Σε νέο ρεκόρ του 1,98 τρισ. δολαρίων ήτοι κατά 1,5% θα αυξηθεί φέτος ο παγκόσμιος λογαριασμός για την κάλυψη των διατροφικών αναγκών του πλανήτη, μια αύξηση σημαντικά μικρότερη από την αντίστοιχη του 11% και του 18% των δύο προηγούμενων ετών. Ωστόσο, η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης μόνο για πανηγυρισμούς δεν είναι και δεν μπορεί να εφησυχάζει την παγκόσμια κοινότητα, καθώς δεν είναι αποτέλεσμα της μείωσης των τιμών, αλλά της μείωσης της αγοραστικής ικανότητας των φτωχότερων χωρών λόγω των διαρκώς αυξανόμενων τιμών σε βασικά τρόφιμα όπως φρούτα, λαχανικά, ζάχαρη και γαλακτοκομικά.
Τα παραπάνω προκύπτουν από την τελευταία έκθεση του FAO, σύμφωνα με την οποία ενώ οι εισαγωγές τροφίμων από προηγμένες οικονομίες συνεχίζουν να επεκτείνονται, ο λογαριασμός εισαγωγών για την ομάδα των Λιγότερο Αναπτυγμένων Χωρών (ΛΑΧ) προβλέπεται να μειωθεί κατά 1,5% φέτος και για τις αναπτυσσόμενες χώρες (NFIDCs) θα μειωθεί κατά 4,9%.
«Η μείωση του όγκου των εισαγωγών τροφίμων είναι μια ανησυχητική εξέλιξη [στις δύο αυτές ομάδες χωρών], υποδηλώνοντας μείωση της αγοραστικής ικανότητας», προειδοποιεί η εξαμηνιαία έκθεση από το Τμήμα Αγορών και Εμπορίου του FAO. «Αυτές οι ανησυχίες ενισχύονται από το γεγονός ότι οι χαμηλότερες διεθνείς τιμές για ορισμένα βασικά είδη διατροφής δεν έχουν, ή τουλάχιστον όχι πλήρως, μεταφραστεί σε χαμηλότερες τιμές σε επίπεδο εγχώριου λιανικού εμπορίου, υποδηλώνοντας ότι οι πιέσεις στο κόστος ζωής θα μπορούσαν να συνεχιστούν το 2023».
Αποκαλυπτικές είναι οι αλλαγές που αποτυπώνονται στη συνιστώσα των τροφίμων στον πληθωρισμό των καθαρά αναπτυσσόμενων χωρών (NFIDC) και πώς επηρεάζεται από τις συναλλαγματικές κινήσεις, ειδικά σε σχέση με το δολάριο ΗΠΑ στο οποίο τιμολογείται το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου γεωργικών προϊόντων.
Όπως συμπεραίνουν οι συντάκτες της μελέτης, ενώ η υποτίμηση του δολαρίου κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης του 2007-2008 βοήθησε τους εισαγωγείς τροφίμων να αντισταθμίσουν την αύξηση των τιμών των τροφίμων, το αντίστροφο έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια. Για παράδειγμα, οι παγκόσμιες τιμές του καλαμποκιού μειώθηκαν κατά 10,2% μεταξύ Απριλίου 2022 και Σεπτεμβρίου 2022, αλλά μόνο κατά 4,8% κατά μέσο όρο υπολογιζόμενες σε τοπικά νομίσματα των NFIDC.
Αυτό είναι ένα ακόμη καμπανάκι που επισημαίνει την αναγκαιότητα σωστά προσαρμοσμένων παρεμβάσεων για την καταπολέμηση του πληθωρισμού, δήλωσε ο ανώτερος οικονομολόγος του FAO El Mamoun Amrouk. Εάν αυτό δεν γίνει, προειδοποιεί, «η αύξηση των τιμών των τροφίμων μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική αναταραχή και αυξημένες οικονομικές προκλήσεις, υπονομεύοντας τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της φτώχειας και της επισιτιστικής ανασφάλειας και εξανεμίζοντας κάθε πρόοδο που έχει επιτευχθεί μέχρι τώρα».
Ευάλωτα τα αγροδιατροφικά συστήματα
Στην τελευταία έκθεση του FAO προβλέπονται πιθανές αυξήσεις στην παραγωγή στις περισσότερες κατηγορίες τροφίμων, όπως ρύζι, χονδρόκοκκοι, ελαιοκαλλιέργειες, γάλα, ζάχαρη, κρέας και ψάρια και αλιευτικά προϊόντα. Ωστόσο, η παγκόσμια παραγωγή σιταριού ενδέχεται να μειωθεί από το ιστορικό υψηλό της προηγούμενης σεζόν.
Παρά αυτή τη γενικά θετική προοπτική, τα παγκόσμια συστήματα παραγωγής αγροτικών προϊόντων παραμένουν ευάλωτα σε κραδασμούς, που οφείλονται σε ακραία καιρικά φαινόμενα, γεωπολιτικές εντάσεις, αλλαγές πολιτικής και εξελίξεις σε άλλες αγορές βασικών εμπορευμάτων και είναι ορατός ο κίνδυνος να διαταραχτούν οι ευαίσθητες ισορροπίες ζήτησης-προσφοράς και να επηρεαστούν οι τιμές σε όλον τον κόσμο, καθώς και η ασφάλεια τροφίμων.
Σιτάρι
Αντίθετα, η παγκόσμια παραγωγή σιταριού το 2023 αναμένεται να μειωθεί κατά 3,0% από το υψηλό όλων των εποχών των 777 εκατομμυρίων τόνων το 2022, λόγω κυρίως των αναμενόμενων μειώσεων στη Ρωσία και στην Αυστραλία, οι οποίες κατέγραψαν παραγωγή ρεκόρ πέρυσι. Οι μειώσεις αντικατοπτρίζουν κυρίως τις πιθανές επιπτώσεις των ακραίων καιρικών φαινομένων, που φαίνονται να οδηγούν σε λιγότερες φυτεύσεις.
Από την άλλη, για την ώρα το άφθονο ρωσικό σιτάρι που κατευθύνεται στις αγορές σπρώχνει προς τα κάτω την τιμή. Σύμφωνα με τη ρωσική εταιρεία SovEcon, τα αποθέματα είναι διπλάσια από τον μέσο όρο της πενταετίας και οι εξαγωγές σιταριού από τη Ρωσία το 2022-2023 θα μπορούσαν να φτάσουν έως και 23% υψηλότερες από πέρσι.
Σύμφωνα με τον FAO οι εξαγωγές από τη Ρωσική Ομοσπονδία προβλέπεται να παραμείνουν εύρωστες, φθάνοντας τους 45 εκατομμύρια τόνους και διατηρώντας τη θέση της χώρας ως τον παγκόσμιο κορυφαίο εξαγωγέα σιταριού.
Tα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης σιταριού στο Chicago Board of Trade (CBOT) για παράδοση στο σύντομο χρονικό διάστημα μειώνονται από τα μέσα του 2022, φθάνοντας στο χαμηλότερο επίπεδό τους τον Μάιο του 2023 από τον Δεκέμβριο του 2020, αντανακλώντας τον γενικότερο ήπιο τόνο στην αγορά λόγω άφθονης προσφοράς, λιγότερων εμπορικών διαταραχών και ισχυρού ανταγωνισμού μεταξύ των εξαγωγέων. Τα χειμερινά συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης CBOT στο SFW (soft red wheat) του Σεπτεμβρίου ήταν επίσης σε γενική πτωτική τάση, με μέσο όρο 234 δολάρια ΗΠΑ ανά τόνο τον Μάιο, μειωμένα κατά 16% από την αρχή του τρέχοντος έτους και 45% χαμηλότερα από ό,τι τον Μάιο του 2022.
Καλαμπόκι
Η παγκόσμια παραγωγή χονδροειδών σιτηρών προβλέπεται να αυξηθεί κατά 3,0% σε 1.513 εκατομμύρια τόνους, ένα νέο ρεκόρ, που ενισχύεται από την αναμενόμενη σημαντική αύξηση της παραγωγής καλαμποκιού στις ΗΠΑ και τη συγκομιδή ρεκόρ στη Βραζιλία, που οδηγεί σε υψηλότερες συνολικές προμήθειες και χαμηλότερες τιμές.
Ρύζι
Μετά την άνοδο για μεγάλο μέρος του 2022, οι διεθνείς τιμές του ρυζιού παρέμειναν σε ανοδική τροχιά το 2023, όπως προκύπτει από τον Δείκτη Τιμών Ρυζιού FAO All Rice, ο οποίος τον Μάιο του 2023 ήταν αυξημένος κατά 7,5% από τον Δεκέμβριο του 2022, στο υψηλότερο επίπεδό του από τον Οκτώβριο 2011. Οι τιμές σε κυρίαρχες παγκοσμίως ποικιλίες, στα Indica (τα λεγόμενα κίτρινα ρύζια) και Aromatic ηγήθηκαν αυτής της αύξησης, σημειώνοντας άνοδο, αντίστοιχα, κατά 9,5% και 7,0% εκατό από την έναρξη του 2023. Αυτές οι αυξήσεις επηρεάστηκαν από έναν συνδυασμό παραγόντων της ζήτησης και της προσφοράς. Από την πλευρά της ζήτησης, οι τιμές έχουν υποστηριχθεί από ισχυρές αγορές της Ασίας, που συχνά αποδίδονται σε κρατικές προσπάθειες συγκράτησης των τιμών στις χώρες αυτές ή επανασύστασης των αποθεμάτων τους.
Η παγκόσμια παραγωγή ρυζιού προβλέπεται να αυξηθεί κατά 1,3% το 2023/24 σε 523,5 εκατομμύρια τόνους, ενώ το διεθνές εμπόριο αναμένεται να μειωθεί κατά 4,3% σε όρους όγκου στους 53,6 εκατομμύρια τόνους.
Η αναμενόμενη αύξηση της παραγωγής αντανακλά κυρίως τα κίνητρα που παρέχονται από τις γενικά υψηλότερες τιμές παραγωγού, τη χαλάρωση του κόστους των λιπασμάτων και τη συνέχιση των μέτρων κρατικής βοήθειας.
Το διεθνές εμπόριο ρυζιού προβλέπεται να σημειώσει την πρώτη του συρρίκνωση μετά από τέσσερα χρόνια το 2023 (Ιανουάριος-Δεκέμβριος), περνώντας από το υψηλό ρεκόρ των 56,0 εκατομμυρίων τόνων το 2022 στους 53,6 εκατομμύρια τόνους φέτος. Η Ασία, ο κύριος προορισμός των παγκόσμιων ροών ρυζιού, αναμένεται να παραδώσει σχεδόν το ήμισυ αυτού του όγκου, ή περίπου 25,6 εκατομμύρια τόνους, 4,7 τοις εκατό λιγότερο από το υψηλό του 2022.
Φυτικά έλαια
Όσον αφορά τα φυτικά έλαια, ο δείκτης τιμών του FAO καταγράφει σχεδόν αδιάκοπη μείωση μετά το ιστορικό υψηλό του Μαρτίου του 2022.
Η αύξηση των εξαγωγικών διαθεσίμων μετά τη χαλάρωση των περιορισμών από την Ινδονησία, σε συνδυασμό με τη μείωση της παγκόσμιας ζήτησης εν μέσω απότομα υψηλότερου κόστους εισαγωγής, οδήγησε σε σημαντικά χαμηλότερες διεθνείς τιμές φοινικέλαιου.
Ομοίως, οι ειώσεις στις παγκόσμιες τιμές της ελαιοκράμβης και του ηλιελαίου αντανακλούσαν κυρίως τις άφθονες παγκόσμιες προμήθειες, με τις τελευταίες να επωφελούνται επίσης από την Πρωτοβουλία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας, η οποία επέτρεψε στην Ουκρανία να επαναλάβει μεγάλο μέρος των αποστολών ηλιελαίου της από τα θαλάσσια λιμάνια της.
Μετά από μια οριακή συρρίκνωση τη σεζόν 2021/22, η παγκόσμια συνολική παραγωγή ελαιούχων σπόρων προβλέπεται να ανακάμψει το 2022/23, ανεβαίνοντας σε υψηλό ρεκόρ των 638,4 εκατομμυρίων τόνων. Η ανάκαμψη οφείλεται κυρίως στις αναμενόμενες υψηλότερες παραγωγές σόγιας και ελαιοκράμβης, που υπεραντισταθμίζουν τη χαμηλότερη παραγωγή που αναμένεται σε ηλίανθο και ελαιούχους σπόρους.
Συγκεκριμένα όσον αφορά την παγκόσμια παραγωγή ηλιόσπορων εκτιμάται ότι θα μειωθεί κατά 8% από το επίπεδο του 2021/22. Η προσδοκώμενη συρρίκνωση αντανακλά κυρίως σημαντικά χαμηλότερες παραγωγές στην Ουκρανία, καθώς ο πόλεμος όχι μόνο διέκοψε τις εργασίες σποράς στη χώρα, αλλά και περιόρισε την πρόσβαση σε γεωργικές εισροές, με αποτέλεσμα πολύ χαμηλότερες δυνατότητες απόδοσης.
Η παραγωγή στην Ευρωπαϊκή Ένωση αναμένεται επίσης να μειωθεί λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου. Από την άλλη πλευρά, η Ρωσική Ομοσπονδία αναμένεται να έχει μια συγκομιδή με εξαιρετικές αποδόσεις.
Ζάχαρη
Από την προηγούμενη έκθεση του FAO τον Νοέμβριο του 2022, οι διεθνείς τιμές ζάχαρης έχουν γενικά αυξηθεί. Οι τιμές αυξήθηκαν για δύο συνεχόμενους μήνες τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2022, από 386,8 USD ανά τόνο τον Οκτώβριο του 2022 σε 417,4 USD ανά τόνο τον Δεκέμβριο. Αφού υποχώρησαν ελαφρά τον Ιανουάριο του 2023, οι τιμές συνέχισαν ξανά την ανοδική τους τάση τους επόμενους μήνες, φτάνοντας τα 560,0 USD ανά τόνο τον Μάιο του 2023, το υψηλότερο επίπεδο από τον Οκτώβριο του 2011.
Ένα αυστηρότερο παγκόσμιο ισοζύγιο ζάχαρης, μετά από μειωμένες προσδοκίες παραγωγής στην Κίνα, την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ινδία, το Μεξικό και την Ταϊλάνδη, στήριξε την ανοδική πορεία των παγκόσμιων τιμών ζάχαρης. Επίσης, η καθυστερημένη έναρξη της συγκομιδής του 2023 από τη Βραζιλία λόγω αντίξοων καιρικών συνθηκών ενέτειναν παρείχε πρόσθετη στήριξη στις τιμές.
Η παγκόσμια παραγωγή ζάχαρης το 2022/2023 (Οκτώβριος/Σεπτέμβριος) υπολογίζεται ότι θα ανέλθει σε 177,5 εκατομμύρια τόνους, αυξημένη κατά 1,9 εκατομμύρια τόνους, ή 1,1%, από το 2021/2022, κυρίως ως αποτέλεσμα της προβλεπόμενης ανάκαμψης της παραγωγής στη Βραζιλία. Ωστόσο, αυτή η πρόβλεψη είναι χαμηλότερη από τις προκαταρκτικές εκτιμήσεις του FAO, που παρουσιάστηκαν τον Νοέμβριο του 2022, λόγω των χαμηλότερων αποδόσεων στην Κίνα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην Ινδία, στο Μεξικό και στην Ταϊλάνδη.
Κρέας
Οι διεθνείς τιμές κρέατος παρουσίασαν πτωτική τάση λόγω της υποτονικής παγκόσμιας ζήτησης. Τον Μάιο, ο δείκτης τιμών κρέατος του FAO ήταν μειωμένος σε σύγκριση με το ιστορικό υψηλό του Ιουνίου 2022 κατά 8,1 μονάδες στις 117,9 μονάδες.
Η πτώση ήταν αποτέλεσμα των μειώσεων στις τιμές των πολυερικών, των βοοειδών και των αιγοπροβάτων, οι οποίες οφείλονταν κυρίως στις συγκρατημένες εισαγωγές από χώρες χαμηλότερους εισοδήματος.
Το παγκόσμιο εμπόριο κρέατος και προϊόντων κρέατος θα αυξηθεί οριακά κατά 0,6% το 2023. Η αύξηση αντανακλά κυρίως την πιθανή ανάκαμψη της ζήτησης από την Κίνα μετά από δύο χρόνια συρρίκνωσης.
Κατά τα άλλα, υψηλές εισαγωγές προβλέπονται επίσης από τη Σαουδική Αραβία, την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ιράκ και τον Καναδά, μεταξύ άλλων, κυρίως λόγω των στενών εγχώριων προμηθειών.
Ωστόσο, αυτές οι προβλεπόμενες επεκτάσεις εισαγωγών πιθανότατα θα αντισταθμιστούν σχεδόν εξ ολοκλήρου από σημαντικά χαμηλότερες εισαγωγές από τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Ιαπωνία.
Γαλακτοκομικά
Ο Δείκτης Τιμών Γαλακτοκομικών του FAO διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο στις 118,7 μονάδες τον Μάιο, μειωμένος κατά 21% από τον Ιούνιο του 2022, όταν έφτασε σε υψηλό οκταετίας.
Η πτώση των τιμών συνεχίστηκε σχεδόν αδιάκοπα τους τελευταίους έντεκα μήνες, αντανακλώντας κυρίως την ασθενή παγκόσμια ζήτηση, ειδικά για προμήθειες spot, παρά τις γενικά περιορισμένες προμήθειες από κορυφαίους παγκόσμιους εξαγωγείς.
Η συνολική παγκόσμια παραγωγή αναμένεται να ανακάμψει το 2023.
