Μετά από τρία χρόνια παγκόσμιας αναστάτωσης λόγω της πανδημίας Covid-19, τα στοιχεία δείχνουν ότι η ανθρωπότητα επιστρέφει σταδιακά σε πιο σταθερά επίπεδα υγείας και προσδόκιμου ζωής. Σύμφωνα με νέα μελέτη του Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, που δημοσιεύτηκε στο The Lancet, οι άνθρωποι ζουν σήμερα περίπου 20 χρόνια περισσότερο σε σχέση με το 1950.
Ωστόσο, πίσω από αυτή τη θετική εξέλιξη, οι ειδικοί προειδοποιούν για μία «αναδυόμενη κρίση»: την αύξηση των θανάτων σε εφήβους και νέους ενήλικες, κυρίως λόγω αυτοκτονιών, ναρκωτικών και αλκοόλ.
Επιστροφή στα προ πανδημίας επίπεδα
Το 2023, το παγκόσμιο προσδόκιμο ζωής έφτασε τα 73,6 έτη για τις γυναίκες και τα 71,5 για τους άνδρες, επιστρέφοντας στα προ πανδημίας επίπεδα. Το 1950, οι άνθρωποι ζούσαν κατά μέσο όρο 20 χρόνια λιγότερο, γεγονός που αναδεικνύει τη μακροχρόνια πρόοδο της ιατρικής και της δημόσιας υγείας.
Ο ιός Covid-19, που αποτέλεσε την κύρια αιτία θανάτου το 2021, υποχώρησε στην 20η θέση το 2023. Οι καρδιοπάθειες και τα εγκεφαλικά επεισόδια επέστρεψαν στην κορυφή των αιτιών θανάτου παγκοσμίως, ενώ οι θάνατοι από λοιμώδη νοσήματα, όπως ιλαρά, διάρροιες και φυματίωση μειώθηκαν σημαντικά.
Η μετάβαση στα χρονικά νοσήματα
Σύμφωνα με την έρευνα, τα μη μεταδοτικά νοσήματα ευθύνονται πλέον για τα δύο τρίτα των παγκόσμιων θανάτων. Αν και η θνησιμότητα από καρδιοπάθειες και εγκεφαλικά έχει μειωθεί από το 1990, τα περιστατικά διαβήτη, χρόνιας νεφρικής νόσου και Αλτσχάιμερ, παρουσιάζουν αυξητική τάση.
Ο Διευθυντής του IHME, Δρ. Κρίστοφερ Μάρεϊ, τόνισε:
«Η ταχεία γήρανση του πληθυσμού και οι μεταβαλλόμενοι παράγοντες κινδύνου δημιουργούν μια νέα εποχή προκλήσεων για τη δημόσια υγεία. Τα ευρήματα αποτελούν ένα ηχηρό κάλεσμα για δράση».
Παράγοντες κινδύνου και πρόληψη
Η μελέτη καταδεικνύει ότι περίπου το 50% του παγκόσμιου φορτίου ασθενειών θα μπορούσε να αποφευχθεί. Οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου είναι η υψηλή αρτηριακή πίεση, το κάπνισμα, η παχυσαρκία, τα υψηλά επίπεδα σακχάρου και η χοληστερίνη.
Από ο 2010 έως το 2023, η επιβάρυνση από υψηλό δείκτη μάζας σώματος αυξήθηκε κατά 11%, ενώ αυτή από υψηλό σάκχαρο κατά 6%. Επιπλέον, οι περιβαλλοντικοί ρύποι, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση και η έκθεση σε μόλυβδο, παραμένουν σημαντικές αιτίες κινδύνου.
Η ψυχική υγεία έχει επίσης ισχυρή επίδραση στη συνολική θνησιμότητα, καθώς οι περιπτώσεις άγχους και κατάθλιψης παρουσιάζουν σημαντική αύξηση.
Ανησυχητική αύξηση θανάτου στους νέους
Παρότι οι άνθρωποι ζουν περισσότερο, οι θάνατοι μεταξύ εφήβων και νέων ενηλίκων αυξάνονται σε ανησυχητικό βαθμό. Στη Βόρεια Αμερική, οι μεγαλύτερες αυξήσεις εντοπίζονται στις ηλικίες 20-39 ετών, με κύριες αιτίες τις αυτοκτονίες, τις υπερδοσολογίες και την κατάχρηση αλκοόλ.
Παράλληλα, αύξηση θανάτων σε παιδιά και εφήβους παρατηρείται και σε περιοχές όπως η Ανατολική Ευρώπη, η Καραϊβική και η Υποσαχάρια Αφρική, εξαιτίας λοιμωδών νοσημάτων και ατυχημάτων.
Έντονες παγκόσμιες ανισότητες
Η έρευνα καταγράφει τεράστιες διαφορές στο προσδόκιμο ζωής: στις χώρες υψηλού εισοδήματος φτάνει τα 83 έτη, ενώ στην Υποσαχάρια Αφρική δεν ξεπερνά τα 62.
Η καθηγήτρια Εμμανουέλα Γακίδου, επικεφαλής συγγραφέας των νέων μελετών και καθηγήτρια στο IHME, προειδοποιεί:
«Οι περικοπές στη διεθνή βοήθεια απειλούν να ανατρέψουν δεκαετίες προόδου. Οι χώρες χαμηλού εισοδήματος εξαρτώνται από τη διεθνή χρηματοδότηση για βασική φροντίδα υγείας, φάρμακα και εμβόλια».
Η ανάγκη για νέα στρατηγική στη δημόσια υγεία
Το IHME καλεί τις κυβερνήσεις να επανεξετάσουν τις προτεραιότητες τους και να επενδύσουν περισσότερο στην πρόληψη, την ψυχική υγεία και τη στήριξη των νέων.
Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής είναι μια τεράστια επιτυχία για την ανθρωπότητα. Όμως, όπως δείχνουν τα νέα δεδομένα, η ποσότητα ζωής δεν αρκεί χωρίς την ποιότητα ζωής και αυτή εξαρτάται από τη φροντίδα, την πρόληψη και την κοινωνική στήριξη όλων των ηλικιακών ομάδων.
