Σε μια εποχή που η εργασία στον ιδιωτικό τομέα χαρακτηρίζεται από ανασφάλεια, απλήρωτες υπερωρίες και διαρκή φόβο απόλυσης, η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων γίνεται εύκολος στόχος.
Όμως, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική: η μονιμότητα δεν είναι «βόλεμα» αλλά μια θεσμική κατάκτηση με βαθιές ρίζες στην Ιστορία και τον δημοκρατικό αγώνα του ελληνικού λαού. Η κατάργησή της δεν θα εξισώσει τους εργαζόμενους προς τα πάνω, αλλά προς τα κάτω.
Για δεκαετίες, η ελληνική Δημόσια Διοίκηση λειτουργούσε ως πεδίο κομματικών παρεμβάσεων. Κάθε αλλαγή κυβέρνησης έφερνε αλλαγές προσώπων: προϊστάμενοι, δάσκαλοι, εφοριακοί, ακόμη και καθαρίστριες “ξηλώνονταν” με μοναδικό κριτήριο την κομματική τους ταυτότητα. Οι πολίτες δεν είχαν να κάνουν με ένα ουδέτερο κράτος, αλλά με ένα κράτος του «ποιος κυβερνά σήμερα».
Η κατοχύρωση της μονιμότητας στο Σύνταγμα το 1975 (Άρθρο 103) αποτέλεσε τομή εκδημοκρατισμού και αναγκαία θωράκιση της Δημόσιας Διοίκησης από την πολιτική χειραγώγηση. Η μονιμότητα δεν καθιερώνει ασυλία. Αντίθετα, επιτρέπει στον δημόσιο υπάλληλο να ασκεί το έργο του με αντικειμενικότητα, χωρίς φόβο ότι η επόμενη κυβέρνηση θα τον απολύσει ή θα τον μετακινήσει επειδή δεν “ανήκει”.
Η μονιμότητα διασφαλίζει:
- Συνέχεια στη διοίκηση.
- Θεσμική μνήμη και εμπειρία.
- Αξιοκρατία έναντι του ρουσφετιού.
- Ισότιμη μεταχείριση όλων των πολιτών.
Όταν ένας γιατρός, ένας δικαστικός υπάλληλος ή ένας κοινωνικός λειτουργός ξέρει ότι η δουλειά του προστατεύεται θεσμικά, μπορεί να λειτουργεί υπέρ του δημοσίου συμφέροντος και όχι υπό πίεση «άνωθεν εντολών».
Η επιθετικότητα απέναντι στους μόνιμους υπαλλήλους βασίζεται συχνά στον διχασμό εργαζομένων:
«Γιατί να έχει μονιμότητα ο δημόσιος όταν εγώ στον ιδιωτικό τομέα δεν έχω ούτε σταθερό ωράριο»;
Η απάντηση είναι απλή: Δεν πρέπει να καταργήσουμε τα δικαιώματα των μεν, αλλά να επεκτείνουμε τις εγγυήσεις και στους δε.
Ο στόχος πρέπει να είναι σταθερή, ασφαλής εργασία για όλους. Με συλλογικές συμβάσεις, προστασία από αυθαιρεσίες, και αξιοπρεπείς αμοιβές – στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.
Κατάργηση της μονιμότητας σημαίνει επιστροφή στο παρελθόν.
Η μονιμότητα δεν σημαίνει ατιμωρησία. Κανείς δεν υποστηρίζει ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν πρέπει να κρίνονται. Αντίθετα, μια υγιής, ανεξάρτητη και επαγγελματική Δημόσια Διοίκηση χρειάζεται αξιολόγηση – αλλά με όρους θεσμικούς, διαφανείς και δίκαιους.
Η αξιολόγηση δεν μπορεί να είναι εργαλείο εκδίκησης ή πολιτικής εκκαθάρισης, ούτε να βασίζεται σε «χατίρια» προϊσταμένων.
Χρειάζεται:
- Καθορισμένα αντικειμενικά κριτήρια, βάσει καθηκόντων και αρμοδιοτήτων.
- Διαφάνεια στη διαδικασία, με δυνατότητα ένστασης ή επανεξέτασης.
- Συμμετοχή εξωτερικών και ανεξάρτητων αξιολογητών όπου απαιτείται.
Αξιολόγηση που να οδηγεί σε βελτίωση και επιμόρφωση, όχι σε στοχοποίηση.
Η καλή Δημόσια Διοίκηση δεν χτίζεται με φόβο, αλλά με κίνητρα, αναγνώριση, σωστή επιμόρφωση και υποστήριξη του υπαλλήλου.
Γι’ αυτό, η μονιμότητα και η αξιολόγηση πρέπει να πηγαίνουν μαζί – ως δύο πυλώνες μιας Διοίκησης αξιοκρατικής και αποτελεσματικής, και όχι αυταρχικής και ανασφαλούς.
Όσοι ζητούν την κατάργηση της μονιμότητας, ουσιαστικά ζητούν την επιστροφή σε εποχές κομματισμού, αδιαφάνειας και ανασφάλειας. Αντί να μετατρέψουμε το Δημόσιο σε “ιδιωτικό τομέα δεύτερης κατηγορίας”, ας αγωνιστούμε να μετατραπεί ο ιδιωτικός τομέας σε χώρο με θεσμικά κατοχυρωμένα δικαιώματα.
Η μονιμότητα είναι κατάκτηση, ας μην την θυσιάσουμε στο βωμό του λαϊκισμού. Το Σύνταγμα και η Ιστορία απέδειξαν ότι η μονιμότητα δεν εμποδίζει την αποτελεσματικότητα, αλλά προστατεύει τη Δημοκρατία, τη διοικητική συνέχεια και τα δικαιώματα των πολιτών. Οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν είναι εχθροί των υπολοίπων εργαζομένων είναι η απόδειξη ότι ένας άλλος εργασιακός κόσμος είναι εφικτός.
Η μονιμότητα είναι η βάση για μια διοίκηση ανεξάρτητη, σταθερή και δίκαιη. Είναι εργαλείο για τον δημοκρατικό έλεγχο, για τη διαφάνεια, για την προστασία του πολίτη. Δεν είναι το πρόβλημα είναι μέρος της λύσης.
Να την υπερασπιστούμε. Όχι μόνο για τους δημοσίους υπαλλήλους αλλά για όλους τους εργαζόμενους. Ο αγώνας δεν πρέπει να είναι για να καταργηθούν τα δικαιώματα των μονίμων, αλλά για να επεκταθούν αυτά τα δικαιώματα σε όλους.