Με εξαιρετική επιτυχία ολοκληρώθηκαν οι επιμορφωτικές δράσεις στο πλαίσιο του 6ου σε σειρά «Υβριδικού Πανεπιστημίου Αστερουσίων» που πραγματοποιήθηκαν στον ορεινό όγκο των Αστερουσίων από 29 – 31 Οκτωβρίου 2025. Κεντρικό θέμα ήταν η «Φυσική και Πολιτιστική Κληρονομιά σε Αποθέματα Βιόσφαιρας και άλλες Χαρακτηρισμένες Περιοχές της Μεσογείου» και συμμετείχαν επιστήμονες, νέοι και εργαζόμενοι από 10 χώρες κυρίως της Μεσογείου, καθώς και η Επίτροπος Περιβάλλοντος και Ευημερίας των Ζώων Κύπρου κα Αντωνία Θεοδοσίου.
Οι επιμορφωτικές δράσεις του «Υβριδικού Πανεπιστημίου» οργανώθηκαν από την Αναπτυξιακή Ηρακλείου, την Τοπική Επιτροπή Διαχείρισης Αστερουσίων (ΤΕΔΑ) και το Σύνδεσμο Προστασίας των Αστερουσίων με χρηματοδότηση από το Περιφερειακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης της Περιφέρειας Κρήτης.
Η διοργάνωση τελούσε υπό την αιγίδα του Περιφερειακού Γραφείου της UNESCO για την Επιστήμη και τον Πολιτισμό στην Ευρώπη και της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής του Προγράμματος Άνθρωπος και Βιόσφαιρα ΜΑΒ/ UNESCO, με την επιστημονική συνδρομή του Μεσογειακού Γραφείου Πληροφοριών για το Περιβάλλον, τον Πολιτισμό και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (MIO-ECSDE).
Στην έναρξη των δράσεων την Τετάρτη 29 Οκτωβρίου χαιρετισμό απηύθυναν:
⦁ η Πρόεδρος της Τοπικής Επιτροπής Διαχείρισης του Αποθέματος Βιόσφαιρας Αστερουσίων κα Θεανώ Βρέντζου, τονίζοντας τη σημασία της συνεργασίας για ένα βιώσιμο μέλλον για τις επόμενες γενιές αλλά και τα οφέλη που αποκομίζουν οι τοπικές κοινωνίες από τη συμμετοχή στα Αποθέματα Βιόσφαιρας,
⦁ η κα Frédérique Aubert, Επικεφαλής της Μονάδας Πολιτισμού του Περιφερειακού Γραφείου Επιστήμης και Πολιτισμού της UNESCO στην Ευρώπη εστιάζοντας στη σημασία δημιουργίας συνεργειών και διασύνδεσης επιστήμης–πολιτισμού στα Αποθέματα Βιόσφαιρας, με επίκεντρο τον άνθρωπο
⦁ και ο κ. Σκούλλος Μιχάλης, Πρόεδρος της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής του Προγράμματος ΜΑΒ/UNESCO, αναδεικνύοντας τη σύνδεση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς στα Αποθέματα Βιόσφαιρας.
Παρουσίαση για το όραμα διαμόρφωσης της περιοχής ΜΑΒ Αστερουσίων, αξιοποιώντας το εργαλείο τοπικής ανάπτυξης LEADER πραγματοποίησε η κα Αμαλία Ταβλαδωράκη, στέλεχος της Αναπτυξιακής Ηρακλείου, ενώ εισηγήσεις έκαναν υψηλόβαθμα στελέχη της UNESCO — η Δρ Francesca Bampa, Υπεύθυνη Επιστημονικού Έργου του Περιφερειακού Γραφείου Επιστήμης και Πολιτισμού της UNESCO στην Ευρώπη και η κα Frédérique Aubert, Επικεφαλής της Μονάδας Πολιτισμού του Περιφερειακού Γραφείου Επιστήμης και Πολιτισμού της UNESCO. Επίσης συμμετείχε με εισήγηση για την παράκτια φυσική και πολιτιστική κληρονομιά ο Δρ. Νίκος Καμπάνης από το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ).
Οι δράσεις της πρώτης επιμορφωτικής ημέρας του «Υβριδικού Πανεπιστημίου Αστερουσίων» συνεχίστηκαν με παρουσιάσεις των φορέων που εκπροσωπούσαν οι συμμετέχοντες, οι οποίοι μοιράστηκαν εμπειρίες από διαφορετικές περιοχές και χώρες.
Ο λαογράφος – ιστοριοδίφης κ. Σταματάκης έκλεισε τις συνεδρίες παρουσιάσεων με μια ζωντανή, αφηγηματική περιγραφή του πολιτισμού της περιοχής του Αποθέματος Βιόσφαιρας Αστερουσίων, μεταφέροντας στο κοινό μνήμες και εικόνες από τον τόπο.
Η βραδιά ολοκληρώθηκε με αστροπαρατήρηση, σε συνεργασία με τον Σύλλογο Αστρονομίας Κρήτης, προσφέροντας στους συμμετέχοντες μια μοναδική εμπειρία γνωριμίας με τον έναστρο ουρανό των Αστερουσίων.
Η δεύτερη ημέρα του «Υβριδικού Πανεπιστημίου Αστερουσίων» εξελίχθηκε δυναμικά στην ευρύτερη περιοχή της Μεσαράς με επισκέψεις και εισηγήσεις.
Οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τον Ελαιώνα του Συνεταιρισμού «Φαμελιά Αστερουσίων» σε ξενάγηση που πραγματοποιήθηκε από τον Πρόεδρο του, κ. Μ. Ιατράκη. Στη συνέχεια επισκέφθηκαν τη Γεωργική Σχολή Μεσαράς, όπου τους υποδέχθηκε η Διευθύντρια, κα Σ. Χατζηγεωργίου.
Κατά τη διάρκεια των επιμορφωτικών δράσεων, ο Δρ Γ. Κουμπούρης, από το Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Καλλιεργειών & Αμπελουργίας (ΙΕΛΥΑ) του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, ανέλυσε το έργο «Ζωντανοί Ελαιώνες», ενώ ο Καθηγητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) Κ. Μάττας αναφέρθηκε στη διατροφική καταναλωτική συμπεριφορά και στη σύνδεσή της με το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Ο κ. Γ. Μανουσάκης, εκπρόσωπος του Μεσογειακού Κέντρου Ικανοτήτων Αγροδιατροφής (MACC), παρουσίασε τη δυνατότητα αξιοποίησης του μαλλιού προβάτου και ο Καθηγητής του Πολυτεχνείου Κρήτης Ν. Νικολαΐδης ανέπτυξε προσεγγίσεις για τη βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους μέσω βιώσιμων μεθόδων καλλιέργειας.
Η Δρ Francesca Bampa παρουσίασε την πρωτοβουλία της UNESCO για το έδαφος και το έργο SOILSCAPE και οι εργασίες έκλεισαν με βιωματικό εργαστήριο πρακτικής γνωριμίας με τη διατροφή των Αστερουσίων, από τη Δρ. Αμαλία Φιλιππάκη. Η ημέρα ολοκληρώθηκε με επίσκεψη και σύντομη ξενάγηση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσαράς.
Την εκδήλωση της τρίτης ημέρας τίμησαν με την παρουσία και τον χαιρετισμό τους εκπρόσωποι του Δήμου Αρχανών-Αστερουσίων, ο Αντιδήμαρχος Πολιτικής Προστασίας και Περιβάλλοντος κος Εμμ. Αντωνακάκης και ο Αντιδημάρχος Καθημερινότητας, Αθλητισμού και Νέας Γενιάς, κος Ηλ. Επιτροπάκης, επισημαίνοντας τη σημασία της πρωτοβουλίας για την τοπική κοινωνία και το φυσικό περιβάλλον της περιοχής.
Η τρίτη ημέρα του Υβριδικού Πανεπιστημίου Αστερουσίων ξεκίνησε με εισήγηση του Αν. Καθηγητή του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου (ΕΛΜΕΠΑ) Γ. Φραγκιαδάκη, σχετικά με την αναβίωση και αξιολόγηση της καλλιέργειας του χαρουπιού στην Κρήτη.
Ακολούθως η Δρ Α. Μανταδάκη, η οποία ορίσθηκε πρόσφατα ως Ελληνικό Εθνικό Σημείο Επαφής για τη Νεολαία του προγράμματος Άνθρωπος και Βιόσφαιρα της UNESCO, παρουσίασε μελέτη περίπτωσης για τη διατροφική κουλτούρα, τις πρακτικές κληρονομιάς και τη βιωσιμότητα του Αποθέματος Βιόσφαιρας Αστερουσίων της UNESCO στην Κρήτη. Στο πλαίσιο των εργαστηρίων, επιπρόσθετα παρουσίασε το παράδειγμα συμμετοχής της Ομάδας Νέων Αστερουσίων στο Έργο Life Phoenix, υπογραμμίζοντας τη σημασία της διάδοσης καλών πρακτικών και της ενεργού δέσμευσης της τοπικής κοινότητας.
Στη συνέχεια, η κα Frédérique Aubert, εκπρόσωπος της UNESCO, ανέλυσε τη σημασία της διαφύλαξης της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς, εστιάζοντας στην εκπαίδευση και στη συμμετοχή της κοινότητας.
Μετά από επίσκεψη στον Γυναικείο Συνεταιρισμό «Μελιστάλαχτη», οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να συνομιλήσουν με τα μέλη του Συνεταιρισμού σχετικά με τις δραστηριότητες και τις υπηρεσίες του και να γευτούν τα τοπικά εδέσματα που παράγουν.
Κατά τη διάρκεια των εργαστηρίων, η κα M. Peroni παρουσίασε συμμετοχικές δραστηριότητες που συνδέουν τη φύση με τον πολιτισμό, μέσα από παραδείγματα του Γεωπάρκου Maiella στην Ιταλία, ενώ η Δρ Ε. Αβραμίδου από το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, παρουσίασε έρευνα σχετική με συγκεκριμένους προτεινόμενους υπο-πληθυσμούς του σπάνιου απειλούμενου δενδρόκεδρου Juniperus drupacea στον Πάρνωνα.
Επίσης, η υποψήφια διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αιγαίου Inès Vincent υλοποίησε εργαστήριο χαρτογράφησης του κοινωνικο-περιβαλλοντικού συστήματος του Αποθέματος Βιόσφαιρας Αστερουσίων, εφαρμόζοντας συμμετοχική μεθοδολογία συλλογικού στοχασμού (Fuzzy Cognitive Mapping) για την αποτύπωση των αλληλεπιδράσεων, των ανατροφοδοτήσεων και των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η περιοχή. Η ημέρα ολοκληρώθηκε με το Εργαστήριο της κας Nastasiya Koroleva με δράσεις της BirdLife Malta, ενός φορέα μη τυπικής περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που δραστηριοποιείται στα σχολεία της Μάλτας.
Η ημέρα έκλεισε σε κλίμα συνεργασίας, δικτύωσης και ανταλλαγής γνώσεων, επιβεβαιώνοντας τον διεπιστημονικό χαρακτήρα του Υβριδικού Πανεπιστημίου και τη συμβολή του στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, της εκπαίδευσης και της προστασίας της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.
Το «Υβριδικό Πανεπιστήμιο Αστερουσίων», ένωσε επιστήμονες, φορείς και τοπικές κοινότητες από όλο τον κόσμο, αναδεικνύοντας την Κρήτη και ειδικότερα τα Αστερούσια ως δυναμικό εργαστήριο βιωσιμότητας με παγκόσμιο αντίκτυπο.
Η επιτυχία των επιμορφωτικών δράσεων, δεν θα ήταν ίδια χωρίς τη συμμετοχή των τοπικών φορέων, τους οποίους και ευχαριστούμε ιδιαίτερα: το Τοπικό Συμβούλιο Χάρακα και τον Πρόεδρο του κο Π. Τσικρικωνάκη, την Ενορία και τον Πολιτιστικό Σύλλογο Χάρακα, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Καπετανιανών και τον Πρόεδρο του κο Μ. Σκορδαλάκη, το Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσαράς, τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Ελαιοπαραγωγών «Φαμελιά Αστερουσίων», τη Γεωργική Σχολή Μεσαράς, τον Αγροτικό Γυναικείο Συνεταιρισμό Χάρακα «Μελιστάλακτη».
Ιδιαίτερα ενθαρρυντική και συγκινητική ήταν η παρουσία των μαθητών της Γεωργικής Σχολής Μεσαράς στις εργασίες της δεύτερης ημέρας, καθώς και η παρουσία εκπροσώπων της τρίτης ηλικίας στις εργασίες της τελευταίας ημέρας στον Χάρακα.
Η επόμενη διαδικτυακή φάση των επιμορφωτικών δράσεων (Β’ Φάση «Υβριδικού Πανεπιστημίου Αστερουσίων») θα ακολουθήσει τον Ιανουάριο 2026, με πάνω από 100 συμμετέχοντες απ’ όλον τον κόσμο.
