκιά.
Οι άντρες του χωριού τους αντιλήφθηκαν και έφυγαν προς τα ορεινά. Τα γεγονότα που ακολούθησαν ήταν τραγικά Οι Σουμπερίτες συγκέντρωσαν τους κατοίκους έξω από το σχολείο.
Με απειλές και φοβέρες, ζητούσαν να μάθουν που βρίσκονται οι αντάρτες. Οι προσπάθειές τους δεν είχαν αποτέλεσμα. Άρχισαν να πυρπολούν τέσσερα σπίτια.
Στις φλόγες των σπιτιών έριξαν γυναίκες του χωριού. Εκείνες που αντιστέκονταν πιο σθεναρά τις πυροβολούσαν κιόλας. Στα πυρπολημένα σπίτια του Ευάγγελου Πετράκη, Σταμάτη Σταυρουλάκη, Λεωνίδα Μονιάκη και Εμμανουήλ Κωστάκη, βρήκαν τραγικό θάνατο η Ελένη Νικητάκη, η κόρη της Μαρία Νικητάκη, η Μαλαματένια Πετράκη, η Ευαγγελία Γρυντάκη (έγκυος 8 μηνών), η Ευαγγελία Σταυγιανουδάκη, η Ευαγγελία Φρονιμάκη, η Ζαμπία Γιανναδάκη, η Μαρία Γρυντάκη, η Φωτεινή Δαμουλάκη, η Σταυρούλα Ζουμπεράκη, η Αργυρώ Κωστάκη. Στους δρόμους του χωριού εκτελέστηκε η Χρυσή Καλαφάτη και στη θέση «Πλάκα» εκτελέστηκε ο υπέργηρος Βαρδής Νικητάκης (84 ετών). Οι περισσότερες από τις γυναίκες που κάηκαν ζωντανές ήταν ηλικιωμένες.
Το αποτέλεσμα της βαρβαρότητας των δοσίλογων, του Σούμπερτ αλλά και των πέντε Γερμανών που συντόνιζαν την επιχείρηση, ήταν ο θάνατος δώδεκα (12) γυναικών και δύο (2) αντρών. Τρεις ακόμη γυναίκες της Καλής Συκιάς διασώθηκαν με εγκαύματα, αν και ρίχτηκαν στις φλόγες. Η Μαρία Πετράκη, η Ειρήνη Μονιάκη και η Ασπασία Γιανναδάκη. Τέσσερις από τις γυναίκες που κάηκαν ζωντανές, ήταν από το χωριό Ροδάκινο. Η Ευαγγελία Φρονιμάκη, Ζαμπία Γιανναδάκη, Χρυσή Καλαφάτη και Ευαγγελία Σταυγιανουδάκη.
Μια ακόμα ματωμένη σελίδα της σύγχρονης ιστορίας ήταν η τραγωδία της Καλής Συκιάς.
Ένας ακόμα χαλασμός από τους τόσους που μαυροφόρεσαν την Κρήτη. Τι είναι όμως αυτό που δίνει στο ματωμένο χρονικό μια οικουμενική καταξίωση στις δέλτους τιμής;
Σε ποια λεπτομέρεια οφείλει τη διάσταση υπέρτατου μεγαλείου, από αυτό που χαρακτηρίζει Αρκάδι και Ζάλογγο;
Μήπως οι κάτοικοι των άλλων περιοχών που βασανίστηκαν έδειξαν λιγότερο ηρωισμό όταν τους προκαλούσαν ανείπωτο πόνο, για να αποκαλύψουν κρησφύγετα ανταρτών; Μήπως δεν ήταν άνθρωποι κι αυτοί απλοί, άτομα κάθε ηλικίας, που ταπείνωσαν με τη γενναιότητά τους τον εχθρό;
Τι περισσότερο έγινε εδώ που ξάφνιασε τους Σουμπερίτες ακόμα και τα αδέλφια Νίκο, Μιχάλη και Γιώργη Τζουλιά, που ήταν οι χειρότεροι όλων και πρωτοστάτησαν στο μαρτύριο των γυναικών που τιμάμε σήμερα στον ευλογημένο αυτό τόπο;
Μια κραυγή κάνει τη διαφορά.
Μια προσταγή, που ακόμα και σήμερα μας προκαλεί ρίγος μέχρι τα μύχια του είναι μας.
«Μη με ακουμπάτε. Με λερώνετε. Μη με μαγαρίζετε».
Αντί για ικεσίες, αντί για σπαρακτικές κραυγές τρόμου, φόβου, και απελπισίας τα ανθρωπόμορφα εκείνα τέρατα, άκουσαν αυτή την προσταγή από τα χείλη γυναικών. Προσταγή ενώ οι φλόγες τις ζύγωναν απειλητικές. Προσταγή μπροστά στο κατώφλι του πιο φρικτού θανάτου.
Ο απάνθρωπος εκείνος αξιωματικός ο Σούμπερτ, που υποχρεώθηκαν οι ανώτεροί του να τον απομακρύνουν από την Κρήτη γιατί οι πράξεις του είχαν ξεσηκώσει την οργή των πάντων στο νησί, συνέχισε και στο Χορτιάτη τις φοβερές αυτές τακτικές. Και αλλού μαρτύρησαν αθώοι εξαιτίας του. Κι αλλού βρέθηκαν στην πυρά γυναίκες και μικρά παιδιά όπως μαρτυρούν οι 2.500 σελίδες που περιείχε η δικογραφία του, όταν ήρθε και γι΄ αυτόν η ώρα της κρίσης για να πληρώσει με θάνατο.
Η τραγωδία όμως στην Καλή Συκιά απομένει σύμβολο απερίγραπτης γενναιότητας χάρις στην κραυγή αυτή. Κραυγή που κλείνει τους άγραφους νόμους τιμής, που έκαναν τη Γυναίκα της Κρήτης σύμβολο. Μπορεί με κραυγή που θύμιζε το χρέος να έσπρωχνε η Δασκαλοχαρίκλεια τις έγκλειστες του μοναστηριού να πάνε να καούν στο λαγούμι. Όπως η κραυγή αυτή προσταγή από τα χείλη του θύματος μπροστά στον πύρινο θάνατο, διαχέεται στην οικουμένη και συγκλονίζει όσα χρόνια κι αν έχουν περάσει από τότε.
Και μας καλεί κάθε χρόνο στο προσκύνημα αυτό που τείνει και πρέπει να πάρει οικουμενική διάσταση όπως του αξίζει».
Στην αντιφώνησή της, η πρόεδρος του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Καλής Συκιάς – «Ο Τσιλιβδίκας» Βασιλική Κωστάκη – Μπαμιάκη, αναφέρθηκε με συγκίνηση στον αγώνα και τη θυσία των γυναικών του χωριού, ευχαριστώντας τους παρευρισκόμενους και ιδιαίτερα τους εκπροσώπους της Τοπικής Κοινότητας Σοκαρά – με τους οποίους η Καλή Συκιά είναι αδελφοποιημένη, δεσμευμένη με κοινούς αγώνες και κοινές μνήμες.
Χαιρετισμό απέστειλε ο υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας κ. Ιωάννης Κεφαλογιάννης, καθώς και ο βουλευτής Ρεθύμνου του ΠΑΣΟΚ κ. Μανόλης Χνάρης ο οποίος παρευρέθηκε στην εκδήλωση. Ιδιαίτερη στιγμή της ημέρας αποτέλεσαν τα αποκαλυπτήρια της τοιχογραφίας στο Πολιτιστικό Κέντρο Καλής Συκιάς, η οποία απεικονίζει τις μορφές των γυναικών-ηρωίδων του Ολοκαυτώματος, συμβολίζοντας το θάρρος, την αντίσταση και τη θυσία τους.
Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με κατάθεση στεφάνων, ενός λεπτού σιγή και τον Εθνικό Ύμνο, μέσα σε μια ατμόσφαιρα συγκίνησης, περηφάνιας και σεβασμού στη μνήμη όσων θυσιάστηκαν για την Ελευθερία και την Αξιοπρέπεια.
Από τη συγκινητική τελετή στο ηρώο
