Σοκ έχει προκαλέσει ο πολύνεκρος σεισμός σε Τουρκία και Συρία. Κι αν για κάποιους ο σεισμός στο Αρκαλοχώρι το Σεπτέμβριο του 2021, φάνηκε ιδιαίτερα ισχυρός και μεγάλης διάρκειας, αίσθηση προκαλεί η δήλωση του Καθηγητή Σεισμολογίας του ΑΠΘ, στον ΣΚΑΪ Κρήτης 92,1 , ότι ο σεισμός στην Τουρκία, έντασης 7,8 ρίχτερ, ήταν 400 φορές δυνατότερος από το σεισμό στο Αρκαλοχώρι, με διάρκεια ενός λεπτού, έναντι λίγων δευτερολέπτων -μάξιμουμ 15 sec- που συνήθως διαρκούν οι σεισμοί στην Ελλάδα.
Οι τέσσερις παράγοντες που οδήγησαν στην τραγωδία
Ο κ. Παπαζάχος μιλώντας στην εκπομπή ΣΚΑΪ Τώρα και τη Φαίη Σφακιωτάκη, εξήγησε ποιοι τέσσερις παράγοντες οδήγησαν στην κατάρρευση χιλιάδων κτιρίων σαν να ήταν χάρτινοι πύργοι, καταπλακώνοντας χιλιάδες ανθρώπους. Η ένταση, η διάρκεια, η ποιότητα των κατασκευών, καθώς και το γεγονός ότι πολλές πόλεις είναι χτισμένες σε λεκάνες όπου για λόγους γεωλογικούς, υπάρχουν πολλές φορές ενισχύσεις των σεισμικών κινήσεων.
Του πρώτου σεισμού έντασης 7,8 ρίχτερ, ακολούθησε ένας ακόμη 7,5 ρίχτερ σε άλλο ρήγμα, 100 χλμ από το επίκεντρο του πρώτου σεισμού. «Αυτή τη στιγμή λοιπόν υπάρχουν κι άλλα ρήγματα στην περιοχή κι άλλα κομμάτια του ιδίου ρήγματος που έχουν δραστηριοποιηθεί και τα οποία δεν ξέρουμε αν θα κάνουν στη συνέχεια σεισμούς» σχολίασε ο κ. Παπαζάχος.
Κι άλλοι πολύνεκροι σεισμοί στο ίδιο ρήγμα
Ανατρέχοντας στο παρελθόν, ο Καθηγητής υπενθύμισε το σεισμό στο Ερζιντζάν της ανατολικής Τουρκίας το 1939 με 33.000 νεκρούς. «Δεν είναι πολύ διαφορετική η δόμηση από τότε. Να μην πω ότι το 1939 υπήρχαν λιγότερα ψηλά κτίρια. Υπήρχαν φυσικά πολλά κακής κατασκευής χαμηλά κτίρια, αλλά όλη η τουρκική επαρχία έχει ακόμη τέτοια κτίρια σε πολύ μεγάλο βαθμό. Και σε ιστορικούς χρόνους μπορώ να σας πω πολλούς άλλους παρόμοιους πολύνεκρους σεισμούς στο ίδιο ρήγμα.»
Υπάρχει και χειρότερο σενάριο;
Ο σεισμός των 7,8 ρίχτερ έπιασε κυριολεκτικά στον ύπνο τους πολίτες. Ωστόσο, ο κ. Παπαζάχος τόνισε πως το γεγονός αυτό δεν αποτελεί απαραίτητα επιβαρυντικό παράγοντα. «Σίγουρα γενικά οι σεισμοί την ημέρα έχουν πιο περιορισμένες συνέπειες. Καμιά φορά όμως μπορεί να συμβεί και το ανάποδο. Ειδικά τα σχολεία στην Τουρκία, επίσης δεν έχουν καλή φήμη. Να σας θυμίσω ότι το 2002 ισχυρός σεισμός έπληξε την περιφέρεια Μολίζε της Ιταλίας, κατά τον οποίο κατέρρευσε ένα σχολείο, προκαλώντας τον θάνατο 29 ανθρώπων, 26 από τους οποίους ήταν μικρά παιδιά. Μιλάμε για ένα σεισμό που έγινε πρωινή ώρα. Κανένα άλλο κτίριο στην περιοχή δεν κατέρρευσε. Σας λέω λοιπόν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπου αν ο σεισμός είχε γίνει βράδυ, δε θα σκοτωνόταν κανείς.»
Πόσο περιορίζει τον αριθμό των νεκρών ο αντισεισμικός σχεδιασμός
Στο ερώτημα πόσο διαφορετικές θα ήταν οι επιπτώσεις του σεισμού αν το μεγαλύτερο μέρος των κτιρίων είχε κατασκευαστεί βάσει αντισεισμικού σχεδιασμού, ο κ. Παπαζάχος έδωσε ως απτό παράδειγμα το σεισμό στη Σάμο, το 2020, οπότε και σκοτώθηκαν δύο έφηβοι, που εκείνη την ώρα βρίσκονταν μπροστά από ένα παλιό εγκαταλελειμμένο κτίριο. «Στον αντίποδα, στον ίδιο σεισμό, στα 80 χλμ μακριά, στη Σμύρνη, είχαμε δεκάδες νεκρούς από πολυκατοικίες που αστόχησαν. Επίσης, οι επιταχύνσεις που δέχθηκε το Αρκαλοχώρι είναι δυόμισι φορές πάνω από την τιμή σχεδιασμού των κτιρίων σε Ζάκυνθο – Λευκάδα, που αποτελούν την πιο σεισμική ζώνη του ελληνικού χώρου. Παρ’όλα αυτά, δεν είχαμε εκατόμβη. Τα σύγχρονα κτίρια δεν έπαθαν σχεδόν τίποτα, λαμβάνοντας βέβαια υπόψη ότι ήταν μικρότερης διάρκειας συγκριτικά με αυτόν της Τουρκίας. Στην Ελλάδα δεν έχουμε και τόσο άσχημο δομικό ιστό. Σε περιοχές όμως όπως τώρα στην Τουρκία και τη Συρία, έχουμε πολλαπλασιασμό των θυμάτων εξαιτίας του χαμηλού ποιοτικά επιπέδου στη δόμηση.»
«Ωρολογιακή βόμβα» τα αυθαίρετα και τα εγκαταλελειμμένα κτίρια στην Κρήτη
Στο μεταξύ, ο κ. Παπαζάχος έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου σε ότι αφορά στην ύπαρξη μεγάλου αριθμού αυθαιρέτων στην Κρήτη. «Στην Κρήτη υπάρχει πιθανότατα το μεγαλύτερο ποσοστό αυθαίρετων κατοικιών από οποιαδήποτε άλλη περιοχή του ελληνικού χώρου, οι οποίες αυθαίρετες κατοικίες έχουν νομιμοποιηθεί. Πολλές εξ αυτών όμως έχουν χτιστεί χωρίς επίβλεψη, χωρίς αντισεισμικό σχεδιασμό, χωρίς μηχανικό, χωρίς κάποια επάρκεια κι έχουμε μεγάλες περιοχές στις κρητικές πόλεις αλλά και στην επαρχία, οι οποίες έχουν τέτοια κτίρια. Αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτήν τη στιγμή καθώς και τα παλιά εγκαταλελειμμένα κτίρια.»
Σεισμός: Τρέχω να βγω έξω ή μένω στο σπίτι;
Κλείνοντας, ο Καθηγητής Σεισμολογίας έδωσε συμβουλές για την ορθή αντίδραση κατά τη διάρκεια εκδήλωσης του φαινομένου. Αν και στα σχολεία οι οδηγίες είναι σαφείς, δηλαδή μαθητές κι εκπαιδευτικοί να προφυλαχτούν κάτω από τα θρανία και τις έδρες και μετά το τέλος του σεισμού να γίνει η εκκένωση του κτιρίου, στα σπίτια τις περισσότερες φορές η αυτόματη αντίδραση είναι η εσπευσμένη έξοδος από το οίκημα. «Σε καμία περίπτωση να μην τρέξουμε να βγούμε έξω. Αυτό είναι εγκληματικό, γιατί εκείνη την ώρα που δονείται το έδαφος δεν μπορούμε να μετακινηθούμε με ασφάλεια. Κινδυνεύουμε να τραυματιστούμε από πτώσεις αντικειμένων. Σκεφτείτε πόσο τραγικό θα είναι ο σεισμός να μη ρίξει το κτίριο κι εσύ να σκοτωθείς επειδή έπεσε ένα τούβλο στο κεφάλι σου. Επίσης, έχουμε πολλές περιπτώσεις που ο σεισμός δεν έριξε το κτίριο, αλλά οι άνθρωποι έχουν σκοτωθεί επειδή πάτησε ο ένας τον άλλο στην προσπάθεια να διαφύγει. Άρα, εκείνη την ώρα σκύβουμε, μειώνουμε τον όγκο μας και πάμε να καλυφθούμε κάτω από ένα σταθερό αντικείμενο. Υπάρχουν αναλυτικές οδηγίες στην ιστοσελίδα του ΟΑΣΠ. Όταν λήξει ο σεισμός, συντεταγμένα και ψύχραιμα πρέπει να βγεις γρήγορα από το κτίριο, αποφεύγοντας πλήρως τη χρήση του ασανσέρ.» Η επιστροφή στο κτίριο θα πρέπει να γίνεται κατόπιν διαβεβαίωσης από τους ειδικούς ότι είναι ασφαλής.