Δύο τραγωδίες στον αέρα: Από την πτήση 123 της Japan Airlines στην πτήση 522 της Helios Airways

Η πτήση 123 της Japan Airlines και η πτήση 522 της Helios Airways είναι δύο από τα πιο φονικά και τραγικά αεροπορικά δυστυχήματα της σύγχρονης ιστορίας. Και τα δύο συνέβησαν μέσα στον ίδιο μήνα, τον Αύγουστο.

Και τα δύο προκλήθηκαν από αποσυμπίεση της καμπίνας. Και τα δύο άφησαν πίσω τους δεκάδες οικογένειες συντετριμμένες.

Στις 12 Αυγούστου 1985, η πτήση 123 της Japan Airlines συνετρίβη στα βουνά της Ιαπωνίας σκορπώντας τον θάνατο σε 520 ανθρώπους. Δύο δεκαετίες αργότερα, στις 14 Αυγούστου 2005, η πτήση 522 της κυπριακής Helios Airways κατέπεσε κοντά στο Γραμματικό Αττικής, σκοτώνοντας και τους 121 επιβαίνοντες.

12 Αυγούστου 1985 – Η τραγωδία της Japan Airlines

Στις 12 Αυγούστου 1985, ένα Boeing 747SR της Japan Airlines, εκτελώντας την πτήση 123 από το Τόκιο προς την Οσάκα, απογειώθηκε στις 18:12 τοπική ώρα από το αεροδρόμιο Χανέντα, μεταφέροντας 509 επιβάτες και 15 μέλη πληρώματος. Ήταν μια τακτική εσωτερική πτήση μόλις 54 λεπτών, αλλά εξελίχθηκε σε εφιάλτη που συγκλόνισε όχι μόνο την Ιαπωνία, αλλά και ολόκληρο τον πλανήτη.

Δώδεκα λεπτά μετά την απογείωση, και ενώ το αεροσκάφος βρισκόταν σε ύψος περίπου 24.000 ποδών, σημειώθηκε καταστροφική αποσυμπίεση στην καμπίνα. Η αιτία ήταν η ρήξη του πίσω διαχωριστικού πίεσης ενός κρίσιμου δομικού εξαρτήματος που συγκρατεί την πίεση στην καμπίνα.

Η ρήξη οφειλόταν σε ελαττωματική επισκευή που είχε γίνει το 1978 από τη Boeing, όταν το αεροσκάφος είχε υποστεί προσγείωση με υπερφόρτωση. Αντί για δύο σειρές καρφιών όπως προβλέπεται από τα πρωτόκολλα, χρησιμοποιήθηκε μόνο μία, κάτι που σταδιακά προκάλεσε συγκέντρωση κόπωσης μετάλλου. Μετά από χιλιάδες κύκλους πίεσης και αποπίεσης, το εξάρτημα κατέρρευσε.

Η καταστροφή προκάλεσε όχι μόνο την έκρηξη του πίσω μέρους της ατράκτου, αλλά και την ολική απώλεια του κάθετου σταθερού (το ουραίο πτερύγιο που σταθεροποιεί το αεροσκάφος στον άξονα) και των τριών συστημάτων υδραυλικού ελέγχου. Αυτά είναι απαραίτητα για να ελέγχει ο πιλότος τα πηδάλια πτήσης (κατεύθυνσης, ανόδου/καθόδου, κύλισης).

Το πλήρωμα βρέθηκε με ένα αεροσκάφος εντελώς ανεξέλεγκτο, το οποίο δεν ανταποκρινόταν ούτε σε εντολές στροφής ούτε ανόδου ή καθόδου. Η μόνη δυνατότητα αλλαγής πορείας ήταν η ανεπαρκής χρήση ισχύος των κινητήρων.

Παρά την αδυναμία ελέγχου, οι πιλότοι με επικεφαλής τον Seiji Katagiri, έναν από τους πιο έμπειρους κυβερνήτες της JA πάλεψαν ηρωικά επί 32 λεπτά για να κρατήσουν το αεροπλάνο στον αέρα, προσπαθώντας να το οδηγήσουν πίσω στο Τόκιο ή προς ένα αεροδρόμιο εκτροπής. Δεν τα κατάφεραν.

Στις 18:56, το αεροσκάφος συνετρίβη σε δασώδη ορεινή πλαγιά του όρους Ουενοχάρα (περιοχή Τακαμαγκαχάρα), στην επαρχία Γκουνμά, περίπου 100 χλμ. βορειοδυτικά του Τόκιο. Η πρόσκρουση ήταν τόσο βίαιη που το αεροπλάνο διαλύθηκε και άρπαξε φωτιά. Οι εικόνες από το σημείο της τραγωδίας ήταν φρικιαστικές.

Από τους 524 ανθρώπους που βρίσκονταν στο αεροσκάφος, μόνο τέσσερις επέζησαν:

• Μια 12χρονη μαθήτρια, η Κέικο Καουακάμι,
• Μια 33χρονη τραπεζική υπάλληλος,
• Δύο γυναίκες μέσης ηλικίας.

Όλες βρέθηκαν τραυματισμένες αλλά ζωντανές, 12 ώρες μετά, επειδή οι ομάδες διάσωσης δεν μπορούσαν να εντοπίσουν έγκαιρα το σημείο συντριβής και υπήρξε καθυστέρηση λόγω κακών καιρικών συνθηκών και λάθος συντονισμού.

Η επίσημη έρευνα κατέληξε ότι η αιτία της καταστροφής ήταν η κακή επισκευή του bulkhead από τη Boeing το 1978, η οποία παραβίαζε τα πρότυπα ασφαλείας.
Η Japan Airlines, επίσης, δεν εντόπισε το πρόβλημα στους τακτικούς ελέγχους. Ο τότε πρόεδρος της Boeing Japan παραιτήθηκε, ενώ αξιωματούχοι της εταιρείας απολογήθηκαν δημόσια.

Η τραγωδία αυτή ανάγκασε τις αρχές να επανεξετάσουν τα πρωτόκολλα συντήρησης και να εφαρμόσουν αυστηρότερους ελέγχους σε όλα τα μεγάλα αεροσκάφη, με ιδιαίτερη έμφαση στη δομική κόπωση υλικών.

Η συντριβή της πτήσης 123 παραμένει η πιο πολύνεκρη αεροπορική καταστροφή στον κόσμο με ένα μόνο αεροσκάφος. Η Ιαπωνία βυθίστηκε σε εθνικό πένθος.
Κάθε χρόνο, συγγενείς και επιζώντες ανεβαίνουν στο βουνό Τακαμαγκαχάρα για να αφήσουν λουλούδια και προσευχές στο σημείο του μνημείου.

Η πτήση 123 έγινε σύμβολο της ευθραυστότητας της αεροπορικής ασφάλειας, αλλά και της ανθρώπινης αντοχής και γενναιότητας. Μια πτήση ρουτίνας, που έγινε εφιάλτης και μνημείο για τις ζωές που χάθηκαν τόσο άδικα.

Εθνικότητες επιβατών στην πτήση 123 της JAL:

14 Αυγούστου 2005 – Η πτήση 522 της Helios Airways

Μόλις δύο ημέρες πριν τη συμπλήρωση 20 ετών από την ιαπωνική τραγωδία, μια νέα συντριβή συγκλόνισε αυτή τη φορά την Κύπρο και την Ελλάδα. Η πτήση 522 της Helios Airways απογειώθηκε από τη Λάρνακα με προορισμό την Πράγα, με ενδιάμεση στάση στην Αθήνα. Στο αεροσκάφος επέβαιναν 115 επιβάτες και 6 μέλη πληρώματος.

Λίγο μετά την απογείωση, το αεροπλάνο βρέθηκε σε κρίσιμη κατάσταση: Το πλήρωμα έχασε τις αισθήσεις του λόγω αποσυμπίεσης στην καμπίνα, η οποία προκλήθηκε από λάθος ρύθμιση του συστήματος πίεσης. Συγκεκριμένα, το σύστημα πίεσης είχε ρυθμιστεί λανθασμένα σε θέση «manual» αντί για «auto», κάτι που σήμαινε ότι δεν ενεργοποιήθηκε η αυτόματη παροχή αέρα στην καμπίνα.

Με αποτέλεσμα το επίπεδο οξυγόνου να μειωθεί στα επικίνδυνα όρια, με το πλήρωμα να υποκύπτει σε υποξία (οξυγόνο-ελλειμματική κατάσταση) και να χάνει τις αισθήσεις του, αδυνατώντας να αντιδράσει στην κρίσιμη κατάσταση.

Παρά την απώλεια του πληρώματος, το Boeing 737 συνέχισε να πετά με το αυτόματο πιλότο ενεργό, παραμένοντας σε σταθερή πορεία και υψόμετρο. Το αεροσκάφος κατευθύνθηκε προς την Αθήνα, καθώς αυτό ήταν το προγραμματισμένο σημείο ενδιάμεσης προσγείωσης, χωρίς όμως κανείς να ελέγχει τα χειριστήρια.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της πτήσης, τα ελληνικά ραντάρ προσπάθησαν να επικοινωνήσουν με το αεροπλάνο, αλλά το πλήρωμα παρέμεινε αναίσθητο και δεν απαντούσε.

Στην προσπάθεια αποτροπής της πιθανής καταστροφής, ελληνικά μαχητικά F-16 απογειώθηκαν και αναχαίτισαν το αεροσκάφος πάνω από την Αττική. Οι πιλότοι των μαχητικών προσπάθησαν να επικοινωνήσουν και να ελέγξουν την κατάσταση μέσα στο Boeing, αλλά ήταν αδύνατο να σώσουν την πτήση.

Το Boeing 737 τελικά εξαντλώντας τα καύσιμα, κατέπεσε κοντά στο Γραμματικό, σε μια ορεινή και δύσβατη περιοχή, στις 11:05 το πρωί.

Η σύγκρουση ήταν καταστροφική: Κανένας από τους 121 ανθρώπους που επέβαινε στο αεροσκάφος δεν επέζησε. Η Ελλάδα και η Κύπρος βυθίστηκαν σε βαθύ πένθος, ενώ η τραγωδία προκάλεσε ευρεία συζήτηση για θέματα ασφάλειας στην πολιτική αεροπορία, αλλά και για την αντιμετώπιση της ανθρώπινης ασφάλειας μέσα σε αεροπλάνα.

Η διερεύνηση της συντριβής αποκάλυψε ότι:

• Η βασική αιτία ήταν η λανθασμένη ρύθμιση του συστήματος πίεσης, η οποία είχε γίνει πριν την πτήση.
• Το πλήρωμα δεν κατάφερε να αντιδράσει στην υποξία, γιατί δεν φορούσε εγκαίρως μάσκες οξυγόνου, ενώ δεν υπήρξε καμία προειδοποίηση ή ανίχνευση του προβλήματος από τα συστήματα ασφαλείας.
• Η καθυστέρηση στην αντίδραση των αεροπορικών αρχών και η απουσία αλληλεπίδρασης μεταξύ πληρώματος και ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας συνέβαλαν στην αποτυχία αποτροπής της τραγωδίας.

Η τραγωδία της πτήσης 522 είχε σημαντικό αντίκτυπο στην πολιτική αεροπορία:

• Ενισχύθηκαν τα πρωτόκολλα ελέγχου και επιθεώρησης του συστήματος πίεσης στα αεροσκάφη.
• Αναθεωρήθηκαν οι διαδικασίες εκπαίδευσης πληρωμάτων για τη διαχείριση καταστάσεων αποσυμπίεσης και υποξίας.
• Ιδρύθηκαν νέες υπηρεσίες επιτήρησης πτήσεων και συστήματα έγκαιρης ειδοποίησης.

Τα κοινά από τα δύο αεροπορικά δυστυχήματα

Παρά την απόσταση χρόνου και τόπου, και οι δύο τραγωδίες συνδέονται με κρίσιμα προβλήματα αποσυμπίεσης και ανθρώπινα σφάλματα που οδήγησαν σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις.

Η πτήση της JAL ανέδειξε το ζήτημα της κακής συντήρησης και του ελέγχου των επισκευών. Η τραγωδία της Helios έφερε στο προσκήνιο το πρόβλημα των λανθασμένων ρυθμίσεων στο σύστημα πίεσης και της ελλιπούς αντίδρασης του πληρώματος σε κρίσιμες ενδείξεις.

Και οι δύο περιπτώσεις οδήγησαν σε διεθνείς μεταρρυθμίσεις: Aναβαθμίσεις στα πρωτόκολλα συντήρησης, νέες διαδικασίες ελέγχου και επανεκπαίδευσης των πληρωμάτων.

Οι οικογένειες των θυμάτων αυτών των πτήσεων είναι μήνας πένθους. Κάθε χρόνο, μνημόσυνα γίνονται στα σημεία των δυστυχημάτων, με συγγενείς και διασώστες να αποτίουν φόρο τιμής στους αδικοχαμένους.