Στα Δυτικά Βαλκάνια έχουν στραμμένα τα …ραντάρ τους τελευταία τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση για δράσεις ενεργειακής συνεργασίας. Ο στόχος της πράσινης μετάβασης των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και η απεξάρτησή τους από το ενεργειακό «άρμα» της Ρωσίας, ανοίγει νέα επενδυτικά πεδία.
Ε.Ε., ΗΠΑ και Ελλάδα
Διόλου τυχαία δεν είναι η τελευταία πρωτοβουλία, από αμερικανικής πλευράς, της υπογραφής στις 13 Νοεμβρίου Μνημονίου Κατανόησης (MoU) μεταξύ της USAID (Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης του Στέιτ Ντιπάρτμεντ) και των ελληνικών Υπουργείων Εξωτερικών και Ενέργειας που έθεσε το πλαίσιο μιας διμερούς ενεργειακής συνεργασίας στην περιοχή, με επίκεντρο την υλοποίηση διασυνοριακών ηλεκτρικών διασυνδέσεων, όπως η νέα ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Αλβανίας 400 kV και η αναβάθμιση της διασύνδεσης 400 kV Ελλάδας-Βόρειας Μακεδονίας (Μελίτη- Bitola).
Από πλευράς ΕΕ, βασικό εργαλείο για τη διασύνδεση των Βαλκανίων αποτελεί το «πακέτο» επιδοτήσεων 1 δισ. ευρώ που είχε εξαγγελθεί πριν έναν χρόνο στη Διάσκεψη κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων στα Τίρανα, ενώ η πορεία εφαρμογής του εξετάστηκε στην νέα Διάσκεψη προ ημερών (13-14 Δεκεμβρίου) στις Βρυξέλλες. Το «πακέτο» κατανέμεται σε Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο, Σερβία και Κόσοβο, με στόχο την κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων 1,4 δισ. ευρώ και συνολικών επενδύσεων ύψους 2,5 δισ. ευρώ σε συνεργασία με διεθνείς χρηματοοικονομικούς οργανισμούς (IFC, EBRD κ.ά.)
Ο ΑΔΜΗΕ
Από ελληνικής πλευράς, ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη «δικτύωση» των Βαλκανίων δείχνει ο ΑΔΜΗΕ (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας). Το επιβεβαίωσε και ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ, κ. Μάνος Μανουσάκης, μιλώντας στο «OT FORUM». «Δεδομένης της συμφωνίας των Πρεσπών και του αραιού δικτύου στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων, ο ΑΔΜΗΕ θα μπορούσε να συνδράμει με την οικονομική ευρωστία του, την πιστοληπτική ικανότητά του και τις τεχνικές του δυνατότητες για μεγαλύτερες επενδύσεις στα δίκτυα αυτών των κρατών. Όντως μας ενδιαφέρει και κοιτάμε και για επενδύσεις στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων».
Εξαγορά «MEPSO»
Μάλιστα, ήδη ο ΑΔΜΗΕ έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για εξαγορά του Διαχειριστή των δικτύων στη Βόρεια Μακεδονία «MEPSO», είτε μέσω στρατηγικής συμφωνίας, είτε μέσω αύξησης μετοχικού κεφαλαίου. Μια πιθανή συμφωνία θα οδηγούσε σε ένα «win-win» αποτέλεσμα. Αφενός η MEPSO, μέσω του ΑΔΜΗΕ, θα αποκτούσε πρόσβαση σε ευρωπαϊκά κονδύλια για να προχωρήσει στα απαραίτητα έργα πύκνωσης του τοπικού ηλεκτρικού δικτύου, κατασκευής νέων γραμμών διασύνδεσης της χώρας με τους γείτονές της καθώς και για την είσοδό της στις οπτικές ίνες. Αφετέρου ο ΑΔΜΗΕ θα αποκτούσε προβάδισμα στα Βαλκάνια για επενδύσεις σε διεθνείς διασυνδέσεις, σε μια περιοχή όπου οι ανάγκες είναι μεγάλες.
Εξαγωγέας ενέργειας η Ελλάδα
Δεν είναι τυχαίο ότι οι έρευνες για τη χάραξη της «ηλεκτρικής λεωφόρου» Ελλάδας – Γερμανίας (Green Aegean) έδειξε ότι, η διαδρομή από τα Δυτικά Βαλκάνια θα ήταν εξαιρετικά δαπανηρή, εξαιτίας της κακής κατάστασης των δικτύων, ώστε επιλέχθηκε εκείνη της Αδριατικής (μέσω Σλοβενίας και Αυστρίας).
Σχετικά με τη διασύνδεση ευρωπαϊκού Νότου – Βορά, όπως ανέφερε και ο κ. Μανουσάκης στη συνέντευξή του στο «OT FORUM», η επιτυχία της διείσδυσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στο ενεργειακό μείγμα της Ελλάδας θα μετατρέψει τη χώρα σε εξαγωγέα ενέργειας καθώς ήδη υπάρχουν μέρες που η παραγόμενη πράσινη ενέργεια δεν μπορεί να απορροφηθεί από το ελληνικό σύστημα.
Αν αυτό συνδυαστεί με τη σχεδιαζόμενη από την Elica του Ομίλου Κοπελούζουν ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Αιγύπτου, με το καλώδιο που μελετάται να ενώσει ηλεκτρικά τη χώρα μας με τη Σαουδική Αραβία καθώς και με τον Great Sea Interconnector (πρώην Euroasia) που θα ενώσει ηλεκτρικά Ελλάδα – Ισραήλ (μέσω Κύπρου) τότε η πράσινη ενέργεια που θα φτάνει στην περιοχή τις, με προοπτική εξαγωγής στην Κεντρική Ευρώπη θα είναι τεράστια.
Ξεκινούν οι τελικές μελέτες για το GREGY
Αναφερόμενος στο καλώδιο των 3 GW τις ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας –Αιγύπτου (GREGY), προϋπολογισμού 3,6 δισ. ευρώ που θα μεταφέρει καθαρή ενέργεια που θα παράγουν 9,5 GW μονάδων ΑΠΕ (έργα ύψους 10 δις. ευρώ) ο αντιπρόεδρος του ομίλου Κοπελούζου κ. Θωμάς Αχείμαστος ανέφερε ότι έχουν ολοκληρωθεί οι προκαταρκτικές μελέτες και σύντομα θα ξεκινήσουν οι τελικές. Σχετικά με το επενδυτικό ενδιαφέρον από τις εταιρείες, τις τόνισε ο τις, είναι μεγάλο τόσο για το καλώδιο όσο και για τις ΑΠΕ στην Αίγυπτο. Ήδη έχει υπογραφεί MOU με τον ΑΔΜΗΕ σε σχέση με το καλώδιο διασύνδεσης.
Όσο για την ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου – Κρήτης – Ισραήλ έχει υπογραφεί MOU για την ανάπτυξη του έργου μεταξύ του ΑΔΜΗΕ, του υπουργείου Ενέργειας τις Κύπρου και του επενδυτικού fund TAQA, με έδρα το Άμπου Ντάμπι, ενώ ενδιαφέρον για συμμετοχή στο project έχουν το ισραηλινό fund Aluma με το οποίο υπάρχει ήδη μια προκαταρκτική συμφωνία, αλλά και επενδυτικά κεφάλαια από τις ΗΠΑ που έχουν προσεγγίσει τον ΑΔΜΗΕ, διερευνώντας τις προοπτικές μιας επενδυτικής συμμετοχής στο έργο.
Το 2025 εμπορική λειτουργία του καλωδίου Κρήτης – Αττικής
Σχετικά με τις εγχώριες διασυνδέσεις, το δεύτερο μεγάλο καλώδιο Κρήτης – Αττικής, σύμφωνα με τον κ. Μανουσάκη θα είναι τεχνικά έτοιμο στο τέλος του 2024. «Επειδή τόσο μεγάλα έργα χρειάζονται μεγαλύτερη δοκιμαστική λειτουργία από άλλες μικρότερες, όπως για παράδειγμα της Αττικής με τη Σύρο, θα χρειαστούν κάποιοι μήνες προκειμένου να περάσει σε εμπορική λειτουργία, δηλαδή θα ενταχθεί κανονικά στο σύστημα περίπου στα μέσα του 2025», υπογράμμισε μιλώντας στο «OΤ Forum», επισημαίνοντας ότι στο δεκαετές πλάνο ανάπτυξης του ΑΔΜΗΕ περιλαμβάνονται πολλά έργα πύκνωσης του δικτύου τόσο στο ηπειρωτικό τμήμα της χώρας όσο και στη νησιωτική Ελλάδα.
«Το project της διασύνδεσης των Κυκλάδων ολοκληρώνεται, με τις Δυτικές Κυκλάδες να βρίσκονται στην τελευταία φάση. Αυτήν την περίοδο προχωράει το έργο της διασύνδεσης ανάμεσα στη Νάξο και τη Σαντορίνη, όπως και της Μήλου, της Φολεγάνδρου και της Σερίφου», σημείωσε, υπογραμμίζοντας ότι όλο το νησιωτικό σύστημα των Κυκλάδων θα είναι διασυνδεδεμένο στο ηπειρωτικό σύστημα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας το 2025.
Ένας διαγωνισμός για τα Δωδεκάνησα
Σύμφωνα με τον επικεφαλής του ΑΔΜΗΕ θα ακολουθήσει η διασύνδεση των Δωδεκανήσων με την Πελοπόννησο και εκείνες των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου με τη Βόρεια Ελλάδα. Ειδικά για τα Δωδεκάνησα, σύμφωνα με πληροφορίες, σχεδιάζεται από τον Διαχειριστή ένας ενιαίος διαγωνισμός. «Αυτήν την περίοδο υπάρχουν καθυστερήσεις στα καλώδια διασυνδέσεων διεθνώς, ενώ παράλληλα αρχίζουν σιγά σιγά να ξεκολλούν και τα έργα των υπεράκτιων αιολικών πάρκων οπότε η ζήτηση για καλώδια θα ενταθεί όπως και οι καθυστερήσεις. Γι΄ αυτό, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα έργα, όπως των Κυκλάδων, για τα Δωδεκάνησα σκεφτόμαστε να προχωρήσουμε με έναν διαγωνισμό καθώς το έργο είναι μεγάλο, ώστε να μπορέσει ο ανάδοχος θα προγραμματίσει και να κλείσει εγκαίρως για την κατασκευή των καλωδίων», εξηγεί στέλεχος του ΑΔΜΗΕ.