Χαλαροί, πεπεισμένοι ότι ζουν σε μια χώρα με μόνιμη καλοκαιρία, με μια αίσθηση «σούπερ ήρωα» αλλά και με έλλειψη βασικών γνώσεων: τα στοιχεία για το προφίλ του Έλληνα που αψηφά τα καιρικά φαινόμενα, δείχνουν πως έχουμε πολλά να βελτιώσουμε.
Τη συζήτηση για το θέμα άνοιξε ο θάνατος ενός 26χρονου Βρετανού τουρίστα πριν από δύο ημέρες στη Ρόδο από κεραυνό ενώ αθλούνταν στη θάλασσα υπό έντονη βροχή. Κάτι παρόμοιο είχε συμβεί και πέρυσι τον Αύγουστο, όταν 55χρονος Ελληνας ερασιτέχνης ορειβάτης έχασε τη ζωή του, καθώς χτυπήθηκε από κεραυνό στη διάρκεια πεζοπορίας στο όρος Φαλακρό.
Συνολικά, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, από το 2001 μέχρι και σήμερα, έχουν καταγραφεί 44 θάνατοι από χτύπημα κεραυνού, -37 ανδρών και μόλις επτά γυναικών- σχεδόν δύο κάθε χρόνο. Η Κατερίνα Παπαγιαννάκη, Ειδικός Τεχνικός Επιστήµονας στο παραπάνω Ινστιτούτο, εξηγεί πως οι κεραυνοί «χτυπούν» συγκεκριμένες ομάδες πολιτών, οι οποίοι είναι εκτεθειμένοι την ώρα της βροχόπτωσης: αγρότες, αθλητές, τουρίστες.
Παράτολμοι οι άνδρες με τις βροχές και τις πλημμύρες
Οι συμπεριφορικές μελέτες που έχει εκπονήσει το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών γύρω από την αίσθηση κινδύνου που έχουν οι πολίτες απέναντι στα καιρικά φαινόμενα, αποκαλύπτουν εξίσου ενδιαφέροντα στοιχεία. Ειδικότερα, μελέτη που έγινε το 2019 και εστιάζει στη συμπεριφορά των θυμάτων πλημμύρας, δείχνει πως ένα πολύ μεγάλο ποσοστό αυτών είχαν προσπαθήσει να διασχίσουν με το όχημά τους έναν χείμαρρο, θέτοντας τη ζωή τους σε κίνδυνο.
Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, τα τελευταία 40 χρόνια στην Ελλάδα, 75 από τα 160 θύματα πλημμύρας, δηλαδή το 47%, έχασαν τη ζωή τους με αυτόν τον τρόπο, είτε ως οδηγοί είτε ως συνοδηγοί.
Σε άλλη μελέτη, οι ερευνητές του Ινστιτούτου εξέτασαν τους παράγοντες που επιδρούν στην απόφαση ενός οδηγού να εισέλθει σε ένα πλημμυρισμένο ρέμα. Το ερωτηματολόγιο είχε τη μορφή πειράματος και οι 1.940 συμμετέχοντες κλήθηκαν να παρατηρήσουν εικόνες ενός οδηγού μπροστά σε πλημμυρισμένο ρέμα. Οι διαφορές μεταξύ αυτών αφορούσαν στο βάθος του νερού. Τα βασικότερα συμπεράσματα της μελέτης ήταν τα εξής: Ο οδηγός θα αποφασίσει να εισέλθει στο πλημμυρισμένο ρέμα κυρίως επειδή εγκρίνει ο ίδιος την πράξη αυτή, κατά δεύτερον, επειδή πιστεύει ότι έχει τον έλεγχο της κατάστασης και κατά τρίτον, επειδή πιστεύει ότι και το περιβάλλον του εγκρίνει την απόφαση αυτή.
Κάπως έτσι, προέκυψε και το προφίλ του παράτολμου οδηγού που ετοιμάζεται να διασχίσει ένα φουσκωμένο ρέμα. Η κ. Παπαγιαννάκη δίνει την περιγραφή: «Είναι άνδρας, κάτω των 50 ετών, σε καλή φυσική κατάσταση και επειδή βρίσκεται κοντά στον προορισμό του, θεωρεί ότι έχει την ικανότητα να το κάνει. Οι γυναίκες από την άλλη, στις συμπεριφορικές μελέτες, εμφανίζονται να ανησυχούν περισσότερο για τις επιπτώσεις των παρακινδυνευμένων αποφάσεων και να φοβούνται να παίρνουν ρίσκα».
Αγνοια για τον αριθμό έκτακτης ανάγκης
«Ιδιαίτερη κουλτούρα προστασίας απέναντι στα καιρικά φαινόμενα, δεν υπάρχει στη χώρα μας», σημειώνει ο Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος, διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και συμπληρώνει: «To ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα που έχει πάντα καλοκαίρι, είναι ένας μύθος. Με αυτόν τον μύθο όμως συνεχίζουν να πορεύονται οι Έλληνες. Για παράδειγμα, με το που μπαίνει το καλοκαίρι θεωρούμε πως είμαστε άτρωτοι. Αγνοούμε ή αδιαφορούμε για τον κανόνα που λέει πως όταν βρέχει, δεν μπαίνουμε στη θάλασσα. Ούτε θα πρέπει να καθόμαστε κάτω από την ομπρέλα στην παραλία, δήθεν για να προφυλαχθούμε όσο διαρκεί η μπόρα, μιας κι η ομπρέλα έχει μεταλλικά στοιχεία που μπορούν να τραβήξουν κεραυνούς».
Η κ. Παπαγιαννάκη σκιαγραφεί κι αυτή μια διάθεση αδιαφορίας που υπάρχει σε έναν βαθμό στη συμπεριφορά των Ελλήνων. «Στις απαντήσεις που πήραμε στο πλαίσιο των μελετών, πολίτες μάς έλεγαν -πριν το 112- πως δεν γνώριζαν ποιος είναι ο αριθμός “έκτακτης ανάγκης”, ενώ πολλοί άλλοι παραδέχονταν πως δεν έχουν ασχοληθεί ποτέ με το να καθαρίσουν τα λούκια των σπιτιών τους».
Ο κ. Λαγουβάρδος εστιάζει πάντως και στην έλλειψη πληροφόρησης που υπάρχει εξαιτίας της προβληματικής και αποσπασματικής ενημέρωσης του κόσμου όσον αφορά τον καιρό και ειδικά τα ακραία καιρικά φαινόμενα. «Δεν έχουμε ακόμα τα κατάλληλα μέσα», λέει ο ίδιος και εξηγεί: «Στην Αμερική για παράδειγμα, μπαίνεις στο κινητό σου και βλέπεις που, σε πόση ώρα και με τι ταχύτητα χτυπά ένα καιρικό φαινόμενο. Εδώ έχουμε μεν το 112, αλλά δεν ακολουθεί μια αναλυτική ενημέρωση λεπτό προς λεπτό, όταν “τρέχει” το φαινόμενο. Είναι όμως πολύ αναγκαίο όλα αυτά να αλλάξουν άμεσα. Είμαστε στην εποχή της κλιματικής κρίσης, με τα ακραία καιρικά φαινόμενα να κάνουν ολοένα και πιο συχνά την εμφάνισή τους. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Αστεροσκοπείου, τα 60 πολύ έντονα και ακραία καιρικά φαινόμενα της δεκαετίας 2000-2010 έγιναν 90 τη δεκαετία 2010-2020».
Η κ. Παπαγιαννάκη, βάζει στο τραπέζι και την έλλειψη εκπαίδευσης των πολιτών. «Πρέπει να ξεκινά από το σχολείο και να φτάνει μέχρι τα σεμινάρια ενηλίκων. Πόσοι νομίζετε ξέρουν να διαχειριστούν σωστά έναν πυροσβεστήρα; Αλλά και τα παιδιά- κάνουν κάθε χρόνο στο σχολείο μια άσκηση για σεισμό αλλά δεν κάνουν ποτέ άσκηση ή μαθήματα για άλλα επικίνδυνα φαινόμενα, όπως η καταιγίδα, οι κεραυνοί, και οι πλημμύρες».
Μετακινήσεις με το αυτοκίνητο βρέξει χιονίσει
Ο συγκοινωνιολόγος και αναπληρωτής καθηγητής στο Εργαστήριο Συγκοινωνιακής Τεχνικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Κωνσταντίνος Κεπαπτσόγλου, σημειώνει πως παρότι δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία, οι συγκοινωνιολόγοι παρατηρούν πως οι πολίτες κινούνται στα οδικά δίκτυα, υπό κακές καιρικές συνθήκες -έντονη βροχόπτωση και έντονη χιονόπτωση-, ενώ αυτό θα έπρεπε να αποφεύγεται.
Όπως συμπληρώνει, κάποιοι κυκλοφορούν χωρίς τις απαραίτητες αλυσίδες χιονιού στο πορτ μπαγκάζ τους τον χειμώνα, ή χωρίς τον πυροσβεστήρα, απλώς γιατί αδιαφορούν ή γιατί δεν το θεωρούν σημαντικό.
Τόσο ο ίδιος, όσο και ο κ. Λαγουβάρδος τονίζουν πως η μαζική έξοδος των οχημάτων στους δρόμους της πόλης την ώρα που σημειώνονται έντονα καιρικά φαινόμενα, γίνεται πολλές φορές γιατί ο κόσμος δεν μπορεί να εμπιστευτεί τα μέσα μαζικής μεταφοράς για να φτάσει στη δουλειά του έγκαιρα και χωρίς ταλαιπωρία. «Υπενθυμίζω ότι τη μέρα που οι άνθρωποι κόλλησαν ατελείωτες ώρες στην Αττική Οδό, είχαν κληθεί να εμφανιστούν στην εργασία τους, ενώ θα έπρεπε να έχει υπάρξει απαγόρευση μετακίνησης βάσει των προγνώσεων που είχαμε κάνει. Η έλλειψη προστασίας του κράτους απέναντι στον πολίτη, καλλιεργεί με τη σειρά της και την έλλειψη κουλτούρας προστασίας του ίδιου μας του εαυτού» σημειώνει ο κ. Λαγουβάρδος.
Σε κάθε περίπτωση, η οδηγική συμπεριφορά που πρέπει να επιδεικνύουμε την ώρα των καιρικών φαινομένων πρέπει κι αυτή να αναβαθμιστεί, για να μπορούν οι πολίτες να αντιμετωπίζουν με επάρκεια τις δυσκολίες. Όπως σημειώνει η κ. Παπαγιαννάκη: «το πρόγραμμα εκπαίδευσης και κατάρτισης τόσο των νέων οδηγών όσο και των εκπαιδευτών τους, οφείλει να ενισχυθεί με πρωτοποριακά και βιωματικά μέσα ανάδειξης των κινδύνων που ενέχουν τα έντονα καιρικά φαινόμενα».
