Μια από τις πιο σημαντικές Ελληνίδες συγγραφείς της εποχής μας, η Ρέα Γαλανάκη, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Ηράκλειο, μας παραχώρησε μια μίνι συνέντευξη, με αφορμή την κυκλοφορία του νέου βιβλίου της από τις εκδόσεις Καστανιώτη, «Εμμανουήλ και Αικατερίνη», μια αυτοβιογραφία μέσω της ζωής των γονιών της κυρίως πριν από το γάμο τους. Σε αυτά τα «παραμύθια που δεν είναι παραμύθια», παρουσιάζεται με γλαφυρό αλλά και ανάγλυφο τρόπο η ζωή των ανθρώπων στην Κρήτη, κυρίως τον 20ό αιώνα. Το σκηνικό είναι το νησί και η ιστορία του, το Ηράκλειο και οι άλλοι τόποι στους οποίους έζησαν η ίδια, οι γονείς της, ο Εμμανουήλ και η Αικατερίνη και οι οικογένειές τους, οι σύντεκνοί τους κοκ. Μια συναρπαστική αφήγηση που ενσωματώνει την τοπική γλώσσα και την τοπική κουλτούρα στη μεγάλη εικόνα και στα διακυβεύματα της εποχής αλλά και της διαχρονίας.
Θεωρείτε ότι με τα «παραμύθια που δεν είναι παραμύθια» συνεισφέρετε με δικές σας ερμηνευτικές ψηφίδες και τεκμήρια στην ιστορία της γενέθλιας γης, όπως λόγου χάρη σε ζητήματα οικονομικής ή πολιτικής ιστορίας (πατάτα – ελιά – ορεινά και πεδινά – Βενιζελικοί – αντιβενιζελικοί – φυλή των Κρητών κ.α.)
Μακάρι να μπορώ να συνεισφέρω έστω και κάτι το απειροελάχιστο στη γενέθλια γη, είτε με ερμηνευτικές ψηφίδες, είτε με νέα τεκμήρια. Θα ήταν μεγάλος έπαινος για μένα. Καμιά φορά μοιάζει σαν να περιμένει κάθε γενέθλιος τόπος να συμπληρωθούν μέσα στα χρόνια κάποια μικρά κενά στο μεγάλο του ψηφιδωτό. Αλλά να συμπληρωθούν μαστορικά, δηλαδή με στοχασμό και μ’ όνειρο, και βεβαίως με τη σεμνότητα εκείνης της επίμονης υφάντρας που ξέρει ότι κανένα έργο των χεριών της δεν είναι εντελώς αλάνθαστο.
Να προσθέσω μόνο ότι εκτός από το Ηράκλειο και το Ψυχρό, οι άλλοι κρητικοί τόποι του μυθιστορήματός μου, είναι η Άνω Βιάννος, η Νεάπολη, το Αρκαλοχώρι κι ο Σχινιάς.
Ο τόπος είναι μόνον οι άνθρωποι και πόσο «νοσταλγική είναι η ψεύτικη ειρήνη στο σύμπαν του καθενός χωριού»;
Τόπος δεν είναι μόνο το ένα χαρακτηριστικό από τα πολλά που τον συγκροτούν και τον ορίζουν, που κι αυτά με τη σειρά τους αλλάζουν αρκετά μέσα στο χρόνο, αλλά και πάντα κάτι μένει αναλλοίωτο. Είναι ο συνδυασμός τους, και μάλιστα μέσα στη ροή τους. Όσο για τη ζωή στη μικροκοινωνία ενός χωριού, αν ξεπεράσει κανείς την αφέλεια μιας νοσταλγίας αστικού τύπου για κάποιο «χαμένο παράδεισο», συναντά και στο χωριό όλες τις ομάδες ανθρώπων με τις αναμεταξύ τους διαφορές και συγκρούσεις, γιατί αυτό συμβαίνει παντού και πάντα. Ιδιαίτερα θα σταματούσα στην ανισότητα της γυναίκας στα παλιότερα τουλάχιστον χρόνια, που ας μην την εξωραΐζουμε λέγοντας πως είναι «ο διαφορετικός οικογενειακός της ρόλος».
Πόσο εύκολη είναι τελικά η απόδοση σε αφηγηματικό λόγο τοπικών ιδιωμάτων και παραδόσεων που ανάγονται σε βάθος χρόνου για έναν άνθρωπο που ναι μεν διατήρησε την επαφή του, αλλά έζησε μακριά από τη γενέθλια γη.
Κανείς δεν διαβάζει εδώ και δεκαετίες ένα βιβλίο γραμμένο ολόκληρο σε τοπική διάλεκτο, μολονότι υπάρχουν σπάνια παραδείγματα. Μικρές πινελιές όμως από ένα τοπικό ιδίωμα δίνει ζωντάνια και ζεστασιά σε κάποιο χαρακτήρα. Οι παραδόσεις όμως, ήδη από την αρχαιότητα και μέχρι σήμερα είναι ένα πεδίο έμπνευσης. Και όχι μόνο στην Ελλάδα, μα παντού. Χρειάζεται, ωστόσο, καλό μάστορα του λόγου.
O φωτογράφος: Νίκος Κοκκαλιάς