Σε νούμερο 1 στόχο για να «αλλάξει το Ισραήλ την όψη της Μέσης Ανατολής» φαίνεται να αναδεικνύεται ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, όπως αποκάλυψε για δεύτερη φορά ο ίδιος ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, την ώρα που οι συγκρούσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές βρίσκονται σε κρίσιμη καμπή και οι φόβοι για εμπλοκή των ΗΠΑ στον πόλεμο «φουντώνουν». Ποιος είναι όμως ο ανώτατος αξιωματούχος που θέλει να βγάλει εκτός «κάδρου» το Ισραήλ;
Ο Χαμενεΐ ήταν γιος ενός ανήλικου κληρικού χωρίς μεγάλη οικονομική επιφάνεια στην πόλη-ιερό του ανατολικού Ιράν, τη Μασάντ.
Έκανε τα πρώτα του βήματα στην πολιτική στις αρχές της δεκαετίας του 1960, όταν ο τότε σάχης Μοχάμεντ Ρεζά Παχλεβί ξεκίνησε ένα σημαντικό μεταρρυθμιστικό έργο που απορρίφθηκε, όμως σε μεγάλο βαθμό από τον συντηρητικό κλήρο της χώρας.
Εντρυφώντας στις παραδόσεις του σιιτικού Ισλάμ
Ως νεαρός φοιτητής θρησκευτικών στο κέντρο θεολογίας, Κομ, ο Χαμενεΐ είχε εντρυφήσει στις παραδόσεις του σιιτικού Ισλάμ και στη ριζοσπαστική νέα σκέψη του αναδυόμενου ηγέτη της συντηρητικής αντιπολίτευσης, Αγιατολάχ Ρουχόλα Χομεϊνί.
Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο Χαμενεΐ διηύθυνε μυστικές αποστολές για τον Χομεϊνί, ο οποίος είχε εξοριστεί και οργάνωνε δίκτυα ισλαμιστικού ακτιβισμού.
Ο Χομεϊνί δεν ήταν η μόνη επιρροή του. Αν και δηλωμένος λάτρης της δυτικής λογοτεχνίας, ιδιαίτερα του Λέοντα Τολστόι, του Βίκτορα Ουγκώ και του Τζον Στάινμπεκ, είχε επηρεαστεί από τις αντιαποικιακές ιδεολογίες της εποχής και το αντιδυτικό συναίσθημα που συχνά τις συνόδευε.
Όπως υπενθυμίζει ο Guardian, ήρθε σε επαφή με στοχαστές που προσπαθούσαν να συνδυάσουν τον μαρξισμό και τον ισλαμισμό για να δημιουργήσουν νέες ιδεολογικές αναφορές, του άρεσαν έργα που περιέγραφαν την «δυτικοποίηση» της χώρας του και μετέφρασε έργα του Αιγύπτιου συγγραφέας και ηγετικού στελέχους της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, Σαγίντ Κουτμπ στα Φαρσί.
Παρά το γεγονός ότι φυλακίστηκε επανειλημμένα από τις υπηρεσίες ασφαλείας του Ιράν, ο Χαμενεΐ κατάφερε να συμμετάσχει στις μαζικές διαμαρτυρίες του 1978 που τελικά έπεισαν τον σάχη να φύγει και επέτρεψαν στον Χομεϊνί να επιστρέψει.
Όντας «προστατευόμενος» του κληρικού κατάφερε να «αναρριχηθεί» γρήγορα στην ιεραρχία του ριζοσπαστικού καθεστώτος που κατέλαβε την εξουσία. Τελικά μέχρι το 1981, αφού επέζησε από μια απόπειρα δολοφονίας που του στέρησε τη χρήση όπλου, είχε καταφέρει να κερδίσει τις εκλογές αξίωμα του προέδρου.
Ο θάνατος του μέντορά του το 1989
Όταν ο Χομεϊνί πέθανε το 1989 και αφού άλλες το Σύνταγμα – ώστε να επιτραπεί σε κάποιον με χαμηλότερα κληρικά προσόντα να αναλάβει τον ρόλο με πολύ μεγαλύτερες εξουσίες από ό,τι πριν – ο Χαμενεΐ επιλέχθηκε ως διάδοχός του.
Ο Χαμενεΐ άδραξε την ευκαιρία και αξιοποίησε γρήγορα αυτές τις εξουσίες για να εδραιώσει τον έλεγχό του επί του κατακερματισμένου μηχανισμού του μετεπαναστατικού κράτους του Ιράν.
Μια βάση εξουσίας ήταν το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC), η «καρδιά» του νέου καθεστώτος και μια ισχυρή στρατιωτική, κοινωνική και οικονομική δύναμη.
Ο Χαμενεΐ, όμως, δεν επαναπαύθηκε στους Φρουρούς για την εδραίωσή του. Βρήκε πολλούς ισχυρούς συμμάχους.
Εξαλείφοντας αντιπάλους και ανταμείβοντας τους πιστούς
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, ενίσχυσε περαιτέρω την κυριαρχία του, εξαλείφοντας τους αντιπάλους και ανταμείβοντας τους ανθρώπους που θα έμεναν πιστοί σε αυτόν. Ακόμα και ποιητές που κάποτε ο Χαμενεΐ θαύμαζε έγιναν στόχος των υπηρεσιών ασφαλείας.
Οι αντιφρονούντες στο εξωτερικό κυνηγήθηκαν και η σχέση με τη Χεζμπολάχ, την οποία οι Φρουροί της Επανάστασης είχαν βοηθήσει να εδραιωθεί μετά την επανάσταση, ενισχύθηκε.
Όταν το 1997, ο Μοχάμεντ Χαταμί, ένας μεταρρυθμιστής υποψήφιος, κέρδισε την προεδρία με σαρωτική νίκη, ο Χαμενεΐ του επέτρεψε να έχει σε ένα βαθμό ελευθερία δράσης, αλλά εργάστηκε σκληρά για να προστατεύσει τον πυρήνα του καθεστώτος και την ιδεολογία του από οποιαδήποτε σοβαρή πρόκληση.
Παρόλα αυτά, δεν εμπόδισε τον Χαταμί να προσεγγίσει την Ουάσινγκτον σε μια -τελικά αποτυχημένη – προσπάθεια για την οικοδόμηση καλύτερων σχέσεων στον απόηχο της 11ης Σεπτεμβρίου και ακολουθώντας το παράδειγμα του Χομενέι, είπε «όχι» τα όπλα μαζικής καταστροφής.
Ο Μικρός Σατανάς
Την ίδια ώρα, όμως υποστήριξε επίσης τις προσπάθειες των Φρουρών της Επανάστασης να προκαλέσουν απώλειες στις αμερικανικές δυνάμεις στο Ιράκ μετά την εισβολή τους το 2003 και να επεκτείνει την ιρανική επιρροή στη γειτονική χώρα.
Αυτό σηματοδότησε την περαιτέρω επέκταση της στρατηγικής του να βασίζεται σε μία μέθοδο προβολής της ισχύος του δι’ αντιπροσώπων σε όλη την περιοχή. Την περίοδο αυτή και συγκεκριμένο το 1979 το Ισραήλ εμφανίστηκε από τους επαναστάτες ως Μικρός Σατανάς και ως Μεγάλος Σατανάς των ΗΠΑ.
Η επένδυση στον Άξονα της Αντίστασης
Στην εξωτερική του πολιτική, ο Χαμενεΐ επέλεξε να επενδύσει στον Άξονα της Αντίστασης – τη Χαμάς στη Γάζα, τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο, τους Χούθι στην Υεμένη, μια ετερόκλητη ομάδα ισλαμικών μαχητικών πολιτοφυλακών στη Συρία και το Ιράκ.
Τον Άξονα της Αντίστασης, όμως συνέτριψε τελικά το ισραηλινό σφυροκόπημα, την ώρα που η ιστορική συμμαχία του Ιράν με τη Δαμασκό κατέρρευσε με την πτώση του Μπασάρ αλ-Άσαντ τον Δεκέμβριο.
Τα διαδοχικά κύματα αναταραχών στο εσωτερικό της χώρας του έχουν αντιμετωπιστεί με άγρια καταστολή, ενώ αντιδράσεις έχουν προκληθεί και για το σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτό, σε συνδυασμό με την επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών, έχει απογοητεύσει πολλούς πρώην υποστηρικτές της ηγεσίας του και έχει διευρύνει την υπάρχουσα αναταραχή.
Το «βέτο» του Τραμπ στα ισραηλινά σχέδια να σκοτώσουν του Χαμενεΐ
Ο Ιρανός ηγέτης που εδώ και τρεις δεκαετίες έχει εδραιώσει την εξουσία του, όμως, έχει μπει στο στόχαστρο των ισραηλινών δυνάμεων.
Σύμφωνα με το ABC News, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ φέρεται να άσκησε βέτο σε σχέδιο του Ισραήλ να σκοτώσει τον Χαμενεΐ, κάτι το οποίο όπως άφησε να εννοηθεί ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δεν έχει βγει από την εξίσωση. Η δολοφονία του Χαμενεΐ, σύμφωνα με εκείνον, θα «τερμάτιζε τη σύγκρουση» και θα απέτρεπε τον πυρηνικό πόλεμο, όπως δήλωσε.
Ο Νο1 στόχος
Τι σημαίνει αυτό για τον Χαμενεΐ;
«Νομίζω ότι η επιβίωση του καθεστώτος είναι ο νούμερο ένα στόχος του» δήλωσε στο BBC ο πρώην βοηθός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για θέματα Εγγύς Ανατολής, Τζέφρι Φέλντμαν.
«Έτσι, αν η επιβίωση του καθεστώτος θα απαιτήσει από αυτόν να προσφέρει κάποιες παραχωρήσεις … να καθίσει στο ίδιο τραπέζι με τον “διάβολο”, όπως περιγράφει τις Ηνωμένες Πολιτείες, νομίζω ότι θα ήταν πρόθυμος να το κάνει».
Ειδάλλως, θα μπορούσε επίσης να συνεχίσει στο ίδιο μήκος κύματος και τελικά ο πόλεμος να του «δώσει κίνητρο να ρίξει μια βόμβα».
Υπενθυμίζεται ότι, ο Χαμενεΐ ήταν σκεπτικός απέναντι στην πυρηνική συμφωνία που με κόπο διαπραγματεύτηκαν Ιρανοί αξιωματούχοι με τις ΗΠΑ, αλλά τελικά δεν εναντιώθηκε στην εφαρμογή της το 2015.
Αποτελεί όμως «γρίφο» τι θα επιλέξει.
