Τη σημασία να συμβαδίζουν οι προσπάθειες για την κλιματική ουδετερότητα με τα ανθρώπινα δικαιώματα επισημαίνει σε συνέντευξή της στο CNN Greece η πρέσβειρα του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για το Κλίμα, Κλάρα Τομέ.
«Η κλιματική ουδετερότητα πρέπει να επέλθει, αλλά όχι εις βάρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων της φύσης» τονίζει χαρακτηριστικά η Ευρωπαία αξιωματούχος.
Η κλιματική κρίση είναι κρίση αξιών
Όπως σημειώνει η ίδια «η κλιματική δράση πρέπει να είναι γρήγορη, αλλά και δίκαιη. Διαφορετικά επιλύουμε μια κρίση και αναπαράγουμε άλλες, επαναλαμβάνοντας συγκεκριμένα μοτίβα και τα λάθη του παρελθόντος που μας οδήγησαν μέχρι εδώ».
«Διότι η κλιματική κρίση δεν αποτελεί απλώς μια κρίση εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα αλλά και αξιών που αποτυπώνουν βαθιά ριζωμένα συστημικά προβλήματα» υπογραμμίζει.
Τι μέτρα έχει λάβει η Ευρώπη στο δρόμο της κλιματικής δικαιοσύνης;
Και τι έχει κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση για να διασφαλίσει ότι η πράσινη μετάβαση εγγυάται στην κλιματική δικαιοσύνη;
Η Ευρώπη έχει λάβει επίσημα μέτρα για την ενσωμάτωση των αρχών της κλιματικής δικαιοσύνης στην Πράσινη Συμφωνία της, ανάμεσα σε αυτά και τον Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης (ΜΔΜ), ο οποίος έχει σχεδιαστεί για να στηρίξει τις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο από την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα.
Στο ίδιο πλαίσιο δημιούργησε και το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, με στόχο την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και τη διασφάλιση ότι τα ευάλωτα νοικοκυριά δεν θα μείνουν πίσω.
Ωστόσο, η εφαρμογή τους έχει σημαντικούς περιορισμούς:
Όπως εξηγεί η κα Τόμε, πρόκειται για πρωτοβουλίες που αφορούν σε μεγάλο βαθμό το εσωτερικό της ΕΕ, χωρίς να αντιμετωπίζονται οι εξωτερικές επιπτώσεις της μετάβασης, ιδίως στις χώρες του παγκόσμιου Νότου που προμηθεύουν κρίσιμες πρώτες ύλες.
Ταυτόχρονα, συμπληρώνει η ίδια, «οι μηχανισμοί αυτοί λειτουργούν συχνά από πάνω προς τα κάτω, ενώ παράλληλα είναι τεχνοκρατικοί, με περιορισμένη συμμετοχή περιθωριοποιημένων κοινοτήτων, τόσο στην Ευρώπη όσο και στο εξωτερικό».
Ποιοι πληρώνουν το τίμημα της πράσινης μετάβασης;
Το CNN Greece είχε τη δυνατότητα να παρακολουθήσει την ομιλία της κα Τομέ, που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του European Youth Event στις 13 Ιουνίου και στην οποία μίλησε για τις προκλήσεις που εντοπίζονται στον δρόμο προς την κλιματική δικαιοσύνη.
«Η Πράσινη Συμφωνία οφείλει να αναλάβει την ιστορική ευθύνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να διασφαλίσει ότι η πράσινη μετάβαση δεν θα βαθύνει τις ανισότητες, ιδιαίτερα στο Νότο» είχε τονίσει στην ομιλία της.
Είχε συμπληρώσει, δε, πως «εξακολουθούμε να βλέπουμε αντιφάσεις στην εφαρμογή της κλιματικής ουδετερότητας και στη μετάβαση σε πιο φιλικά προς το περιβάλλον πρότυπα «ειδικά όσον αφορά την εξωτερίκευση του περιβαλλοντικού κόστους στις μειονότητες του παγκόσμιου Νότου»
Επομένως, σύμφωνα με την ίδια «πρέπει να αναρωτηθούμε: Ποιος επωφελείται από την Πράσινη Συμφωνία; Εκείνος που έχει την οικονομική δυνατότητα να αγοράσει ένα ηλεκτρικό όχημα; Οι ίδιες οι εταιρείες οι οποίες μεταβαίνουν από τα ορυκτά καύσιμα στην καθαρή ενέργεια; Και ποιος πληρώνει το τίμημα αυτής της μετάβασης»;
Η συμφωνία της Ρουάντα
Ένα καλό παράδειγμα που απαντά στο ερώτημα αυτό, σύμφωνα με την κα Τομέ, αποτελεί η περίπτωση της Ρουάντα και του Κονγκό.
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψε με τη Ρουάντα ένα μνημόνιο συνεργασίας, προκειμένου να έχει πρόσβαση σε στρατηγικής σημασίας ορυκτά και μπαταρίες για τις νέες τεχνολογίες που χρειάζεται να αναπτυχθούν. Στη συνέχεια, ένοπλες ομάδες στην Ρουάντα αναπτύχθηκαν στο Κονγκό, μία από τις πιο πλούσιες χώρες σε αυτού του είδους τα ορυκτά» αναφέρει.
«Από τον Ιανουάριο έχουν πεθάνει 7.000 άνθρωποι, άλλοι έχουν εκτοπιστεί και η βία έχει κυριαρχήσει: Αυτό είναι το κόστος της κλιματικής ουδετερότητας με τον τρόπο που εφαρμόζεται» εξηγεί χαρακτηριστικά.
Το Τρίγωνο Λιθίου
Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα παραδείγματα σε πολλές άλλες χώρες, όπως η Χιλή, η Αργεντινή και η Βολιβία (που ονομάζεται επίσης Τρίγωνο Λιθίου και κατέχει περισσότερα από τα μισά παγκόσμια αποθέματα λιθίου), συνεχίζει η ίδια στο CNN Greece.
Επίσης, υπάρχουν παραδείγματα ακόμη και σε τοπικές κοινότητες σε χώρες πιο κοντά στην Ελλάδα, όπως η Ισπανία. «Ένα καλό παράδειγμα είναι τα εργοστάσια βιοαερίου που χτίστηκαν 400 μέτρα μακριά από σπίτια και σχολεία σε μέρη όπως η Μολίνα ντε Σεγκούρα στη Μούρθια, χωρίς τη διαβούλευση με τις τοπικές κοινότητες και χωρίς να λάβει την έγκρισή τους δεδομένων των κινδύνων που μπορεί να ενέχει αυτό το έργο για την υγεία».
Τα παραδείγματα αυτά, όπως, υπογραμμίζει η κα Τομέ, αποκαλύπτουν μια «βαθιά αντίφαση στην τρέχουσα πολιτική για το κλίμα». Ποια είναι αυτή;
Η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αναπαράγει μερικές φορές την ίδια «εξορυκτική, εκμεταλλευτική λογική με την προώθηση της καπιταλιστικής λογικής των ορυκτών».
«Όλα τα παραδείγματα που αναφέρθηκαν δείχνουν πώς τα γεωπολιτικά συμφέροντα και το οικονομικό κέρδος είναι αυτά που μπορεί να οδηγούν την πράσινη μετάβαση αντί για τη δικαιοσύνη, την ισότητα ή τη βιωσιμότητα» αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Χωρίς δημοκρατικό έλεγχο, χωρίς να λογοδοτούν οι εταιρείες και χωρίς αποαποικιακά πλαίσια – δηλαδή να μην πληρώνει το βάρος μιας προόδου μια Τρίτη χώρα για την πρόοδο στη Δύση, με όρους αποικιοκρατίας – η βιασύνη για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορεί να διαιωνίσει την οικολογική αδικία» καταλήγει.
