Της Σοφίας Νεοφύτου
Το 2025 υπήρξε μια δύσκολη χρονιά για την παγκόσμια υγεία. Οι περικοπές στη χρηματοδότηση της ανθρωπιστικής βοήθειας από τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες, μεταξύ αυτών και το Ηνωμένο Βασίλειο, επιβάρυναν ήδη εύθραυστα συστήματα υγείας και ενίσχυσαν τις ανισότητες πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες. Οι διεθνείς ειδήσεις ήταν συχνά δυσοίωνες. Ωστόσο, πίσω από τους τίτλους, η επιστημονική έρευνα και η καινοτομία συνέχισαν να παράγουν απτά αποτελέσματα, προσφέροντας ελπίδα σε ορισμένα από τα πιο επίμονα και θανατηφόρα νοσήματα.
Από την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας έως νέες θεραπείες για την ελονοσία, τον HIV και τη φυματίωση, το 2025 κατέγραψε εξελίξεις που θα μπορούσαν να αλλάξουν την πορεία της παγκόσμιας υγείας τις επόμενες δεκαετίες.
Ένα αποφασιστικό βήμα κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας
Ένας από τους σημαντικότερους στόχους της τελευταίας δεκαετίας, η προστασία 86 εκατομμυρίων κοριτσιών από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας έως το τέλος του 2025, επιτεύχθηκε νωρίτερα από το χρονοδιάγραμμα. Το επίτευγμα αυτό ενίσχυσε τις εκτιμήσεις ότι η νόσος θα μπορούσε να εξαλειφθεί μέσα στον επόμενο αιώνα.
Η πρόοδος αυτή βασίστηκε στην επέκταση των προγραμμάτων εμβολιασμού κατά του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), ιδιαίτερα στην Αφρική, όπου η εμβολιαστική κάλυψη ήταν εξαιρετικά χαμηλή πριν από μια δεκαετία. Η επιστημονική ανακάλυψη ότι μία μόνο δόση του εμβολίου μπορεί να προσφέρει προστασία συγκρίσιμη με το αρχικό σχήμα των δύο δόσεων απλοποίησε σημαντικά την εφαρμογή των προγραμμάτων και επέτρεψε την κάλυψη πολύ μεγαλύτερου πληθυσμού.
Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό, καθώς σε περιοχές όπου ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας παραμένει μία από τις κύριες αιτίες θανάτου γυναικών, εκατομμύρια ζωές αναμένεται να σωθούν τις επόμενες δεκαετίες μέσω της πρόληψης.
Νέα ελπίδα στη μάχη κατά της ελονοσίας
Ύστερα από δεκαετίες χωρίς ουσιαστικές θεραπευτικές καινοτομίες, μια νέα κατηγορία φαρμάκου για την ελονοσία βρίσκεται πλέον ένα βήμα πριν από τη ρυθμιστική έγκριση. Οι κλινικές δοκιμές έδειξαν υψηλότερα ποσοστά ίασης σε σύγκριση με την υπάρχουσα καθιερωμένη θεραπεία, ενώ το νέο σχήμα φαίνεται να παραμένει αποτελεσματικό και απέναντι σε παράσιτα που έχουν αναπτύξει ανθεκτικότητα.
Η εξέλιξη αυτή είναι κρίσιμη, καθώς η ανθεκτικότητα στα φάρμακα έχει αποδειχθεί στο παρελθόν καταστροφική. Η ύπαρξη μιας νέας θεραπευτικής επιλογής προσφέρει όχι μόνο καλύτερα αποτελέσματα για τους ασθενείς, αλλά και ένα σημαντικό «δίχτυ ασφαλείας» για τα συστήματα υγείας σε περιοχές όπου η ελονοσία παραμένει ενδημική.
Πρόοδος στον έλεγχο της ιλαράς
Παρά τη διεθνή αύξηση των κρουσμάτων ιλαράς, το 2025 σηματοδότησε ένα σημαντικό ορόσημο: αρκετές χώρες κατάφεραν να εξαλείψουν πλήρως τη νόσο, αποδεικνύοντας τη δύναμη των εμβολιαστικών προγραμμάτων όταν αυτά εφαρμόζονται με συνέπεια.
Η επιτυχία αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία σε μια περίοδο κατά την οποία η παραπληροφόρηση και η κόπωση των συστημάτων υγείας απειλούν την πρόοδο δεκαετιών. Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα στοιχεία δείχνουν ότι τα εμβόλια έχουν σώσει δεκάδες εκατομμύρια ζωές από το 2000 και μετά, υπογραμμίζοντας τη σημασία της διατήρησης υψηλής εμβολιαστικής κάλυψης.
Ένα πιθανό σημείο καμπής στην πρόληψη του HIV
Στον τομέα της πρόληψης του HIV, ένα νέο φάρμακο που χορηγείται μόλις δύο φορές τον χρόνο θεωρείται από πολλούς ειδικούς πιθανός «παράγοντας αλλαγής του παιχνιδιού». Η ταχεία διάθεσή του σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, σχεδόν ταυτόχρονα με τις πλούσιες χώρες, αποτελεί αξιοσημείωτη διαφοροποίηση σε σχέση με το παρελθόν.
Παρά τις θετικές εξελίξεις, οι προκλήσεις παραμένουν. Η χρηματοδότηση των προγραμμάτων HIV είναι εύθραυστη και η καθολική πρόσβαση στο φάρμακο δεν έχει ακόμη διασφαλιστεί. Ωστόσο, η πρόοδος αυτή δείχνει ότι, όταν υπάρχει πολιτική βούληση και διεθνής συνεργασία, το χάσμα πρόσβασης μπορεί να μειωθεί ουσιαστικά.
Νέες προοπτικές στη μάχη κατά της φυματίωσης
Η φυματίωση εξακολουθεί να αποτελεί τη θανατηφόρα λοιμώδη νόσο παγκοσμίως, όμως η επιστημονική πρόοδος επιταχύνεται. Νέα εμβόλια, απλούστερα διαγνωστικά εργαλεία και καινοτόμα φάρμακα υπόσχονται να βελτιώσουν σημαντικά τα ποσοστά ίασης και να μειώσουν τη διάρκεια της θεραπείας.
Ιδιαίτερα ενθαρρυντικές είναι οι εξελίξεις γύρω από νέα αντιβιοτικά, τα οποία θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν παλαιότερα φάρμακα και να καταστήσουν τη θεραπεία πιο σύντομη και αποτελεσματική. Αν και η πλήρης εξάλειψη της φυματίωσης παραμένει μακροπρόθεσμος στόχος, τα πρόσφατα βήματα δείχνουν ότι δεν πρόκειται πλέον για μια ανέφικτη φιλοδοξία.
Μια συγκρατημένη αισιοδοξία
Παρά τις περικοπές στη χρηματοδότηση και τις σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η παγκόσμια υγεία, το 2025 απέδειξε ότι η επιστήμη και η συνεργασία μπορούν ακόμη να παράγουν ουσιαστική πρόοδο. Τα επιτεύγματα στον τομέα των εμβολίων και των θεραπειών δεν αναιρούν τις ανισότητες, αλλά δείχνουν τι είναι εφικτό όταν η πρόληψη και η καινοτομία τίθενται στο επίκεντρο.
Το ερώτημα για τα επόμενα χρόνια δεν είναι αν υπάρχουν τα επιστημονικά εργαλεία, αλλά αν θα υπάρξει η πολιτική και οικονομική βούληση ώστε αυτά να φτάσουν σε όλους όσοι τα χρειάζονται.
Πηγή: Guardian
