Στην πρόσφατη αξιολόγηση των πολιτών, καμία από τις περίπου 150 πολεοδομίες δεν κατάφερε να περάσει τη βάση, με τη μέγιστη βαθμολογία να αγγίζει μόλις το 4,9 στα 10
Το 2025 σηματοδοτεί μια κομβική αλλαγή για τον πολεοδομικό σχεδιασμό και την εξυπηρέτηση των πολιτών στην Ελλάδα. Η ελληνική κυβέρνηση έχει ήδη δρομολογήσει τη μεταφορά της αρμοδιότητας των Υπηρεσιών Δόμησης (ΥΔΟΜ), γνωστών ως πολεοδομιών, από τους δήμους στο κεντρικό κράτος. Η απόφαση αυτή είναι ξεκάθαρο ότι θα υλοποιηθεί και από την πρόσφατη συζήτηση στο Υπουργικό Συμβούλιο, όπου κατεγράφη ως ένας από τους 25 στόχους της κυβέρνησης για το 2025.
Σχεδιασμός
Οι σχετικές διεργασίες έχουν ήδη ξεκινήσει από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών και σύμφωνα με τον σχεδιασμό, η αρμοδιότητα θα μεταφερθεί στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ). Αν και η αντίδραση των δημάρχων είναι αρνητική και έχει εκφραστεί επίσημα από τον πρόεδρο της ΚΕΔΕ Λάζαρο Κυρίζογλου, όλα δείχνουν ότι η αρμοδιότητα θα μεταφερθεί. Μάλιστα το βασικό επιχείρημα των κυβερνητικών στελεχών είναι ότι στην πρόσφατη αξιολόγηση των πολιτών για τις υπηρεσίες του Δημοσίου τα στοιχεία ήταν αποκαρδιωτικά. Συγκεκριμένα, από την αξιολόγηση των υφιστάμενων δομών, καμία από τις περίπου 150 πολεοδομίες δεν κατάφερε να περάσει τη βάση, με τη μέγιστη βαθμολογία να αγγίζει μόλις το 4,9 στα 10. Αυτή η ριζική μεταρρύθμιση στοχεύει στην επίλυση χρόνιων προβλημάτων και στην καθιέρωση ενός ενιαίου, αποτελεσματικού και διαφανούς συστήματος.
Η αρνητική αξιολόγηση έχει τις ρίζες της σε βάθος δεκαετιών. Οι δυσλειτουργίες που αφορούν στις πολεοδομίες είναι γνωστές και ταλαιπωρούν τους πολίτες εδώ και χρόνια. Η γραφειοκρατία, η ανεπαρκής εξυπηρέτηση και η χαμηλή απόδοση αποτελούν βασική αιτία της δυσαρέσκειας. Χρόνιες καθυστερήσεις στην έκδοση αδειών, υποστελέχωση των υπηρεσιών και συχνά «λουκέτα» σε πολεοδομίες μικρών ή και μεγαλύτερων δήμων έχουν δημιουργήσει ασφυκτικό περιβάλλον για τους πολίτες και τους επαγγελματίες μηχανικούς. Η ταλαιπωρία και η απώλεια χρόνου αποτελούσαν τον κανόνα και όχι την εξαίρεση.
Διαφάνεια
Επιπλέον, τα προβλήματα διαφάνειας έχουν αμαυρώσει την εικόνα των πολεοδομιών. Καταγγελίες για διαφθορά και φημολογούμενα τοπικά κυκλώματα εντός των δημοτικών πολεοδομιών έχουν κλονίσει την εμπιστοσύνη του κοινού και έχουν δημιουργήσει ένα πλαίσιο αδιαφάνειας που έρχεται σε αντίθεση με τις αρχές της χρηστής διοίκησης.
Σε όλα τα παραπάνω να προστεθεί ότι, ενώ ορισμένες πολεοδομίες, συνήθως σε μεγάλους αστικούς δήμους, λειτουργούσαν με σχετική επάρκεια, πολλές άλλες ήταν ουσιαστικά ανενεργές ή δυσλειτουργικές, δημιουργώντας τεράστια ανομοιομορφία στην εξυπηρέτηση των πολιτών ανά την επικράτεια. Ενας πολίτης σε έναν μικρό δήμο μπορούσε να αντιμετωπίσει ανυπέρβλητα εμπόδια, ενώ σε έναν γειτονικό δήμο η διαδικασία να ήταν συγκριτικά απλούστερη.
Ενιαίος έλεγχος
Η κυβέρνηση προχωρά με συγκεκριμένα βήματα στην υλοποίηση αυτής της σχετικής μεταρρύθμισης. Η αρμοδιότητα των πολεοδομιών αφαιρείται από τους δήμους και μεταφέρεται σε κεντρική δομή, με το ΥΠΕΝ να θεωρείται η πιθανότερη επιλογή. Αυτή η κίνηση στοχεύει στην εξασφάλιση κοινής οργάνωσης, ενιαίου ελέγχου και ομοιόμορφης λειτουργίας σε όλη τη χώρα. Μεταξύ άλλων προβλέπεται η συγχώνευση μικρών και υποστελεχωμένων ΥΔΟΜ σε μεγαλύτερες, πιο λειτουργικές μονάδες, με στόχο την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και την ορθολογική κατανομή των πόρων.
Ενα από τα σημαντικότερα βήματα είναι η πλήρης ψηφιοποίηση φακέλων και αποφάσεων. Η υφιστάμενη κατάσταση θεωρείται τουλάχιστον αποκαρδιωτική καθώς υπάρχουν χιλιάδες τετραγωνικά μη ψηφιοποιημένου υλικού για το περιεχόμενο του οποίου ουδείς γνωρίζει. Και το τραγικότερο; Κανείς δεν ξέρει πώς να βρει υλικό για το οποίο καταθέτουν αιτήματα οι πολίτες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μπορούν να εξυπηρετηθούν μόνο όσοι έχουν εξασφαλίσει «γρηγορόσημο» και γνωρίζουν πώς γίνονται οι συναλλαγές «κάτω από το τραπέζι».
Εξυπηρέτηση
Με τη μετάβαση σε ένα αμιγώς ψηφιακό σύστημα αναμένεται να επιταχυνθούν οι διαδικασίες εξυπηρέτησης, να μειωθεί η γραφειοκρατία και να ενισχυθεί η διαφάνεια, καθώς όλα τα στοιχεία θα είναι προσβάσιμα και ελεγχόμενα ηλεκτρονικά. Παράλληλα, δρομολογείται η ενιαιοποίηση της πολεοδομικής νομοθεσίας, με τη συγκέντρωση όλων των σχετικών διατάξεων σε ένα κείμενο μέχρι το τέλος του 2025. Αυτό θα απλοποιήσει σημαντικά το νομικό πλαίσιο και θα διευκολύνει τόσο τους πολίτες όσο και τους επαγγελματίες.
Στους σχεδιασμούς της κυβέρνησης είναι επίσης η ίδρυση Κεντρικής Υπηρεσίας Δόμησης με παραρτήματα σε μεγάλες πόλεις, καθώς και η επανενεργοποίηση του Παρατηρητηρίου Δόμησης για αυστηρότερο έλεγχο και παρακολούθηση της λειτουργίας των νέων δομών. Για την αντιμετώπιση της υποστελέχωσης θα δοθούν κίνητρα προκειμένου τα κενά στις νέες δομές να καλυφθούν με μηχανικούς, μέσω μετατάξεων και προσλήψεων μέσω ΑΣΕΠ.
Αντιδράσεις από την ΚΕΔΕ, αποφασισμένη η κυβέρνηση
Η εξαγγελία αυτής της μεταρρύθμισης έχει ήδη προκαλέσει πολιτική διαμάχη και αντιδράσεις, κυρίως από την Κεντρική Ενωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ). Η ΚΕΔΕ αντιτίθεται σθεναρά στη μεταφορά αρμοδιοτήτων και δηλώνει έτοιμη να προσφύγει νομικά, υποστηρίζοντας πως η κίνηση αυτή περιορίζει την τοπική αυτοδιοίκηση και αποδυναμώνει τον ρόλο των δήμων. Από την πλευρά της, η κυβέρνηση επιμένει ότι οι διαπιστωμένες δυσλειτουργίες και η συνολική αποτυχία των δημοτικών ΥΔΟΜ δικαιολογούν πλήρως τη σχεδιαζόμενη μεταρρύθμιση η οποία έχει ως γνώμονα το δημόσιο συμφέρον και την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών.
Στόχος
Κυβερνητικοί κύκλοι υπογραμμίζουν ότι «η μεταφορά της αρμοδιότητας των πολεοδομιών από τους δήμους στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας αποτελεί τολμηρή μεταρρύθμιση που φιλοδοξεί να αλλάξει ριζικά το τοπίο στην έκδοση οικοδομικών αδειών και στον πολεοδομικό έλεγχο». Με στόχο την ενιαία, αποτελεσματική, διαφανή και ταχύτερη εξυπηρέτηση πολιτών και επαγγελματιών σε ολόκληρη τη χώρα, το εγχείρημα αυτό αναμένεται να αναδιαμορφώσει σημαντικά τον τρόπο λειτουργίας των σχετικών υπηρεσιών στην Ελλάδα. Σε κάθε περίπτωση πάντως η επιτυχία του εγχειρήματος θα κριθεί από την ορθή εφαρμογή των προβλεπόμενων μέτρων και την επίτευξη των επιδιωκόμενων στόχων.
