Της Σώτιας Πεντεδήμου
Κάθε χρόνο, η Παγκόσμια Ημέρα Όρασης (Κατά της Τύφλωσης) μας υπενθυμίζει πως η υγεία των ματιών δεν είναι δεδομένη και πως εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ζουν καθημερινά με προβλήματα όρασης ή με πλήρη απώλειά της.
Πίσω όμως από τους ιατρικούς όρους και τα στατιστικά στοιχεία, κρύβονται πραγματικές ιστορίες ανθρώπων που παλεύουν όχι μόνο με τη φυσική διάσταση της τύφλωσης, αλλά και με τα εμπόδια που η κοινωνία εξακολουθεί να τους υψώνει. Η μέρα αυτή δεν είναι απλώς αφιερωμένη στην πρόληψη και την ενημέρωση για τα νοσήματα των ματιών· είναι κυρίως μια υπενθύμιση της ανάγκης για προσβασιμότητα, ισότητα και σεβασμό, ώστε κανένας άνθρωπος να μη μένει αποκλεισμένος από τον κόσμο, απλώς επειδή δεν μπορεί να τον δει.
Ωστόσο, όσο κι αν μιλάμε για ισότητα και συμπερίληψη, η πραγματικότητα σε πολλές πόλεις της χώρας —και ιδιαίτερα στο Ηράκλειο της Κρήτης— αποκαλύπτει μια διαφορετική εικόνα. Οι άνθρωποι με προβλήματα όρασης έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με ανύπαρκτες ή κατεστραμμένες ράμπες, ανύπαρκτα ηχητικά σήματα στους φωτεινούς σηματοδότες, πεζοδρόμια γεμάτα εμπόδια, και έλλειψη ειδικής σήμανσης που θα μπορούσε να τους καθοδηγήσει με ασφάλεια. Η πόλη, παρά την πολιτισμική και τουριστική της ανάπτυξη, παραμένει σε μεγάλο βαθμό αφιλόξενη για τους ανθρώπους με προβλήματα όρασης, στερώντας τους όχι μόνο τη δυνατότητα αυτόνομης μετακίνησης, αλλά και την αυτονόητη συμμετοχή στην κοινωνική και επαγγελματική ζωή.
Η πάθηση των ανθρώπων μεγάλης ηλικίας
«Η τύφλωση στις μέρες μας προκύπτει από παθήσεις του γήρατος, είναι η πάθηση των ανθρώπων μεγάλη ηλικίας. Ο ηλικιακός μέσος όρος στην Κρήτη με αναπηρία άνω του 80% – που είναι μετρήσιμο μέσω του ΟΠΕΚΑ – σύμφωνα με στοιχεία του Ιανουαρίου 2025 είναι τα 76,4 έτη και ωφελούμενοι – δικαιούχοι επιδόματος δηλαδή – ειναι 1.309. Τρία χρόνια (2022) πριν ήταν 1.110 οι ωφελούμενοι, εκ των οποίων οι 950 ήταν ασφαλισμένοι και οι 160 ήταν ανασφάλιστοι – καθώς πρόκειται για ανθρώπους που δεν μπορούσαν να εργαστούν λόγω της αναπηρίας», τονίζει σε δηλώσεις του στο creta24.gr ο πρόεδρος της Περιφερειακής Ένωσης Τυφλών Κρήτης Μενέλαος Μαρκοδημητράκης.
Ο ίδιος αναφέρεται στα πολλά προβλήματα καθημερινότητας που δυστυχώς δεν κατάφερε να λύσει η ΚΥΑ 6213/Β/2022 – η οποία ορίζει θέματα προσβασιμότητας των κοινόχρηστων χώρων – που πρέπει να τοποθετείται το πράσινο, ο οδηγός όδευσης τυφλών, οι ράμπες και τα τραπεζοκαθίσματα κ.α. «Δυστυχώς όμως είναι τραγικά ασαφής, ανακριβής και έχει πολλά λάθη. Φφάσκει και αντιφάσκει εν ολίγοις με αποτέλεσμα κανένα έργο που γίνεται με βάση αυτή να είναι «φιλικό» στα άτομα με προβλήματα όρασης», τονίζει χαρακτηριστικά.
«Είναι τραγικό – και αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα και για την πόλη του Ηρακλείου – να βλέπουμε οδηγούς όδευσης τυφλών στην άκρη ενός πεζοδρομίου. Δεν ορίζεται πουθενά που πρέπει να τοποθετούνται με αποτέλεσμα να ελλοχεύουν κίνδυνοι με ανθρώπους με οπτικά προβλήματα» αναφέρει ο Μενέλαος Μαρκοδημητράκης, σημειώνοντας ότι το σημαντικότερο πρόβλημα είναι οι λάθος φυτεύσεις δέντρων, μία άποψη που τον έχει φέρει πολλές φορές σε αντιπαράθεση με δημότες που υπερασπίζονται το πράσινο. «Εγώ είμαι πολύ πιο “πράσινος” από όσους αντιδρούν σε όσα λέω για τις φυτεύσεις», απαντά ο πρόεδρος της Ένωσης και προσθέτει: «Πρέπει να φυτεύονται σωστά, όπου υπάρχει επαρκής χώρος για να μην ενοχλούν κανένα άνθρωπο. Αλλιώς καταργείται η κινητικότητα όλων των ανθρώπων, και όχι μόνο τον άτομα με αναπηρία!».
Ηράκλειο και προσβασιμότητα: Μία…δύσκολη «σχέση»
Αναφερόμενος στον Δήμο Ηρακλείου χαρακτηρίζει «προσχηματική» την Επιτροπή Προσβασιμότητας η οποία συνεδριάζει «σπάνια και χωρίς θέματα». Και ενώ η σχέση με την δημοτική αρχή είναι εξαιρετική, όπως λέει ο κ.Μαρκοδημητράκης, και υπάρχει ανταπόκριση από κάποιες αντιδημαρχίες, «Υπάρχει και μια έλλειψη συνεννόησης με την Τεχνική Υπηρεσία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι από τις 7 ηχητικές διατάξεις στους σηματοδότες που υπάρχουν στο Ηράκλειο, να λειτουργούν μόνο 1-2 και οι υπόλοιπες να μην διορθώνονται».
Για να λέμε όμως και τα καλά, οφείλουμε να υπενθυμίσουμε ότι ο Δήμος Ηρακλείου έχει δημιουργήσει μία πλατφόρμα στην οποία ένα άτομο με αναπηρία μπορεί να δηλώσει την διεύθυνση του και ότι δεν έχει κάποιον να τον βοηθήσει σε περίπτωση έκτακτης. Την ίδια ώρα η Αντιδημαρχία Εθελοντισμού – μετά από σχετικό αίτημα – βρήκε εθελοντή ο οποίος ήδη εδώ και δύο εβδομάδες δίνει τη δυνατότητα σε μέλος της Ένωσης με ολική απώλεια όρασης να απολαμβάνει έναν περίπατο ή έναν καφέ δύο φορές την εβδομάδα, γεγονός που συμβάλλει ουσιαστικά στην κοινωνική του ένταξη και στην ποιότητα ζωής του.
Η Παγκόσμια Ημέρα Όρασης, επομένως, δεν είναι απλώς μια αφορμή για ενημέρωση — είναι ένα κάλεσμα ευθύνης προς όλους: την πολιτεία, τους τοπικούς φορείς και τους πολίτες, να κάνουν τα απαραίτητα βήματα ώστε το Ηράκλειο να γίνει πραγματικά μια πόλη ανοιχτή και προσβάσιμη για όλους.
Για να γίνει, όμως, αυτή η αλλαγή πραγματικότητα, δεν αρκούν οι καλές προθέσεις. Απαιτείται συστηματικός σχεδιασμός και δράση. Το Ηράκλειο χρειάζεται να επενδύσει ουσιαστικά σε υποδομές που θα εξασφαλίζουν πλήρη και ισότιμη προσβασιμότητα.
Η τοποθέτηση ηχητικών συστημάτων σε όλους τους φωτεινούς σηματοδότες, η διαμόρφωση ασφαλών διαδρομών με οδηγούς τυφλών στα πεζοδρόμια, αλλά και η απομάκρυνση εμποδίων όπως τραπεζοκαθίσματα, μηχανάκια ή κάδοι απορριμμάτων, είναι βήματα απαραίτητα για μια πόλη που θέλει να σέβεται τους κατοίκους της.
Εξίσου σημαντική είναι και η ενημέρωση των πολιτών. Η προσβασιμότητα δεν είναι μόνο τεχνικό ζήτημα, αλλά και θέμα παιδείας· να μάθουμε όλοι να σεβόμαστε τον δημόσιο χώρο και να αντιλαμβανόμαστε τις ανάγκες των ανθρώπων που δεν βλέπουν. Παράλληλα, ο Δήμος και οι τοπικοί φορείς μπορούν να συνεργαστούν με ενώσεις ατόμων με προβλήματα όρασης, ώστε να σχεδιάζουν έργα και παρεμβάσεις μαζί με αυτούς, και όχι για αυτούς.
Γιατί μόνο έτσι, μέσα από τη συμμετοχή και τον σεβασμό, το Ηράκλειο μπορεί να μετατραπεί σε πρότυπο συμπερίληψης και ανθρωπιάς — σε μια πόλη όπου κάθε άνθρωπος, ανεξάρτητα από τις δυνατότητές του, θα μπορεί να ζει, να κινείται και να συμμετέχει ισότιμα στην καθημερινότητα.
