Του Κώστα Α. Μπογδανίδη
Σαρανταοχτώ ώρες μετά το αιματηρό επεισόδιο των Βοριζίων -που από τύχη τελικά δεν εξελίχθηκε σε μακελειό με περισσότερους νεκρούς- ίσως μπορούν να εξαχθούν πιο ασφαλή συμπεράσματα. Τώρα που κρύωσε το αίμα, η περιοχή… στρατοκρατείται και υπάρχει γνώση των πραγματικών περιστατικών πρέπει να ξαναπιάσουμε το νήμα από την αρχή. Να ξεχωρίσουμε την ήρα από το στάρι για να έχουμε μια ξεκάθαρη εικόνα των γεγονότων και κυρίως να αντιμετωπίσουμε κατάματα το πραγματικό πρόβλημα της Κρήτης και όχι την εικόνα της όπως αυτή εμφανίζεται στην ειδησεογραφία και στα κοινωνικά δίκτυα.
Πρωτίστως να πούμε ότι είναι λάθος να εντοπίσουμε στην περιοχή των Βοριζίων το πρόβλημα. Είναι μεν μια ιδιαίτερη περιοχή, αλλά τέτοιες έχουμε πάνω κάτω δέκα στην Κρήτη, που ξεκίνησαν ιστορικά με «ιδιαιτερότητες», αλλά τώρα πια επηρεάζουν αν όχι όλο, αλλά μεγάλο μέρος του νησιού.
Πέραν των όσων επικίνδυνα φολκόρ ακούγονται σε μέσα κυρίως των Αθηνών που αντιμετωπίζουν επιδερμικά τα γεγονότα και τσουβαλιάζουν καταστάσεις υπάρχουμε κι εμείς που μάλλον ξέρουμε τι ακριβώς συμβαίνει και πότε πρέπει να αντιμετωπίσουμε ένα γεγονός με απαξία και οίηση ή με ταπεινότητα και να σκύβουμε το κεφάλι.
Να συμφωνήσουμε, λοιπόν, σε μερικές παραδοχές για να μην χανόμαστε στη μετάφραση;
*Η Κρήτη είναι βασικά μητριαρχική κοινωνία κάτι που σημαίνει ότι οι γυναίκες έχουν το κύριο κουμάντο όχι μόνο να μεγαλώσουν τα παιδιά τους (και τα αγόρια τους) αλλά να τα κατευθύνουν κοινωνικά και πολιτισμικά. Το κρατάμε αυτό γιατί θα μας βοηθά στην κατανόηση πολλών πραγμάτων.
*Η Κρήτη ιστορικά και λόγω του ανάγλυφου του εδάφους της, της διάρθρωσης των οικισμών με πολλούς να είναι ορεινοί και ημιορεινοί και της σκληρής ζωής των κατοίκων ανέπτυξε στοιχεία αγριάδας, ξεροκεφαλιάς και κυρίως κυνισμού για την αξία της ζωής. Στοιχεία που οδήγησαν, σε παλιότερες εποχές, σε συνεχείς εξεγέρσεις- επαναστάσεις συνδέοντας την Κρήτη με το «νησί των γενναίων».
* Η Κρήτη ακριβώς επειδή «παρήγαγε» τεράστια επαναστατική δράση και είχε συνεχείς πολεμικές εμπλοκές, «παραδοσιακά» κατείχε οπλοστάσιο. Τα όπλα πάντα στο νησί ήταν πολλά- όσοι γνωρίζουν τις προσπάθειες πολλών κυβερνήσεων (με πιο ηχηρή το καθεστώς Μεταξά προπολεμικά) να αφοπλίσουν τους κρητικούς έχουν γνώση και του μεγέθους του προβλήματος, όπως αυτό εξελίχθηκε.
*Η Κρήτη με τις κλειστές ορεινές και ημιορεινές κοινωνίες ανέπτυξε δικούς της κώδικες τιμής όταν γινόταν ένα φονικό ξεκινούσε μέσα στον χρόνο μια γραμμή αίματος που μάθαμε να την αποκαλούμε βεντέτα. Και με δεδομένη τη μητριαρχία που την βρίσκουμε σε αυτή την περίπτωση παντού (καθώς η γυναίκα αναλαμβάνει να σηκώσει μετά από την απώλεια του άνδρα ένα μεγάλο βάρος) , το αντιμετωπίζει εκδικητικά και το οποίο ψυχολογικά πια…μεταφέρεται στις επόμενες γενιές.
*Η Κρήτη στη μακραίωνη ιστορία της αντιμετωπίζοντας καταστροφές, λεηλασίες και επαναστατικές- πολεμικές συρράξεις έζησε για αιώνες στην ένδεια, την οικονομική ανέχεια, την αδήριτη ανάγκη για επιβίωση. Και φυσιολογικά αναπτύχθηκαν φαινόμενα όπως η ζωοκλοπή και η επιβουλή στην περιουσία του άλλου. Σε άλλες εποχές το αδίκημα της ζωοκλοπής έχει αντιμετωπιστεί ως ιδιώνυμο, είχαμε εκτοπίσεις και σκληρές ποινές.
*Η Κρήτη επίσης εφηύρε τον «σασμό» για να μπορεί μέσω δικών της κανόνων να διευθετεί σοβαρές διενέξεις, να βρίσκει τρόπους να λύνονται οι διαφορές. Κυρίως μέσω της βάφτισης καθώς εδώ η συντεκνιά θεωρείται ιερότερη από την κουμπαριά. Να το κρατήσουμε κι αυτό γιατί επίσης μας βοηθά στην κατανόηση των γεγονότων.
Μένουμε κυρίως σε αυτά που στην πορεία εξελίχθηκαν σε αρνητικά χαρακτηριστικά και δεν αναφέρομαι στην πολιτιστική παραγωγή, στην σπουδαία ιστορία, τις τέχνες, την μουσική, τις μαντινάδες, τη διατήρηση της παράδοσης, τα όσα κατά καιρούς φωτεινά διαστήματα έχουμε βιώσει. Το θέμα μας τώρα είναι το αρνητικό αντίκτυπο που έχει η Κρήτη εξ αφορμής των πρόσφατων θλιβερών φαινομένων.
Όλα αυτά και πολλά άλλα , που δεν υπάρχει χώρος να αναλύσουμε , δεν τα είχε ασφαλώς η Κρήτη μονοπώλιο. Συνέβαιναν κι αλλού στην Ελλάδα. Αλλά και στον μεσογειακό χώρο. Είχαμε κι αλλού κατοίκους με σκληρή ζωή, είχαμε ορεινούς όγκους, είχαμε ζωοκλοπές και…βεντέτες. Πουθενά όμως αυτά τα φαινόμενα δεν συνεχίστηκαν με τέτοιο τρόπο Αντιθέτως εδώ τα βλέπουμε ακόμη, με μεγαλύτερη ένταση με τρόπο οριακά διαστροφικό, Όπως για παράδειγμα κανένα σχεδόν γλέντι δεν έχει σχέση με τα παλιά παραδοσιακά, έτσι και καμιά βεντέτα ή ένα επεισόδιο δεν κρατά πια τις ισορροπίες, δεν υπάρχουν εκείνες οι κόκκινες γραμμές που παλιά δεν περνούσαν οι αντιμαχόμενες πλευρές.
Το ίδιο συμβαίνει με την ζωοκλοπή, με την παραβατικότητα που από ζημιά σε περιουσία έχει εξελιχθεί σε μείζονα παραβατικότητα είτε αυτή αφορά ναρκωτικά, όπλα, ξεκαθάρισμα λογαριασμών. Μα θα σου πει κάποιος και το…1955 δεν είχαμε τέτοια γεγονότα στα Βορίζια; Ναι, αλλά εάν δείτε τα περιστατικά είναι άσχετα και οι διαστάσεις διαφορετικές.
Τι άλλαξε λοιπόν στην πορεία και η παράδοση, το αγύριστο κεφάλι ενός ορεσίβιου κρητικού, το οικογενειακό ιστορικό και το DNA μετετράπησαν σε ωρολογιακή βόμβα για οικισμούς ολόκληρους. Οι απαντήσεις δεν είναι απλές. Αλλά η μία είναι η πλέον βέβαιη! Το…χρήμα. Και δη το εύκολο χρήμα. Είτε αυτό προερχόταν από επιδοτήσεις-πόσο επίκαιρο!- είτε από παραβατικές συμπεριφορές που στα μάτια των νέων γενιών γίνεται…πρότυπο, γίνεται είδωλο ο καθένας που επιδεικνύει τον πλούτο , στα μάτια μιας κοινωνίας που παρακμάζει αυτό μετατρέπεται σε καταξίωση, σε ‘αντριγιά΄. Κι αυτό με την πάροδο των χρόνων η κοινωνία όχι απλώς το επικρότησε, αλλά και το στήριξε.
Εάν τώρα συνυπολογίσουμε το νόμο της σιωπής που ενίοτε μεταβάλλεται σε ομερτά, την ατιμωρησία, την κρατική αβελτηρία που για χρόνια ψαχνόταν με ημίμετρα και θεωρίες, αλλά κυρίως την πολιτική διαπλοκή- διότι και οι παραβάτες ψηφίζουν!- που κάλυπτε χρόνια πρόσωπα και καταστάσεις , έχουμε μια σαφή εικόνα, βλέπουμε όλα σχεδόν τα κομμάτια του παζλ για την Κρήτη μας.
Ξέρω, ξέρω την απάντηση! Ότι δεν πρέπει να γενικευουμε , μην τους τσουβαλιάζουμε όλους! Δεν είμαστε όλοι οι κρητικοί το ίδιο. Προφανώς! Αυτό όμως δεν μας κάνει λιγότερο συνυπεύθυνους. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να ντρεπόμαστε γι αυτά που συμβαίνουν. Καταλαβαίνω τον φόβο, αντιλαμβάνομαι την απέχθεια πολλών από μας. Αλλά δεν είναι λύση πια το…δεν μας αφορά, τι μας νοιάζει εμάς. Ακόμη και αν συνομολογήσουμε ότι είναι λίγοι, ας μην τους αφήσουμε να μας καταπιούν. Ο Καζαντζάκης όταν έλεγε πως η Κρήτη δεν θέλει νοικοκυραίους, θέλει κουζουλούς, αυτοί οι κουζουλοί την κάνουν αθάνατη δεν εννοούσε…ούτε τους εγκληματίες, ούτε τους ακομβίωτους μαυροπουκαμισάδες , ούτε τους παράωρους. Μην τα μπερδεύουμε άλλο. Και να αποφασίσουμε ποια Κρήτη θέλουμε.
