Το πιο μεγάλο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) των τελευταίων 14 ετών θα έχει η Ελλάδα το 2024, σύμφωνα με το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, με τις εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για ρεκόρ δημοσίων επενδύσεων που θα φτάσουν τα 12,2 δισ. ευρώ.
Ωστόσο, προϋπόθεση για την επίτευξη του σχεδιασμού αυτού είναι να επιτευχθεί η απορρόφηση των κονδυλίων που παρέχουν το ΠΔΕ, το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης και Σταθερότητας (ΤΑΑ).
Η αποτελεσματική αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων θα ήταν σε θέση να καλύψει το επενδυτικό κενό της ελληνικής οικονομία, επωφελούμενη τα μέγιστα στην κατανομή των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027, σύμφωνα με τον ΓΓΔΕ & ΕΣΠΑ Δημήτρη Σκάλκο.
ΤΑΑ: Περιορισμένη η απορρόφηση πόρων
Μέχρι στιγμής η Ελλάδα έχει εισπράξει πόρους 14,9 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης, ωστόσο παρά το μεγάλο ενδιαφέρον από τις επιχειρήσεις για τα χαμηλότοκα δάνεια του ΤΑΑ, μόνο το 20% αυτών – για τα οποία έχουν υπογραφεί συμβάσεις – έχει εκταμιευτεί μέχρι τώρα.
Παράλληλα, το 2023, οι δαπάνες για την οικονομία έφτασαν τα 2,1 δισ. ευρώ, έναντι του στόχου για 3,6 δισ. ευρώ. Μια διαφορά που θα πρέπει να καλυφθεί φέτος.
Υπενθυμίζεται πως το 4ο αίτημα ύψους 2,3 δισ. ευρώ, για το σκέλος των δανείων κατατέθηκε ήδη, ενώ μέσα στον Μάιο αναμένεται να κατατεθεί και το ανάλογο αίτημα πληρωμής από το σκέλος των επιχορηγήσεων.
Το 5ο αίτημα για το δανειακό σκέλος και αυτό των επιδοτήσεων αναμένεται να υποβληθεί στο τέλος του Σεπτεμβρίου με τις αρχές του Οκτωβρίου.
ΕΣΠΑ: Τρεις προκλήσεις για τις δημόσιες επενδύσεις
1. Το ποσοστό της δημόσιας χρηματοδότησης
Με την ολοκλήρωση του Σχεδίου Ελλάδα 2.0 στα τέλη του 2026 φαίνεται να δημιουργείται ένα σημαντικό χρηματοδοτικό κενό για τη κάλυψη στρατηγικών επενδύσεων.
Είναι κρίσιμο να διατηρηθεί σταθερό το ποσοστό της δημόσιας χρηματοδότησης.
2. Οι δαπάνες συντήρησης
Παράλληλα με την υλοποίηση αυξημένου αριθμού έργων, αναμενόμενα αυξάνονται και τα κόστη συντήρησής τους. Είναι κρίσιμο οι δαπάνες συντήρησης να ενσωματώνονται στον προϋπολογισμό των έργων, ώστε να διασφαλίζεται η βιωσιμότητα της επένδυσης.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να αναγνωρίζεται η ύπαρξη εκείνων των έργων που το κόστος συντήρησής τους ξεπερνά τη χρησιμότητά τους.
3. Οι φυσικές καταστροφές
Η κλιματική κρίση και οι συνακόλουθες φυσικές καταστροφές οδηγούν σε σημαντική, απρόβλεπτη και συνεχώς αυξανόμενη δημοσιονομική επιβάρυνση.
Από τη δεκαετία του 1970 ο αριθμός των φυσικών καταστροφών διεθνώς έχει τετραπλασιαστεί, ενώ σε ορίζοντα δεκαετίας οι ακραίες καιρικές συνθήκες αποτελούν την πρώτη πηγή ανησυχίας (Global Risk Report, World Economic Forum, 2024).
Ακόμη χειρότερα, στις περισσότερο ευάλωτες χώρες της Μεσογείου η οικονομική ζημία λόγω των φυσικών καταστροφών υπολογίζεται σε 1% του ΑΕΠ.
Στην Ελλάδα την περίοδο 2020-2022 εντάχθηκαν στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων έργα προϋπολογισμού μεγαλύτερου των 2 δισ. ευρώ. Αυτονόητα θα πρέπει να υλοποιηθούν δημόσιες επενδύσεις που ενισχύουν την ανθεκτικότητα των υποδομών, καθώς υπολογίζεται ότι κάθε ένα ευρώ για την πρόληψη εξοικονομεί δέκα ευρώ στην αποκατάσταση.
Το ΔΝΤ εφιστά την προσχή
Αξίζει να σημειωθεί πως σύμφωνα με παλαιότερη μελέτη του ΔΝΤ, περίπου το ένα τρίτο των δεσμευμένων πόρων των έργων υποδομών χάνεται στις διάφορες φάσεις της διαδικασίας προγραμματισμού, παραγωγής και υλοποίησής τους (Making Public Investment More Efficient, IMF, 2015).
Είναι λοιπόν αντιληπτό ότι απαιτείται βελτίωση σε όλα τα στάδια επιλογής, υλοποίησης, αλλά και του συστήματος διακυβέρνησης των δημοσίων επενδύσεων. Στην επισκόπηση που έκανε το ΔΝΤ, με την εφαρμογή του εργαλείου της αξιολόγησης της διαχείρισης των δημοσίων επενδύσεων (Public Investment Management Assessment-PIMA), η Ελλάδα συγκεντρώνει υψηλή αξιολόγηση στα περισσότερα κριτήρια.
Είναι απαραίτητη η θεσμική θωράκιση του συστήματος διαχείρισης και παρακολούθησης των δημοσίων επενδύσεων, με τον υπό κατάρτιση νέο νόμο για το ΠΔΕ, και με τη λειτουργία νέων διαχειριστικών εργαλείων και πληροφοριακών συστημάτων.