Μια νέα εκπαιδευτική δομή ξυλοναυπηγικής, θα λειτουργήσει, από τη νέα εκπαιδευτική χρονιά, στο Μουσείο Ναυπηγικών και Ναυτικών Τεχνών Αιγαίου, στη Σάμο, με στόχο τη διαφύλαξη και ανάπτυξη μια τέχνης που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ελληνική ταυτότητα, τη βιώσιμη ανάπτυξή της και την επαγγελματική αποκατάσταση όσων ασχολούνται με αυτήν. Το πρόγραμμα σπουδών της παρουσιάστηκε σήμερα, στη Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, παρουσία της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη και του υπουργού Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Χρήστου Στυλιανίδη.
Πρόκειται για ένα πρόγραμμα του υπουργείου Πολιτισμού, ύψους 210.000 ευρώ, που επιχορηγείται από το 2021 με πόρους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων και περιλαμβάνει την πιλοτική λειτουργία μιας πρότυπης και πιστοποιημένης εκπαιδευτικής δομής μαθητείας, την οργάνωση και τη λειτουργία της οποία θα αναλάβει το Κέντρο Δια Βίου Μάθησης (ΚΕΔΙΒΙΜ) του Παν/μίου Αιγαίου. Το πρόγραμμα σπουδών θα είναι διετούς διάρκειας και ακολουθείται από ένα έτος μαθητείας, σε καρνάγια και σε προσφορά εργασίας στο Μουσείο, ιδίως στη συντήρηση των σκαριών που εκτίθενται.
«Η Ελλάδα σε δύο τομείς αναγνωρίζεται διεθνώς ως υπερδύναμη: Στον Πολιτισμό της και στη Ναυτιλία της. Η παραδοσιακή ξυλοναυπηγική τέχνη αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της πολιτιστικής μας ταυτότητας. Η εμφάνιση των ατμόπλοιων και των σιδερένιων πλοίων, τον 19ο αιώνα, περιόρισαν τον αριθμό των ξύλινων σκαριών, οπότε στον 20o αι. τα ξυλοναυπηγεία μας παρήγαγαν, κυρίως, αλιευτικά σκάφη. Η εφαρμογή, όμως, του κανονισμού της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, για τη μείωση του αλιευτικού στόλου, τη δεκαετία του 1980, είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή για περισσότερα από 12.000 σκαριά, χωρίς καμία έγνοια για την τεράστια καταστροφή στη ναυτική πολιτιστική μας κληρονομιά» επισήμανε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στην ομιλία της.
Η υπουργός υπογράμμισε επίσης πως σήμερα, που η μείωση των κατασκευών και η επιδοτούμενη καταστροφή των αλιευτικών σκαφών συνεχίζεται, πρέπει να υπάρξουν μόνιμες, πολυετείς, θεσμικές δομές μαθητείας ή διδασκαλίας της τέχνης με προοπτική επαγγελματικής αποκατάστασης για όσους επιλέγουν να υπηρετήσουν την τέχνη αυτή. «Υπάρχουν πολλά παραδείγματα άλλων χωρών, που υποδεικνύουν ότι η κατασκευή ξύλινων σκαφών που βασίζεται στην παραδοσιακή τεχνογνωσία μπορεί να αναδειχθεί ως μια σύγχρονη πρακτική, εντασσόμενη σε βιώσιμα επιχειρηματικά σχέδια, καθώς και σε σχέδια βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης. Σήμερα, οι Έλληνες ξυλοναυπηγοί είναι φορείς τεχνογνωσίας και πρακτικών, πολλές από τις οποίες αποτελούν κρίκους μιας πανάρχαιας αλυσίδας. Η ξυλοναυπηγική, μια από τις μεγάλες τέχνες της νεότερης Ελλάδας, απαιτεί ιδιαίτερες γνώσεις και μακρά μαθητεία. Ωστόσο, η αναγκαία μαθητεία εξασφαλίζεται για τους νέους, μόνον μέσα από την εμπειρική διδασκαλία, δίπλα στους παλιότερους. Πρωταρχικός μας στόχος για την αξιοποίηση της ξυλοναυπηγικής κληρονομιάς είναι η εκμάθηση της τέχνης από νέους που θα ενδιαφερθούν και θα πιστέψουν στην αξία της διαιώνισής της. Ωστόσο, για να γίνει αυτό, πρέπει πρωτίστως να αποκατασταθεί η οικονομική και κοινωνική καταξίωση του κλάδου της ξυλοναυπηγικής» εξήγησε.
Από την πλευρά του ο υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Χρήστος Στυλιανίδης τόνισε ότι «η διάσωση των παραδοσιακών σκαφών είναι συνυφασμένη με την διάσωση της ίδιας της ναυπηγικής τέχνης κι αυτά θα περισώσουν τα καρνάγια και τους ταρσανάδες». Διότι, όπως εξήγησε, ο παραδοσιακός καραβομαραγκός θα συντηρήσει και θα επισκευάσει τα υπάρχοντα παραδοσιακά σκάφη, θα ναυπηγήσει νέα και θα μεταλαμπαδεύσει την τέχνη του στους επόμενους. «Το ξύλινο σκάφος πρέπει να παραμείνει ζωντανό. Είτε ως αλιευτικό, είτε ως τουριστικό, είτε ως εμπορικό. Και η εργασία του καραβομαραγακού πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ζωντανή τέχνη. Και όχι ως τέχνη που διδάσκεται σε κάποια «ελίτ» εργαστήρια για το πώς, για παράδειγμα, έφτιαχναν οι προγόνοι μας παραδοσιακές στολές και φουστανέλες» δήλωσε με νόημα.