Η Μίστι Κόπλαντ κάθεται στη σκηνή του φημισμένου Lincoln Center της Νέας Υόρκης και ετοιμάζεται να μιλήσει μετά από χρόνια για τη ζωή και την καριέρα της που τα τελευταία τρία χρόνια μοιάζει σα να βρέθηκαν στη σκιά. Υπήρξε η πρώτη αφροαμερικανή πρίμα μπαλαρίνα του American Ballet Theatre, ο «μαύρος κύκνος» του παγκόσμιου κλασικού χορού, μία από τις πρώτες σπουδαίες χορεύτριες που επέτρεψε κλεφτές ματιές στην καθημερινότητα των μειονοτικών αρίστων αυτής της απαιτητικής, εξαντλητικής Τέχνης.
Το 2015 μπήκε στη λίστα του περιοδικού Time, ως μία από τις 100 πιο επιδραστικές προσωπικότητες, καθώς εκείνη τη χρονιά ήταν που έγραψε ιστορία –μέχρι τότε το American Ballet Theatre δεν είχε ποτέ μαύρη πρίμα μπαλαρίνα…
Έχοντας απέναντι της την ειδική ανταποκρίτρια του BBC, Katty Kay και μένοντας σχεδόν τρία χρόνια μακριά από τα φώτα της σκηνής, δηλώνει ότι δεν είναι σίγουρη πότε θα ξαναχορέψει. Σε ηλικία 41 ετών, έχει χορέψει επαγγελματικά 27 χρόνια και νιώθει πια έτοιμη να μιλήσει για το τι έπεται στη συνέχεια της ζωής της.
Σήμερα, όπως αποκαλύπτει, εισέρχεται σε μια νέα εποχή. «Είναι δύσκολο να αποδεχτείς ότι μια μέρα δεν θα χορεύεις με τον τρόπο που χόρευες μέχρι τώρα;», την ρωτάει η Katty Kay για να πάρει χωρίς περιστροφές την απάντηση: «Καθόλου, ήδη νιώθω ότι βρίσκομαι κάπως σε αυτό το σημείο και το νιώθω ως πολύ φυσικό. Έχω να ανέβω στη σκηνή περίπου τρία χρόνια. Ξέρω ότι κάποια στιγμή θα επιστρέψω στη σκηνή κι ότι αυτό θα είναι πολύ διαφορετικό από ό,τι ήταν καθ’όλη τη διάρκεια της επαγγελματικής μου καριέρας».
Έχει χορέψει σε εκατοντάδες παραστάσεις σε όλο τον κόσμο, έγινε κούκλα Barbie, ως καλλιτέχνις – πρότυπο, έχει γράψει παιδικά βιβλία και μια αυτοβιογραφία, έχει λανσάρει δύο σειρές αθλητικών ρούχων, έχει ιδρύσει μια φιλανθρωπική οργάνωση και πέρυσι έγινε μητέρα. Έχοντας πάντα στο πλευρό της το σύζυγό της, δικηγόρο Olu Evans.
Εξηγεί: «Έχω τόσα πολλά πράγματα στη ζωή μου που κατά κάποιον τρόπο αντικαθιστούν αυτό που ήταν το μπαλέτο, αν και το μπαλέτο εξακολουθεί να είναι μέσα σε όλα αυτά. Επίσης είναι και όλη η δουλειά που κάνω μέσω του ιδρύματός μου, όλα αυτά τα απίστευτα που δημιουργούμε με την εταιρεία παραγωγής μου και φυσικά η απόκτηση του γιου μου, Τζάκσον. Για ‘μένα, αυτό μοιάζει με μια πραγματικά φυσική εξέλιξη, της οποίας απλά ακολουθώ τη ροή. Είμαι τόσο ικανοποιημένη και τόσο περήφανη για την καριέρα που έχω κάνει», εξηγεί.
Όταν η Κόπλαντ έμαθε να ακούει το σώμα της και όχι την πρίμα μπαλαρίνα
Κάποια μέρα μπορεί να ξαναχορέψει, αλλά «ακούγοντας» το σώμα της, επέλεξε να κρεμάσει τις πουέντ της και προς το παρόν «απλά αισθάνεται σωστά». Η Κόπλαντ μιλάει με ωμή ειλικρίνεια για τον πόνο που βίωνε από τις πρώτες κιόλας εμφανίσεις στη σκηνή Οι χορευτές μπαλέτου συχνά «ταμπελώνονται» με μια ημερομηνία λήξης, με βάση την ηλικία και το σώμα τους. Ωστόσο, αυτοί δεν είναι οι μόνοι παράγοντες που ωθούν τις γυναίκες να εγκαταλείψουν το μπαλέτο, είναι και η εξαντλητική φύση του ίδιου του χορού, από την οποία σίγουρα δεν γλύτωσε ούτε η Κόπλαντ. Στα 19 της υπέστη ένα κάταγμα οσφυϊκής μοίρας, που την έθεσε εκτός δράσης για περίπου ένα χρόνο. Έκτοτε, έχει υποβληθεί σε αρκετές χειρουργικές επεμβάσεις και επακόλουθα επώδυνα διαστήματα επούλωσης.
Ειλικρινής και σε απόλυτη επαφή με τη γυναικεία πραγματικότητα, όταν η Κόπλαντ ερωτάται για τη σχέση της με το σώμα της και αφού αποφάσισε να αποκτήσει παιδί σε τα 40 της, δεν φείδεται λεπτομερειών για τις οποίες συνήθως οι γυναίκες διστάζουν.
«Είναι ενδιαφέρον γιατί έχει να κάνει περισσότερο με τους τραυματισμούς που είχα και με το πώς αντιμετώπισα την όλη κατάσταση. Έχοντας αποκτήσει μωρό, αισθάνομαι πια καλά και δίνω συχνά το παρών στο γυμναστήριο κάνοντας Pilates», λέει, εξηγώντας ότι ο κύκλος των συνεχών τραυματισμών και στη συνέχεια της ανάρρωσης από αυτούς αποτελεί το πιο δύσκολο κομμάτι.
Συμπληρώνει: «Πρόσφατα έκανα άλλη μια επέμβαση για να ανακουφιστώ και δεν μου έκανε τίποτα, οπότε αυτή είναι η μεγαλύτερη μάχη που αντιμετωπίζω, όχι τόσο η ηλικία μου. Εξελισσόμαστε συνεχώς ως καλλιτέχνες, ως άνθρωποι, ως γυναίκες. Πρέπει κατά κάποιο τρόπο να κινείσαι και να προσαρμόζεσαι με αυτό, αλλά όταν έχεις να κάνεις με τον πόνο, αυτό είναι μια εντελώς διαφορετική ιστορία». Όσο για τη ζωή σε ένα σώμα που είναι διαφορετικό από τη «Μίστι στα 20», όπως το θέτει η Kay, η Κόπλαντ αποδέχεται την αλλαγή: «Ξέρεις ότι δεν πρόκειται ποτέ να ξαναγίνεις αυτό το άτομο. Το σώμα σου δεν πρόκειται ποτέ να γίνει αυτό που ήταν – πρέπει απλά να συνεχίσεις να το αφήνεις να μεγαλώνει και να αλλάζει».
Η Κόπλαντ για την εξαντλητική, γεμάτη χειρουργεία και πόνους ζωής μίας πριμα μπαλαρίνα
Αναπολώντας τους πρώτους μήνες της πανδημίας, η Κόπλαντ ομολογεί ότι η οπτική της άλλαξε ως προς το πόσο πρέπει να υποφέρει ένα σώμα. «Ήταν λίγο πριν τραυματιστώ σοβαρά στην πλάτη και νομίζω ότι ήμουν πολύ καταπονημένη. Είχαν περάσει 20 χρόνια ασταμάτητης επαγγελματικής ενασχόλησης με το χορό. Αναλογίζομαι σήμερα ότι ακόμα και στις διακοπές εξακολουθούσα να παρακολουθώ μαθήματα μπαλέτου κάθε μέρα. Είχα μαζί μου τις πουέντ μου κι όπου κι αν βρισκόμουν στον κόσμο, ο καημένος ο σύζυγός μου έβρισκε ένα στούντιο ή ένα γυμναστήριο και οδηγούσαμε μια ώρα. Αυτή ήταν η ζωή μου».
Κάνοντας μια ανασκόπηση της ζωής της Κόπλαντ σε εικόνες, η Kay ανασύρει μια εικόνα της στη σκηνή στην πρεμιέρα του Firebird, του μπαλέτου που χορογράφησε ο Alexei Ratmansky το 2012 και στο οποίο η κορυφαία χορεύτρια είχε τον ομώνυμο ρόλο στη σκηνή του Lincoln Center, ακριβώς εκεί που οι δύο τους κάθονται κατά τη διάρκεια της εκπομπής του BBC.
«Υπάρχουν τόσα πολλά ανάμεικτα συναισθήματα γύρω από αυτή την εικόνα, επειδή συνήθως δεν βλέπεις τόσους πολλούς μαύρους να μπαίνουν στο Lincoln Center. Έτσι, και μόνο για αυτό που αντιπροσωπεύει, υπάρχουν τόσες πολλές χαρούμενες αναμνήσεις». Ωστόσο, οι πικρές αναμνήσεις μετριάζουν και τη γλυκιά πλευρά: «Είχα επίσης έξι κατάγματα πίεσης στην κνήμη μου από εκείνη την παράσταση και αποσύρθηκα από τη σεζόν την επόμενη μέρα».
Καθώς περιγράφει λεπτομερώς τις γεμάτες πόνο αναμνήσεις στο δρόμο της προς την ανάδειξή της σε πρώτη χορεύτρια, η Κόπλαντ λάμπει από τη δύναμη και την αποφασιστικότητα της. Η ανθεκτικότητα είναι ένα άλλο βασικό θέμα στην ιστορία της. Η Kay της ζητά να αναλογιστεί μια δύσκολη παιδική ηλικία και τη ρωτά αν αναζήτησε τη σωματική αυτονομία μέσω των αυστηρών κανόνων του μπαλέτου. Απαντάει: «Νομίζω ότι ήταν κάτι περισσότερο από τον έλεγχο του σώματός μου. Νομίζω ότι ήταν ο έλεγχος της κατάστασης. Ήταν ο έλεγχος της ζωής μου κατά κάποιον τρόπο. Ήταν η συνέπεια. Ήταν η σταθερότητα. Ήταν μια διαφυγή – μια όμορφη, καλλιτεχνική διαφυγή».
Ρατσισμός και συμπερίληψη και η ζωή μετά τον χορό: η Κόπλαντ σε νέους ρόλους
Το 2022, η ίδια ίδρυσε το Misty Copeland Foundation, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό για να φέρει «μεγαλύτερη ποικιλομορφία, ισότητα και συμπερίληψη στον χορό, ειδικά στο μπαλέτο». Το μετασχολικό πρόγραμμα προσφέρει οικονομικά προσιτά μαθήματα χορού, υπηρεσίες καθοδήγησης, μαθήματα μουσικής και προγράμματα που σχετίζονται με την υγεία και την ευεξία σε παιδιά σε υποβαθμισμένες περιοχές των ΗΠΑ.
Στις αρχές του 2023, η Κόπλαντ κυκλοφόρησε επίσης το Flower, μια ταινία μικρού μήκους στην οποία πρωταγωνιστεί και στην οποία ο χορός γίνεται εφαλτήριο εξερεύνησης της «διαγενειακής ισότητα». Το Flower είναι το πρώτο έργο της Life in Motion Productions της Κόπλαντ, της εταιρείας που ίδρυσε μαζί με τη συνάδελφό της και πρώην χορεύτρια του American Ballet Theater, Leyla Fayyaz.
Η Κόπλαντ αγαπά να συζητά για τους περιορισμούς και τον αποκλεισμό, έμφυλο και φυλετικό και για το πόσο πραγματικά σκόπιμη είναι η έλλειψη ποικιλομορφίας στις Τέχνες και ειδικά στο μπαλέτο. Και φυσικά, δεν αλλάζει συζήτηση όταν πρέπει να αναφερθεί στην κριτική που δέχθηκε για το σώμα της – ένα μαύρο σώμα, σε έναν καθαρά «λευκό» και προνομιούχο χώρο. «Μου είπαν ότι είμαι πολύ μυώδης, ότι είμαι πολύ κοντή, ότι το στήθος μου είναι πολύ μεγάλο. Και για μένα, όλα αυτά είναι κώδικας για το ότι το δέρμα σου είναι πολύ σκούρο, το δέρμα σου είναι πολύ καφέ», λέει, εξηγώντας ότι από την αρχή αυτό που ήταν προνόμιο –το σώμα της και οι δυνατότητες του- αυτό ήταν και το εμπόδιο.
Ωστόσο, πιστεύει ότι το μπαλέτο μπορεί να γίνει συμπεριληπτικό. «Το θέμα δεν είναι ποιο είναι το ‘πακέτο’, αλλά πώς κάνεις τους ανθρώπους να αισθάνονται. Είναι το πώς αποδίδεις την παράσταση, τον χαρακτήρα και αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους», λέει, προσθέτοντας ότι τα ίδια τα έργα αποτυγχάνουν να αντανακλούν τη σύγχρονη κοινωνία.
«Τα μπαλέτα δημιουργήθηκαν πριν από αιώνες και πλέον δεν αντικατοπτρίζουν την κοινωνία σήμερα. Πολλά από αυτά είναι πραγματικά σεξιστικά, πραγματικά ρατσιστικά, κάτι που συνειδητοποιούμε περισσότερο στην Αμερική απ’ ό,τι αλλού. Τα μπαλέτα εξακολουθούν να παίζονται με blackface στη Ρωσία», λέει, υπενθυμίζοντας ότι το 2019, η Κόπλαντ επέκρινε το θέατρο Μπολσόι για τη χρήση blackface στις παραστάσεις του. Σύμφωνα με το CNN, το θέατρο απέκρουσε την κριτική, λέγοντας στα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης ότι δεν θα αλλάξει τις πρακτικές του.
«Κοιτάζω τον εαυτό μου και η καριέρα μου δεν είναι (αποκλειστικά) εγώ. Είναι αυτό που εκπροσωπώ. Είναι όλοι οι άνθρωποι που με έφεραν σε αυτό το σημείο που στέκομαι στους ώμους τους. Απλά σκέφτομαι τη ζωή μου και την καριέρα μου ως ένα πολύ ολιστικό πράγμα, είναι δούναι και λαβείν και δεν αφορά μόνο εμένα. Είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από εμένα», καταλήγει.