Μέσα στην καρδιά μιας από τις πλουσιότερες μητροπόλεις της Ασίας, περισσότεροι από 220.000 άνθρωποι ζουν έγκλειστοι σε καταλύματα που δύσκολα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν κατοικίες. Πρόκειται για τα περιβόητα «σπίτια-φέρετρα» του Χονγκ Κονγκ – μια σκληρή, απτή απόδειξη της οξυμένης στεγαστικής κρίσης που πλήττει την πόλη.
Οι κατοικίες αυτές, όπως φανερώνει και το όνομά τους, είναι μεταλλικά ή ξύλινα κουτιά, με επιφάνεια μόλις 1,5 τετραγωνικών μέτρων. Δεν επιτρέπουν ούτε την όρθια στάση του σώματος, ούτε το τέντωμα των ποδιών. Στοιβαγμένα το ένα πάνω στο άλλο σε μικρά δωμάτια, δημιουργούν ένα πνιγηρό περιβάλλον διαβίωσης που θυμίζει αποθηκευτικούς χώρους.
Από διαμερίσματα… σε ανθρώπινες αποθήκες
Η πλειονότητα αυτών των κουτιών δεν αποτελεί προϊόν πολεοδομικού σχεδιασμού, αλλά παράνομων μετατροπών υφιστάμενων διαμερισμάτων. Οι ιδιοκτήτες γκρεμίζουν εσωτερικούς τοίχους και δημιουργούν λεπτότερα χωρίσματα για να αυξήσουν τον αριθμό των ενοικιαζόμενων μονάδων. Σε κάθε τέτοιο χώρο μπορεί να συναντήσει κανείς έως και 20 σπίτια-φέρετρα, με τους ενοίκους να μοιράζονται κοινόχρηστα μπάνια και κουζίνες.
Μέσα στο κάθε κουτί υπάρχει συνήθως μόνο ένα λεπτό στρώμα. Οι τοίχοι είναι εξοπλισμένοι με γάντζους ή ράβδους για την ανάρτηση προσωπικών αντικειμένων, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει και μια μικρή τηλεόραση. Η συρόμενη πόρτα με λουκέτο αποτελεί τη μόνη προστασία της ιδιωτικότητας.
Η κατάσταση επιδεινώνεται ακόμα περισσότερο από τις ανθυγιεινές συνθήκες: ελλιπής αερισμός, υγρασία, κατσαρίδες, κοριοί και πλήρης απουσία κρατικού ελέγχου.
Ακόμα χειρότερο: Τα “σπίτια-κλουβιά”
Σε ακόμη πιο απελπιστικές περιπτώσεις, υπάρχουν τα αποκαλούμενα «σπίτια-κλουβιά» — κατασκευές από σύρμα, με ακόμη μικρότερο εμβαδόν (1,3 τ.μ.), όπου δεν υπάρχει καν η στοιχειώδης ιδιωτικότητα. Οι ενοικιαστές είναι εκτεθειμένοι σε θορύβους, οσμές και τα βλέμματα των συγκάτοικων.
Ποιοι ζουν σε αυτά τα κουτιά;
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Υπουργείου Μεταφορών και Στέγασης του Χονγκ Κονγκ, περίπου το 64% των κατοίκων των σπιτιών-φέρετρων είναι μεταξύ 25 και 64 ετών – δηλαδή το ενεργό εργατικό δυναμικό της πόλης. Το πλέον σοκαριστικό στοιχείο, όμως, είναι ότι το 16% των ενοίκων είναι παιδιά κάτω των 15 ετών. Περίπου 50.000 ανήλικοι μεγαλώνουν σε συνθήκες που πιο σωστά παραπέμπουν σε φυλακή παρά σε κατοικία.
Πρόκειται κυρίως για εργαζόμενους με πολύ χαμηλό εισόδημα (1.100 έως 1.700 ευρώ μηνιαίως), συνταξιούχους με πενιχρές αποδοχές, άτομα με αναπηρίες, εξαρτημένους, πρώην κατάδικους ή εσωτερικούς μετανάστες από την Κίνα, που αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στο πανάκριβο κόστος ενοικίασης στην πόλη.
Στεγαστικό αδιέξοδο
Το Χονγκ Κονγκ καταγράφει σταθερά τις υψηλότερες τιμές ακινήτων στον πλανήτη. Παρά τη διαφορά στην αγοραστική δύναμη, οι τιμές ξεπερνούν αισθητά πόλεις όπως το Μιλάνο, όπου το μέσο κόστος αγοράς φτάνει τα 5.100 ευρώ/τ.μ.
Παρότι η κυβέρνηση έχει αναγνωρίσει το πρόβλημα, η πρόοδος παραμένει απογοητευτική. Ο επίσημος στόχος είναι η εξάλειψη των παράνομων μικροκατοικιών μέχρι το 2049. Ωστόσο, ο αριθμός αυτών των καταλυμάτων αυξάνεται: από 66.000 το 2007, έφτασαν τις 100.000 το 2024. Η οικοδόμηση κοινωνικών κατοικιών προχωρά με ρυθμούς που δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες.
Οι εστίες της κρίσης
Τα σπίτια-φέρετρα δεν είναι διάσπαρτα σε ολόκληρη την πόλη, αλλά εντοπίζονται κυρίως σε γειτονιές υψηλής πληθυσμιακής πυκνότητας και παλαιών πολυκατοικιών, κυρίως στην περιοχή του Kowloon – την ιστορική περιοχή που φιλοξενούσε την φημισμένη “Kowloon Walled City”, έναν αστικό λαβύρινθο με 50.000 κατοίκους στοιβαγμένους σε μια μικρή έκταση πριν κατεδαφιστεί το 1994.
Σήμερα, τα πιο γνωστά παραδείγματα τέτοιων πολυκατοικιών είναι το Monster Building και το Lucky House, τεράστια κτίρια ηλικίας άνω των 50 ετών, τα οποία έχουν μετατραπεί – παράνομα – σε λαβύρινθους από μικροκατοικίες.
Το κόστος της απελπισίας
Η ενοικίαση ενός σπιτιού-φέρετρο κοστίζει περίπου 350 ευρώ τον μήνα. Το ενοίκιο είναι πιο υψηλό από αυτό ενός σπιτιού-κλουβιού (170 ευρώ), λόγω της κάπως αυξημένης ιδιωτικότητας που προσφέρουν τα πρώτα. Στην πράξη, πάντως, και οι δύο επιλογές μαρτυρούν μια βαθιά κοινωνική παθογένεια, αποτέλεσμα της στέγασης που μετατρέπεται σε εμπόρευμα και όχι σε ανθρώπινο δικαίωμα.
