Οι αρχαίοι Πολυνήσιοι που εγκαταστάθηκαν στο νησί Ράπα Νούι – γνωστό και ως Νησί του Πάσχα – φαίνεται πως είχαν βρει έναν έξυπνο τρόπο να κάνουν τα εμβληματικά αγάλματα μοάι να… «περπατήσουν».
Δεν πρόκειται απλώς για τοπικό θρύλο, αλλά για φυσική, υποστηρίζουν οι ανθρωπολόγοι Carl Lipo και Terry Hunt. Και θεωρούν ότι αυτός είναι ακόμη ένας λόγος για τον οποίο η θεωρία της αυτοκαταστροφικής οικοκτονίας του Ράπα Νούι είναι εσφαλμένη, αναφέρει το Science Alert.
Σε νέα μελέτη τους που δημοσιεύτηκε
στο Journal of Archaeological Science, οι Lipo και Hunt αμφισβητούν την δημοφιλή ιστορία ότι οι κάτοικοι του απομονωμένου νησιού κατέστρεψαν τα δάση τους κόβοντας αλόγιστα δέντρα, προκειμένου να μεταφέρουν τα τεράστια αγάλματα πάνω σε ξύλινους κυλίνδρους. Δεν χρειαζόταν να το κάνουν, γιατί είχαν βρει έναν πολύ πιο απλό τρόπο.
Τα μοάι «περπατούσαν» με ταλάντωση και σχοινιά
Εδώ και αιώνες, οι ιθαγενείς του Ράπα Νούι περνούν από γενιά σε γενιά ένα ρυθμικό τραγούδι που αφηγείται την ιστορία των προγόνων τους, οι οποίοι γνώριζαν πώς να κάνουν τα αγάλματα να περπατούν. Οι δυτικοί μελετητές για πολλά χρόνια απέρριπταν αυτές τις προφορικές παραδόσεις ως μεταφορικές ή μυθολογικές. Ωστόσο, το 2012, οι Lipo (από το Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ) και Hunt (από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα) συνεργάστηκαν με τον πρώτο αυτόχθονα κυβερνήτη του νησιού, Sergio Rapu Haoa, για να αναβιώσουν τη θεωρία της κάθετης μεταφοράς των μοάι και να της δώσουν νέα υπόσταση.
Σύμφωνα με τα τρισδιάστατα μοντέλα και τα πειράματά τους, το δύσκολο μέρος είναι να αρχίσει το άγαλμα να κουνιέται – αλλά μόλις αρχίσει να ταλαντεύεται δεξιά–αριστερά, μπορεί να κινηθεί προς τα εμπρός με σχετικά μικρή προσπάθεια και με τη βοήθεια χειριστών που κρατούν σχοινιά.
Και αυτό δεν είναι απλή θεωρία – οι ερευνητές το δοκίμασαν στην πράξη. Το 2012, μια ομάδα 18 ατόμων κατάφερε να «περπατήσει» ένα αντίγραφο μοάι βάρους 4,35 τόνων για 100 μέτρα, μέσα σε μόλις 40 λεπτά. Ιδού το σχετικό βίντεο:
«Το ερώτημα είναι γιατί ορισμένοι επιστήμονες, αν και δηλώνουν ότι στηρίζονται στις αρχές της επιστήμης, εξακολουθούν να αρνούνται αυτό το μοντέλο μεταφοράς των μοάι», σημειώνουν οι Lipο και Hunt στη νέα μελέτη, απαντώντας στους επικριτές τους.
Δεν υπήρξε οικοκτονία στο Ράπα Νούι
Οι αποδείξεις είναι πλέον ισχυρότερες από ποτέ ότι η μυστηριώδης πληθυσμιακή κατάρρευση του Ράπα Νούι δεν συνέβη. Πρόσφατες γενετικές και αρχαιολογικές έρευνες υποδεικνύουν ότι οι ιθαγενείς του νησιού κατηγορήθηκαν άδικα για οικοκτονία, ενώ στην πραγματικότητα ο πληθυσμός τους μειώθηκε εξαιτίας επιδρομών σκλάβων και ξένων ασθενειών.
Στη νέα τους μελέτη, οι Lipo και Hunt απαντούν σε κάθε έναν από τους επικριτές τους, συμπεριλαμβανομένου του συγγραφέα Jared Diamond, ο οποίος διέδωσε τη θεωρία της οικοκτονίας στο βιβλίο του 2005 «Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed» (κυκλοφορεί στα ελληνικά ως «Κατάρρευση» από τις εκδ. Κάτοπτρο).
Ο Diamond είχε απορρίψει τη θεωρία τους το 2012, θεωρώντας ότι το «περπάτημα» των μοάι σε ανώμαλο έδαφος θα οδηγούσε αναπόφευκτα στη θραύση τους. Ωστόσο, τα μοάι πράγματι έσπαγαν – και μάλιστα με παρόμοιους τρόπους. Πολλά από αυτά έχουν εγκαταλειφθεί κατά μήκος αρχαίων δρόμων, που ίσως σχηματίστηκαν ακριβώς από την πορεία των ίδιων των αγαλμάτων.
«Το επιχείρημα [του Diamond] αγνοεί τόσο τη φυσική της ελεγχόμενης ταλάντωσης όσο και τα αρχαιολογικά δεδομένα», γράφουν οι Lipo και Hunt. «Η προσκόλλησή του στην οριζόντια μεταφορά [με ξύλινους κυλίνδρους] αντικατοπτρίζει μάλλον τη δέσμευσή του στη “θεωρία της κατάρρευσης”, παρά μια αντικειμενική αξιολόγηση των αποδείξεων».
Κατά τους δύο ερευνητές, τα εμβληματικά αγάλματα του Ράπα Νούι δεν είναι σύμβολα περιβαλλοντικής αυτοκαταστροφής, αλλά απόδειξη ανθρώπινης επινοητικότητας και προσαρμοστικότητας.
