Ανοιχτό είναι το ενδεχόμενο η Κρήτη να βρεθεί αντιμέτωπη με την ξηρασία και τη λειψυδρία τους αμέσως επόμενους μήνες, εάν συνεχιστεί η παρατεταμένη ανομβρία.
Τα στοιχεία της Διεύθυνσης Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης είναι αποκαλυπτικά και έχουν προκαλέσει έντονη ανησυχία και προβληματισμό στους αυτοδιοικητικούς, αλλά και στους φορείς διαχείρισης υδάτων.
Οι βροχοπτώσεις έχουν περιοριστεί σε ποσοστό 50-60% κάτω του μέσου όρου ενώ όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά η αρμόδια διεύθυνση, το τρέχον υδρολογικό έτος αποτελεί το πρώτο έτος με μειωμένες βροχοπτώσεις, μετά από ένα χρονικό διάστημα τεσσάρων υγρών υδρολογικών ετών. Οι δε βροχοπτώσεις που έχουν, έως σήμερα, σημειωθεί προσομοιάζουν με εκείνες του υδρολογικού έτους 2017-2018, το οποίο αποτέλεσε ένα από τα πλέον ξηρά υδρολογικά έτη της τελευταίας τριακονταετίας.
Η Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης κρούει το καμπανάκι του κινδύνου σε όλους τους φορείς διαχείρισης υδάτων, ΤΟΕΒ, ΟΑΚ, ΔΕΥΑ αλλά και στους δήμους επισημαίνοντας τους κινδύνους που εγκυμονούνται και καλώντας τους από τώρα να λάβουν προληπτικά μέτρα, αρχής γενομένης από την ορθολογική διαχείριση του νερού και τον περιορισμό της σπατάλης που παρατηρείται στο κομμάτι της άρδευσης.
Στο πλαίσιο αυτό η Διεύθυνση Υδάτων προτείνει στους συλλογικούς φορείς παροχής υπηρεσιών ύδατος (ΔΕΥΑ, ΤΟΕΒ, δήμοι, ΟΑΚ κ.λπ.) να καταγράψουν τα διαθέσιμα αποθέματά τους και να υπολογίσουν το ισοζύγιο προσφοράς- ζήτησης για την τρέχουσα καλοκαιρινή περίοδο.
Παράλληλα επιβεβλημένη κρίνεται σύμφωνα με την αρμόδια διεύθυνση, η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, καθώς και ο καθορισμός επιβολής προστίμων σε περίπτωση που παρατηρηθεί αλόγιστη χρήση νερού, ενώ στο έγγραφο περιλαμβάνονται και κατασταλτικά μέτρα σε περίπτωση που η κατάσταση επιδεινωθεί στη διάρκεια της τουριστικής περιόδου, όπου ο πληθυσμός άρα και κατ’ επέκταση και οι ανάγκες υπερπολλαπλασιάζονται.
Μια αρκετά δύσκολη κατάσταση θα κληθούν να διαχειριστούν τη φετινή σεζόν οι τοπικές εμπλεκόμενες υπηρεσίες στην Κρήτη σε ό,τι αφορά στη νέα αρδευτική περίοδο που ξεκινά την 1η Απριλίου.
Οι διαθέσιμοι υδατικοί πόροι είναι εξαιρετικά περιορισμένοι και οι εμπλεκόμενοι φορείς προσπαθούν να βρουν λύσεις στην κατεύθυνση της καλύτερης κάλυψης των αναγκών άρδευσης των καλλιεργειών.
Στο πλαίσιο αυτό, σύσκεψη πραγματοποιήθηκε χθες στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης για το εξαιρετικά κρίσιμο θέμα της άρδευσης και χρήσης νερού στον πρωτογενή τομέα. Στον νομό Ρεθύμνου στο κομμάτι της άρδευσης εκτιμάται ότι δεν θα υπάρξει πρόβλημα καθώς το φράγμα ποταμών είναι γεμάτο. Ωστόσο η αγωνία αφορά κατά κύριο λόγο την υδροδότηση όπου τα στοιχεία από τη λίμνη Κουρνά και τις πηγές της Αργυρούπολης από όπου υδροδοτείται ο νομός είναι απογοητευτικά, με τη στάθμη της λίμνης να έχει υποχωρήσει στα επίπεδα του 2017 τότε που ο ΟΑΚ χρειάστηκε να κατεβάσει χαμηλότερα τις αντλίες που παίρνει νερό. Ήδη τις επόμενες ημέρες ΔΕΥΑΡ και ΟΑΚ θα προγραμματίσουν συνάντηση με κύριο στόχο τη λήψη μέτρων για την ορθολογική διαχείριση των υδάτων δρομολογώντας τις αναγκαίες υποδομές.
Μέτρα και οδηγίες για την ορθολογική διαχείριση του νερού
Έντονη είναι η ανησυχία για τη διαθεσιμότητα νερού λόγω της παρατεταμένης καλοκαιρίας και της ανομβρίας στην Κρήτη με τη Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης να κρούει το καμπανάκι του κινδύνου.
Ήδη χθες με έγγραφό της, το οποίο απέστειλε στου φορείς διαχείρισης ΟΑΚ, ΤΟΕΒ και ΔΕΥΑ αναφέρεται στα δεδομένα των μετεωρολογικών σταθμών στην Κρήτη, σύμφωνα με τα οποία καταγράφεται μια σημαντική μείωση των βροχοπτώσεων σε όλο το νησί, σε ποσοστό από 50% έως 60% σε σχέση με τον μέσο όρο των τελευταίων επτά ετών. Όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά το τρέχον υδρολογικό έτος αποτελεί το πρώτο έτος με μειωμένες βροχοπτώσεις, μετά από ένα χρονικό διάστημα τεσσάρων υγρών υδρολογικών ετών. Οι δε βροχοπτώσεις που έχουν, έως σήμερα, σημειωθεί προσομοιάζουν με εκείνες του υδρολογικού έτους 2017-2018, το οποίο αποτέλεσε ένα από τα πλέον ξηρά υδρολογικά έτη της τελευταίας τριακονταετίας.
Αναλυτικότερα σύμφωνα με τα στοιχεία:
Υδρολογικό έτος 2017-2018: Ξηρό έτος
Υδρολογικό έτος 2018-2019: Υγρό έτος με σημαντικές βροχοπτώσεις
Υδρολογικό έτος 2019-2020: Υγρό έτος
Υδρολογικό έτος 2020-2021: Υγρό έτος
Υδρολογικό έτος 2021-2022: Υγρό έτος
Υδρολογικό έτος 2022-2023: Ξηρό έτος (με επιφύλαξη για ενδεχόμενες βροχοπτώσεις εφεξής)
(Σημειώνεται ότι ως υδρολογικό έτος ορίζεται το διάστημα από τον μήνα Σεπτέμβριο ενός έτους έως το μήνα Αύγουστο του επόμενου έτους).
«Η παραπάνω εικόνα έχει ως αποτέλεσμα τη μειωμένη αναπλήρωση των υδατικών πόρων τόσο στα υπόγεια όσο και στα επιφανειακά υδατικά συστήματα» όπως αναφέρει η αρμόδια Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης η οποία προσθέτει ότι ήδη, παρατηρείται κλιμάκωση της ζήτησης σε νερό άρδευσης (όπως έχει καταγραφεί σε ανάλογες ξηρές περιόδους). Με δεδομένο όπως προσθέτει ότι «Η γεωργία καταναλώνει περίπου το 85% των απολήψιμων ποσοτήτων νερού ενώ ταυτόχρονα η φετινή τουριστική κίνηση προοιωνίζεται ως ιδιαίτερα αυξημένη, γίνεται αντιληπτή η ανάγκη λήψης μέτρων για την πρόληψη φαινομένων λειψυδρίας» επισημαίνει χαρακτηριστικά στο έγγραφό της το οποίο απευθύνεται στους συλλογικούς φορείς παροχής υπηρεσιών ύδατος (ΔΕΥΑ, ΤΟΕΒ, δήμοι, ΟΑΚ) καλώντας τους να καταγράψουν τα διαθέσιμα αποθέματά τους και να υπολογίσουν το ισοζύγιο προσφοράς – ζήτησης για την επερχόμενη καλοκαιρινή περίοδο. Σε περίπτωση ελλειμματικού ισοζυγίου θα πρέπει εγκαίρως να προβούν σε μέτρα άμβλυνσης του ελλείμματος.
Μέτρα πρόληψης
Στο ίδιο μήκος κύματος η Διεύθυνση Υδάτων προτείνει τα παρακάτω μέτρα που θα πρέπει ο κάθε πάροχος υπηρεσιών ύδατος να τα εξειδικεύσει / ενσωματώσει ανάλογα με την κατάσταση του ισοζυγίου προσφοράς – ζήτησης της περιοχής ευθύνης του, ώστε να αμβλυνθούν ή και δυνατόν να αποφευχθούν φαινόμενα λειψυδρίας και οι επιπτώσεις τους. Αναλυτικά τα μέτρα χωρίζονται σε δυο κατηγορίες και έχουν ως εξής:
Μέτρα διατήρησης της προσφοράς νερού
• Επιτάχυνση ολοκλήρωσης τυχόν υδραυλικών έργων υπό κατασκευή.
• Ετοιμότητα για χρήση εναλλακτικών πηγών υδροδότησης (π.χ. εφεδρικές γεωτρήσεις).
• Αύξηση της χρήσης επεξεργασμένων αστικών λυμάτων για άρδευση.
• Συστηματική παρακολούθηση δικτύων-δεξαμενών για τυχόν διαρροές και ετοιμότητα σε τεχνικό προσωπικό για την άμεση αντιμετώπισή τους.
Μέτρα μείωσης της ζήτησης (σπατάλης) νερού
• Συνεχής ενημέρωση των χρηστών νερού για τη σημαντικότητα του προβλήματος ενδεχόμενης λειψυδρίας και την ανάγκη μείωσης της κατανάλωσης. Προτείνεται η σύγκλιση συμβουλίων (Τοπικών, Δημοτικών, Αγροτικών συλλόγων, ΤΟΕΒ, Ξενοδόχων κ.λπ.) για συζήτηση του θέματος και εξεύρεση τρόπων ενημέρωσης (π.χ. ενημερωτικά φυλλάδια, δημοσιότητα, εκδηλώσεις).
• Προληπτικός έλεγχος δεξαμενών – δικτύων για διαρροές και άμεση επιδιόρθωσή τους.
• Ενημέρωση για προληπτικό έλεγχο καλής λειτουργίας οικιακών δικτύων και δικτύων τουριστικών μονάδων.
• Ενημέρωση των επισκεπτών των ξενοδοχειακών μονάδων για περιορισμό της κατανάλωσης του νερού (π.χ. χρήση πετσετών, χρήση ντους, έλεγχος ροής νερού σε νιπτήρες κ.λπ.).
• Καθορισμός προστίμων για αλόγιστη χρήση νερού και ενημέρωση για την επιβολή τους.
• Καθορισμός και εφαρμογή ελλειμματικής άρδευσης, ανά καλλιέργεια και περιοχή, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης Περιφέρειας Κρήτης για τον καθορισμό ορίων.
• Έλεγχος και συστηματική καταγραφή στάθμης – παροχής, πηγών, υπόγειων, επιφανειακών σημείων υδροληψίας.
• Περιορισμός εποχιακών υδροβόρων καλλιεργειών.
• Δωρεάν διανομή ή/και εγκατάσταση ειδικών συσκευών εξοικονόμησης νερού με την προϋπόθεση εξασφάλισης σχετικού έκτακτου κονδυλίου από δήμους / ΔΕΥΑ.
i. Εκτεταμένη εγκατάσταση μετρητών νερού (σε όλους τους τύπους των συστημάτων)
ii. Ρυθμιστές ροής στα ντους
iii. Περιορισμός ροής στα ντους
iv. Περιοριστές ροής τουαλέτας (toilet dams)
v. Βαλβίδες μείωσης πίεσης.
• Περιορισμοί σε μη βασικές χρήσεις όπως:
i. Πλύσιμο οδοστρωμάτων
ii. Ξέπλυμα πεζοδρομίων
iii. Πλύσιμο αυτοκινήτων
iv. Πότισμα οικιακού γρασιδιού (γκαζόν)
v. Γέμισμα κολυμβητικών δεξαμενών
vi. Χρήση υδρόψυκτων κλιματιστικών, χωρίς επανακυκλοφορία του νερού
vii. Λειτουργία δημόσιων σιντριβανιών / βρυσών
viii. Άρδευση πάρκων
ix. Άρδευση γηπέδων γκολφ
x. Άρδευση των πολυετών και ανθεκτικών στην ξηρασία καλλιεργειών.
Κατασταλτικά μέτρα για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας
• Απαγόρευση ποτισμάτων εκτός πρωινών και βραδινών ωρών καθώς και απαγόρευση ποτισμάτων όταν η ένταση του ανέμου είναι ισχυρή και όταν επικρατούν συνθήκες καύσωνα. Επιβολή προστίμων στους παραβάτες.
• Απαγόρευση χρήσης νερού ύδρευσης σε μη βασικές χρήσεις (πλύσιμο αυτοκινήτων, αυλών, κοινόχρηστων χώρων κ.λπ.).
• Περιοδικές διακοπές νερού.
• Εφαρμογή κλιμακωτού τιμολογίου ούτως ώστε σε περίπτωση υπέρβασης της καθορισμένης ανά στρέμμα ποσότητας να προκύπτει μεγάλη αύξηση στην τιμή χρέωσης ή/και να γίνεται διακοπή της παροχής.
• Παροχή κινήτρων για τη μείωση της κατανάλωσης (π.χ. μείωση τιμής ανά κ.μ. νερού σε περίπτωση εφαρμογής της στάγδην άρδευσης).
• Αυστηρή τήρηση των όρων των αδειών χρήσης νερού και του χρονικού διαστήματος της αρδευτικής περιόδου από Απρίλιο έως Οκτώβριο.
Καταλήγοντας, η Διεύθυνση Υδάτων επισημαίνει ότι, η εφαρμογή των μέτρων κατά τη θερινή περίοδο του τρέχοντος έτους κρίνεται από την υπηρεσία μας, ως επιβεβλημένη και ιδιαίτερα κρίσιμη, «ειδικά εάν ληφθεί υπόψη ότι σε περίπτωση επανάληψης της ανομβρίας το επόμενο υδρολογικό έτος (2023-2024), θα έχουμε να διαχειριστούμε πολύ σοβαρά προβλήματα λειψυδρίας στο νησί» τονίζει χαρακτηριστικά.
Σύσκεψη χθες στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης για το θέμα της άρδευσης
Σύσκεψη πραγματοποιήθηκε χθες στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης στο Ηράκλειο με την Περιφέρεια Κρήτης, για το εξαιρετικά κρίσιμο θέμα της άρδευσης και χρήσης νερού στον πρωτογενή τομέα.
Συμμετείχαν η γραμματέας Μαρία Κοζυράκη, η αντιπεριφερειάρχης πρωτογενή τομέα Ειρήνη Χουδετσανάκη – Γιακουμάκη, η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης Αγγελική Μαρτίνου και ο προϊστάμενος της διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης της Περιφέρειας Κώστας Φωτάκης.
Σκοπός της συνάντησης ήταν η συνεργασία των αρμόδιων υπηρεσιών των δύο φορέων για την αρδευτική περίοδο 2023, η οποία ξεκινάει την 1η Απριλίου, σχετικά με θέματα διαθεσιμότητας υδατικών πόρων για αγροτική χρήση, καθώς και η διαδικασία της έκδοσης των αδειών χρήσης νερού από γεωτρήσεις και πηγάδια.
Οι διευθυντές των δύο υπηρεσιών συμφώνησαν και δεσμεύτηκαν από κοινού για τις προγραμματισμένες ενέργειες τους σε σχέση με την ευθύνη περιορισμού της σπατάλης νερού για το επόμενο διάστημα, έχοντας κατά νου την πιθανότητα διαμόρφωσης μίας αρκετά δύσκολης κατάστασης του υδατικού ισοζυγίου και για το επόμενο έτος.
Η γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης και η αντιπεριφερειάρχης συζήτησαν εκτενώς τα θέματα των αδειών χρήσης νερού για την αγροτική παραγωγή, καταλήγοντας στις ενδεδειγμένες λύσεις για την υποβοήθηση της διαδικασίας, και των παλαιότερων και καινούργιων προγραμμάτων των νέων αγροτών ως βασικό μέτρο εφαρμογής της ευρωπαϊκής κοινής γεωργικής πολιτικής.
Σε ό,τι αφορά τον νομό Ρεθύμνου το φράγμα των ποταμών είναι γεμάτο και ως εκ τούτου δεν υπάρχει ανησυχία στο θέμα της άρδευσης εκτάσεων. Διάχυτη όμως είναι η αγωνία στο Ρέθυμνο για το ζήτημα της ύδρευσης, με δεδομένο ότι η στάθμη της λίμνης του Κουρνά από την οποία υδροδοτείται ο νομός, έχει υποχωρήσει σημαντικά. Για το θέμα αυτό θα πραγματοποιηθεί τις επόμενες μέρες συνάντηση του Οργανισμού Ανάπτυξης Κρήτης με τα στελέχη της ΔΕΥΑ Ρεθύμνου με κύριο στόχο τη λήψη μέτρων για την ορθολογική διαχείριση νερού.