Ομάδα θυμάτων της άγριας καταστολής από την ιρανική κυβέρνηση των διαδηλώσεων στο πλαίσιο του κινήματος «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» το 2022 στο Ιράν, κατέθεσαν την πρώτη αγωγή κατά 40 Ιρανών αξιωματούχων. Η μήνυση, στην οποία κατονομάζονται οι 40 αξιωματούχοι, περιλαμβάνει καταγγελίες για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, μεταξύ των οποίων η στοχευμένη τύφλωση και οι δολοφονίες.
Το κίνημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» δημιουργήθηκε έπειτα από τον θάνατο υπό κράτηση μιας νεαρής Ιρανής, της Μαχσά Αμινί. Η Αμινί συνελήφθη «γιατί δεν φορούσε σωστά τη μαντίλα της» και σύμφωνα με την οικογένειά της βασανίστηκε τόσο ενώ ήταν κρατούμενη, που τελικά πέθανε.
Η μήνυση κατατέθηκε στην Αργεντινή, το δικαστικό σύστημα της οποίας είναι ανοιχτό στην αποδοχή αξιώσεων καθολικής δικαιοδοσίας. Η είδηση ήρθε, την ώρα που η βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης συγγραφέας Ναργκίς Μοχαμαντί έχει συλληφθεί ξανά και φέρεται να έχει βασανιστεί στις ιρανικές φυλακές.
Στελέχη από όλο το φάσμα των υπηρεσιών ασφαλείας του Ιράν
Το αίτημα για την ποινική έρευνα κατατέθηκε από ομάδα Ιρανών με τη βοήθεια του μη κερδοσκοπικού Κέντρου Τεκμηρίωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ιράν. Οι προσφεύγοντες υποστηρίζουν ότι η αντίδραση των δυνάμεων ασφαλείας του Ιράν στις διαδηλώσεις στο Ιράν περιελάμβανε «βολές με πραγματικά πυρομαχικά, όπλα paintball, μεταλλικά σφαιρίδια που δεν προορίζονται για βολή από κοντινή απόσταση και άλλα βλήματα εναντίον διαδηλωτών».
Από τις κινητοποιήσεις στο πλασίο του κινήματος «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία»
Επίσης αναφέρεται σε «ομαδικές συλλήψεις, αυθαίρετες κρατήσεις, βασανιστήρια υπό κράτηση και, τελικά, ακόμη και εκτελέσεις διαδηλωτών που συνεχίζονται μέχρι σήμερα».
Αν και τα ονόματα των καταγγελλόμενων αξιωματικών δεν έχουν δοθεί στη δημοσιότητα, περιλαμβάνουν στελέχη από όλο το φάσμα των υπηρεσιών ασφαλείας του Ιράν.
Ζητούν λογοδοσία
Μιλώντας στον Guardian, η Μαχσά Πιραεΐ, που ζει στη Βρετανία, είπε ότι στόχος της μήνυσης «δεν είναι η εκδίκηση. Θέλουμε λογοδοσία και αλήθεια». Η 62χρονη μητέρα της, Μινοό Ματζιντί, πέθανε τον Σεπτέμβριο του 2022, αφότου την πυροβόλησαν στη διάρκεια διαδήλωσης. Στη νεκροψία βρέθηκαν πάνω από 160 σκάγια στην πλάτη της, που είχα βληθεί από κοντινή απόσταση.
Η Πιραεΐ ζούσε στη Βρετανία, όταν σκοτώθηκε η μητέρα της. Η αδερφή της ζει αυτοεξόριστη στην Τουρκία. Η Πιραέι είπε ότι ο θάνατος της μητέρας της «δεν ήταν μεμονωμένο περιστατικό, αλλά μέρος μιας συστηματικής πρακτικής. Ακόμα κι αν οι διαδηλωτές δεν στοχοποιήθηκαν ατομικά για θάνατο, οι ενέργειες των υπηρεσιών ασφαλείας δείχνουν μια απερίσκεπτη και συνειδητή περιφρόνηση για την ανθρώπινη ζωή. Η χρήση τέτοιων όπλων σε πλήθη έκανε τον σοβαρό τραυματισμό ή τον θάνατο προβλέψιμο και ουσιαστικά εκ προθέσεως».
Τυφλώθηκαν από paintball
Ακόμη δύο διάδικοι που δέχθηκαν να αποκαλυφθούν τα ονόματά τους στον Guardian, έχουν χάσει την όρασή τους. Τους πυροβόλησαν στα μάτια από κοντινή απόσταση με πιστόλια paintball.
Πρόκειται για την 23χρονη φοιτήτρια Κουσάρ Εφτεκαρί και την 38χρονη Μερσεντέχ Σαχινκάρ.
Η Εφτεκαρί, κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας στις 12 Οκτωβρίου, δέχθηκε οκτώ σφαίρες χρώματος από αστυνομικό. Όταν εκείνη δεν υποχώρησε στην εντολή του να φύγει, την πυροβόλησε στο μάτι. Ζει στη Γερμανία, όπου της έχει δοθεί άσυλο.
Η Σαχινκάρ τραυματίστηκε στις 18 Οκτωβρίου. Συνειδητοποίησε τι είχε συμβεί μόνο όταν ένιωσε κάτι ζεστό στο πρόσωπό της. Στην κλινική που μεταφέρθηκε, μέλος του προσωπικού της είπε να φύγει επειδή δεν θα περιέθαλπαν διαδηλωτές. Παρ’ όλα αυτά ένας γιατρός την έστειλε σε νοσοκομείο, όπου την περιέθαλψαν, γιατί τους είπε ψέματα. Δεν μίλησε για το paintball, αλλά είπε ότι τη χτύπησαν με πέτρα στο μάτι.
Δημοσίευσε τα τραύματά της στη σελίδα της στο Instagram και τον Ιανουάριο του 2023 αστυνομικοί με πολιτικά την πλησίασαν και την απέλασαν από το Ιράν. Το 2023 έλαβε το βραβείο Ζαχάρωφ, για άτομα ή ομάδες που υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες.
Γιατί στην Αργεντινή
Η ομάδα που ζητά την ποινική έρευνα υποστηρίζει ότι στην Αργεντινή, η καθολική δικαιοδοσία επιτρέπει τη διερεύνηση καταγγελιών σε τρίτη χώρα. Ακόμη και αν το αδίκημα δεν έχει διαπραχθεί σε αυτήν τη χώρα και ο δράστης δεν βρίσκεται εκεί. Η Αργεντινή έχει μερικούς από τους πιο φιλελεύθερους κανόνες σχετικά με τις αξιώσεις καθολικής δικαιοδοσίας στον κόσμο.
Μόνο το 2014 η αρχή της καθολικής δικαιοδοσίας οδήγησε σε 27 καταδίκες, με το άνοιγμα τουλάχιστον 36 υποθέσεων, που καλύπτουν εγκλήματα που διαπράχθηκαν σε 32 χώρες. Υποθέσεις διώκονται επί του παρόντος σε 16 διαφορετικές χώρες.
Το αίτημα αφορά αποκλειστικά ποινική έρευνα και δεν πρόκειται για αστική αγωγή, δεν υπάρχει δηλαδή αίτημα από τους ενάγοντες για χρηματική αποζημίωση. Όπως επισημαίνει ο Guardian, η αγωγή δεν θα είναι η πρώτη υπόθεση κατά Ιρανών αξιωματούχων που ασκείται στην Αργεντινή. Τον Ιούνιο του 2025, ένας Αργεντίνος δικαστής διέταξε την έναρξη ερήμην δικών εναντίον επτά Ιρανών υπόπτων, μαζί με τρεις Λιβανέζους, για τη βομβιστική επίθεση σε ένα εβραϊκό κοινοτικό κέντρο στο Μπουένος Άιρες το 1994, κατά την οποία σκοτώθηκαν 85 άνθρωποι και τραυματίστηκαν εκατοντάδες.
