Η συνέντευξη του πρέσβη των ΗΠΑ στην Τουρκία, Τομ Μπάρακ, στην Καθημερινή επαναφέρει στο προσκήνιο μια σειρά από συζητήσεις και εκτιμήσεις γύρω από τον ρόλο της Ουάσιγκτον στα ελληνοτουρκικά και τα ζήτημα της οριοθέτησης ΑΟΖ σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.
Ο Μπάρακ, μέλος του στενού κύκλου του Ντόναλντ Τραμπ, μίλησε ανοιχτά για την πρόθεση των ΗΠΑ να λειτουργήσουν ως «γέφυρα» ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία, μια τοποθέτηση που, σε συνδυασμό με το περιβάλλον των τελευταίων εβδομάδων, δίνει νέο περιεχόμενο στη συζήτηση περί αμερικανικής διαμεσολάβησης στην περιοχή.
«Αναρωτηθήκαμε με τον πρόεδρο Τραμπ αν μπορούμε να λειτουργήσουμε ως κονίαμα, σαν αυτό που ενώνει δύο τούβλα» είπε ο Μπάρακ, περιγράφοντας έναν ρόλο που θα ξεπερνούσε την παραδοσιακή διπλωματική διαμεσολάβηση και θα στηριζόταν περισσότερο στη δημιουργία σταθερών και λειτουργικών διαύλων επικοινωνίας ανάμεσα στις δύο χώρες.
Η παρέμβασή του έρχεται σε μια περίοδο αυξημένης κινητικότητας στην Ανατολική Μεσόγειο: η πρόσφατη συμφωνία ΑΟΖ Κύπρου–Λιβάνου, που προκάλεσε ενόχληση στην Άγκυρα, αλλά και η ελληνική ιδέα για ένα φόρουμ 5×5 βρίσκονται στο επίκεντρο των συζητήσεων. Παρότι το φόρουμ βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, η δημόσια τοποθέτηση του Μπάρακ λειτουργεί -τουλάχιστον σύμφωνα με ορισμένες αναλύσεις- ως ένδειξη ότι οι ΗΠΑ παρακολουθούν στενά αυτές τις πρωτοβουλίες και ενδέχεται να επιδιώξουν πιο ενεργό ρόλο, εφόσον το επιτρέψουν οι συνθήκες.
Η αμερικανική «γέφυρα» και η ανάγκη νέων δομών διαλόγου
Ο Μπάρακ αναφέρθηκε επανειλημμένα στη σημασία της θεσμικής επικοινωνίας. «Όλα ξεκινούν από την επικοινωνία – και η επικοινωνία τροφοδοτείται από την ευημερία, όχι από τον φόβο» σημείωσε, εξηγώντας ότι μια πλατφόρμα συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών, ή ακόμα και ένα ευρύτερο περιφερειακό σχήμα, θα μπορούσε να συμβάλει στην αποκατάσταση εμπιστοσύνης και στη δημιουργία σταθερότερης προοπτικής.
Το σκεπτικό του Αμερικανού πρέσβη δεν αφορά μόνο ad hoc παρεμβάσεις, αλλά ένα πιο συνεκτικό σχήμα, στο οποίο η Ανατολική Μεσόγειος μπορεί να λειτουργήσει ως πεδίο συνεργασίας και όχι ως μόνιμο πεδίο έντασης. Η προοπτική αυτή, όπως υπονόησε, προϋποθέτει μια “νέα περιφερειακή τάξη πραγμάτων” που θα βασίζεται στη συνδεσιμότητα και στην οικονομική ωφέλεια.
Η «φόρμουλα Κασπίας-Μεσογείου» και το ιστορικό υπόβαθρο
Ο Μπάρακ συνέδεσε τη σημερινή γεωπολιτική εικόνα της Ανατολικής Μεσογείου με ένα ιστορικό αφήγημα. Αναφέρθηκε στον Δρόμο του Μεταξιού και στις διαδρομές που κάποτε συνέδεσαν Ανατολή και Δύση, υποστηρίζοντας ότι αυτή η φυσική συνδεσιμότητα ανακόπηκε από τα κλειστά εθνικά συστήματα που διαμορφώθηκαν μετά το 1919.
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσει την ιδέα για μια «φόρμουλα από την Κασπία μέχρι τη Μεσόγειο», η οποία, κατά την άποψή του, θα μπορούσε να αποδεσμεύσει μεγάλα ενεργειακά αποθέματα και να τα συνδέσει με αγορές μέσω Ελλάδας και Τουρκίας. «Η Ελλάδα και η Τουρκία είναι η πύλη» ανέφερε, σημειώνοντας ότι η ευημερία είναι εκείνη που επιτρέπει να ξεπεραστούν πολιτικές επιπλοκές.
Η Κύπρος ως απαραίτητος κρίκος
Ο Αμερικανός πρέσβης στάθηκε και στον ρόλο της Κύπρου. «Δεν μπορείς να έχεις ένα απόστημα στο κέντρο ενός κατά τ’ άλλα υγιούς σώματος» είπε, υπογραμμίζοντας ότι η Λευκωσία πρέπει να ενταχθεί σε οποιαδήποτε συνολική διευθέτηση. Η προσέγγιση αυτή συνδέεται με την αμερικανική θέση υπέρ λύσεων που λαμβάνουν υπόψη το σύνολο του περιφερειακού πλέγματος.
Στο προσκήνιο ο ρόλος Μασάντ Μπούλος -Τα σενάρια για έναν άτυπο δίαυλο
Η δημόσια τοποθέτηση Μπάρακ αναζωπυρώνει μια συζήτηση που έχει απασχολήσει κατά καιρούς ελληνικά δημοσιεύματα και κύκλους στην Αθήνα: τον πιθανό ρόλο του Μασάντ Μπούλος, συμπέθερου του Ντόναλντ Τραμπ, ως άτυπου διαύλου επικοινωνίας σε έναν μελλοντικό ελληνοτουρκικό διάλογο.
Σύμφωνα με αυτές τις εκτιμήσεις, το ενδεχόμενο ο Μπούλος να έχει έναν περιορισμένο αλλά διακριτό ρόλο στον συντονισμό παρασκηνιακών επαφών δεν θεωρείται εντελώς απομακρυσμένο. Πρόκειται για σενάριο που κυκλοφορεί εδώ και μήνες στην Αθήνα και το οποίο φαίνεται να αποκτά ενδιαφέρον μετά τις δηλώσεις Μπάρακ στην Καθημερινή. Η εικόνα που περιέγραψε ο Αμερικανός πρέσβης για την ανάγκη μιας νέας, πιο ευέλικτης δομής διαλόγου έχει ερμηνευθεί από ορισμένους ως ένδειξη ότι ο Λευκός Οίκος ίσως εξετάζει παράλληλους διαύλους, ενδεχομένως και μέσω προσώπων που ανήκουν στο στενό περιβάλλον Τραμπ.
Κύκλοι στην Αθήνα εκτιμούν πως ο Μπούλος διαθέτει το προφίλ ενός ανθρώπου που θα μπορούσε να κινηθεί διακριτικά, εφόσον υπάρξει σχετική πολιτική βούληση. Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για κάποια επίσημη ανάθεση ή συγκεκριμένο αμερικανικό σχέδιο· πρόκειται περισσότερο για ένα ενδεχόμενο που παρακολουθείται, χωρίς να μπορεί να επιβεβαιωθεί.
Σε κάθε περίπτωση, η συνύπαρξη προσώπων όπως ο Μπάρακ και η Κίμπερλι Γκιλφόιλ στον στενό κύκλο του Τραμπ διαμορφώνει -σύμφωνα πάντα με τις εκτιμήσεις- ένα περιβάλλον όπου η Ουάσιγκτον φαίνεται να διαθέτει ένα ευέλικτο δίκτυο επιρροής που θα μπορούσε, εφόσον χρειαστεί, να συμβάλει σε μια πιο συντονισμένη προσπάθεια προσέγγισης ανάμεσα σε Αθήνα και Άγκυρα.
