Συγκίνηση, δάκρυα αλλά και αίσθημα δικαίωσης στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Δευτέρας στον Αβδελλά Μυλοποτάμου, μετά την ανακήρυξη του χωριού σε μαρτυρικό.
Δικαίωση για τους 27 Αβδελλιανούς εκτελεσθέντες στη θέση Γουρνόλακκος τον Σεπτέμβριο του ’43 από τους Γερμανούς κατακτητές, ένα έγκλημα που χαρακτηρίζεται από τα πλέον αποτρόπαια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Κρήτη.
Στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στον Αβδελλά έδωσαν το παρών η Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Μαρία Λαμπρινού, που ηγήθηκε της προσπάθειας να αναγνωριστεί ως μαρτυρικό το χωριό, ο ιστορικός Γιώργος Καλογεράκης που συνέβαλε τα μέγιστα σε αυτή την προσπάθεια, ο Δήμαρχος Μυλοποτάμου Γιώργος Κλάδος και άλλοι αυτοδιοικητικοί, συγγενείς των εκτελεσθέντων και κάτοικοι του χωριού.
Οι κάτοικοι με δάκρυα στα μάτια υποδέχτηκαν και επίσημα την είδηση για την ανακήρυξη του χωριού ως μαρτυρικό, ενώ στο μυαλό όσων έζησαν εκείνα τα δύσκολα χρόνια μετά την εκτέλεση των ανδρών του χωριού, ξύπνησαν εφιαλτικές μνήμες.
«Ο πρώτος μου θείος σκοτώθηκε στο Γουρνόλακκο, εγώ γεννήθηκα 10 χρόνια μετά το 43 που έγινε η εκτέλεση. Σαν παιδί έζησα τα γεγονότα που περνούσαν όλοι οι άνθρωποι, τη δυστυχία και τη φτώχια της Κατοχής, αλλά περισσότερο έντονα τη ζούσαμε εμείς στο χωριό που οι χήρες γυναίκες είχαν η καθεμιά να αναθρέψει 4 και 5 παιδιά. Ακούγαμε συνέχεια τα κλάματα και τα μοιρολόγια των γυναικών που σκοτώθηκαν οι άντρες και τα παιδιά τους και ήταν ένας πόνος αβάσταχτος για όλο το χωριό. Έβλεπα τους ανθρώπους μαυροφορεμένους και έλεγα «Μα δεν υπάρχουν άλλο χρώμα ρούχα; Μόνο μαύρα;». Άκουγα τις γυναίκες τα βράδια να ξεσπούν σε κλάματα, για πολλά χρόνια», δήλωσε στο Creta24 ο κ. Γιάννης Νικολούδης.
Ο ίδιος ανέφερε και ένα περιστατικό που τον είχε συγκλονίζει ως παιδί. «Μια γυναίκα, βεγγερίζανε τότε οι γυναίκες τα βράδια στην Πλάκα, είπε στην παρέα: «Ξέρεις πόσες φορές έβαλα εγώ τα παιδιά μου να κοιμηθούν νηστικά; Και καθόμουν πάνω στο προσκέφαλό τους, τα χάιδευα να κοιμηθούν και μετά έκλαιγα». Αυτά ζήσανε 50 παιδιά ορφανά. Στα 150 άτομα που είχε το χωριό ήταν παιδιά, χήρες, γιαγιάδες και παππούδες. Είμαστε πολλοί ικανοποιημένοι που αναγνώρισε η πολιτεία την θυσία αυτών των ανθρώπων που άδικα σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς».
Η κα Ελένη Μιχελουδάκη, κόρη εκτελεσθέντος, εμφανώς συγκινημένη ανέφερε: «Ήμουν ενός έτους όταν σκοτώθηκε ο πατέρας μου. Ήταν πολύ δύσκολα τα πράγματα, η μητέρα μου ήταν μόνη της με μικρά και μωρά παιδιά. Ευτυχώς είχαμε τον πατέρα της μάνας μου που μας στήριζε πάρα πολύ. Έβλεπα τα άλλα παιδιά και ζήλευα», ενώ με δάκρυα στα μάτια είπε για την αναγνώριση του Αβδελλά ως μαρτυρικό χωριό.: «Την τιμή τους κέρδισαν οι σκοτωμένοι».
«Στα όρη στο Γουρνόλακκο τα άνθη δεν ανθούνε,
και πάψανε και τα πουλιά να γλυκοκελαηδούνε.
Πρέπει πως εκατατάλαβαν τι έγινε και πενθούνε».
«Στο λάκκο, στο Γουρνόλακκο χορτάρι μπλιο δε βγαίνει
το αίμα των παληκαριών ρέει και το ξεραίνει», είναι μερικές από τις μαντινάδες που είπε ηλικιωμένη κάτοικος του χωριού, θυμούμενη τα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν της εκτέλεσης στο Γουρνόλακκο.
Η Μαρία Λαμπρινού, πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Αβδελλά δήλωσε συγκινημένη και χαρούμενη που οι προσπάθειες χρόνων ευοδώθηκαν. Αναλυτικά δήλωσε: «Ο Αβδελλάς είναι ένα χωριό που οι Γερμανοί κατακτητές άφησαν πάνω του τα σημάδια της βαρβαρότητάς τους. Σε δύο εκτελέσεις, στις 3 και 5 Σεπτεμβρίου 1943 δολοφόνησαν 32 πατριώτες στη θέση Γουρνόλακκος του Ψηλορείτη, Από αυτούς οι 23 ήταν Αβδελλιανοί και τα αποτελέσματα για το χωριό μας ήταν ολέθρια. Τα μαύρα ρούχα κυριάρχησαν παντού. Η αναγνώριση του χωριού μας ως μαρτυρικού έχει πολλαπλά ηθικά οφέλη. Ο ηρωικός θάνατος των συγχωριανών μας που έγινε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δεν θα ξεχαστεί ποτέ. Εκπληρώθηκε το οφειλόμενο χρέος προς τους προγόνους μας. Σήμερα η πρόγονοί μας θα χαίρονται και θα αγάλλονται για την αναγνώριση του χωριού μας ως μαρτυρικό. Όχι μόνο αυτοί που δολοφονήθηκαν στον Γουρνόλακκο αλλά και οι εναπομείναντες, τα 50 ορφανά, οι 27 χήρες και οι ηλικιωμένοι γονείς των σκοτωμένων».
«Αυτό που έγινε στις 8 Αυγούστου 2025 αποτελεί μεγάλη τιμή και για το μικρό αυτό χωριό και για τον δήμο Μυλοποτάμου, αλλά κυρίως για τους ανθρώπους αυτούς που χάθηκαν στο Γουρνόλακκο, σε ένα αποτρόπαιο έγκλημα των Γερμανών σε δύο φάσεις. Η αναγνώριση του Αβδελλά ως μαρτυρικού χωριού έχει να κάνει με δύο ενότητες. Αυτή καθαυτή την εκτέλεση και το τι ακολούθησε. Είχαμε ένα παγκόσμιο ιστορικό γεγονός σε αυτό το χωριό, μετά την εκτέλεση κυκλοφορούσαν 50 ορφανά παιδιά στους δρόμους. Έγινε μια μεγάλη προσπάθεια από τους εναπομείναντες και κυρίως από τις γυναίκες για να σταθεί πάλι αυτό το χωριό στα πόδια τους. Είναι μια ηθική δινκαίωση αυτού του χωριού και των νεκρών», ανέφερε ο ιστορικός στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, εκπαιδευτικός και πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου του δ. Μινώα Πεδιάδας, Γιώργος Καλογεράκης.
Ο δήμαρχος Μυλοποτάμου Γιώργος Κλάδος δήλωσε: «Σήμερα είναι μια μέρα που η ιστορία στέκεται δίπλα μας. Δεν είναι μέρα πανηγυρισμών, αλλά μέρα σεβασμού, συγκίνησης και βαθιάς υπερηφάνειας» και ευχαρίστησε την Πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Αβδελλά Μαρία Λαμπρινού και όλους όσοι «πάλεψαν και πίστεψαν με αφορμή αυτό το δύσκολο και επίπονο εγχείρημα».
«Σίγουρα η 8η Αυγούστου αποτελεί μια ιστορική ημερομηνία για το ιστορικό χωριό του Αβδελλά και η αναγνώρισή του ως μαρτυρικό χωριό θα αγαλλιάσει τις ψυχές των ανθρώπων που είχαν φύγει τόσο άδικα», ανέφερε ο Ζαχαρίας Λαδιανός, αντιδήμαρχος δήμου Μυλοποτάμου.
«Το μήνυμα της εκτέλεσης στον Γουρνόλακκο του Ψηλορείτη τον Σεπτέμβριο του ’43 είναι οικουμενικό και διαχρονικό. Είναι μήνυμα λευτεριάς και αγώνα και η αναγνώριση του Αβδελλά ως μαρτυρικό χωριό είναι η μεγάλη δικαίωση των εκτελεσθέντων», δήλωσε ο Μιχάλης Σαρρής Εντεταλμένος Σύμβουλος Πολιτικής Προστασίας ΠΕ Ρεθύμνου και συγγενείς εκτελεσθέντος.
