Η προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας στην Ελλάδα φθίνει με τον ταχύτερο ρυθμό στην Ευρώπη με βάση την έκθεση της ΕΕ «State of Nature 2020».
Δεν εξαιρείται από την υπεραλίευση που αδειάζει τους ωκεανούς, απειλείται άμεσα από τα χωροκατακτητικά είδη, ενώ η έλλειψη προστασίας επιταχύνει αυτή την επιδείνωση…
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διευκρινιστεί πως η Ελλάδα έχει μερικά από τα πλουσιότερα και ποικίλα θαλάσσια οικοσυστήματα στην Ευρώπη. Με ακτογραμμή που ξεπερνά τα 15.000 χιλιόμετρα (3η στην Ευρώπη) και με περισσότερα από 6000 νησιά και νησίδες, παρουσιάζει μια σπάνια ποικιλία μορφολογίας και ζωής με εκτεταμένα λιβάδια Ποσειδωνίας και υφάλους, χιλιάδες είδη ψαριών, οστρακόδερμα, θαλάσσιες χελώνες, φώκιες, δελφίνια και φάλαινες.
Το παράδοξο είναι πως παρότι σχεδόν το 20% των ελληνικών θαλασσών τελεί υπό καθεστώς προστασίας (Δίκτυο περιοχών Natura 2000, θαλάσσια εθνικά πάρκα), λιγότερο από το 1% των χωρικών υδάτων της Ελλάδας προστατεύεται αυστηρά ενώ οι περισσότερες από τις περιοχές αυτές δεν έχουν ακόμη σχέδια διαχείρισης.
Για την ιστορία: τον Δεκέμβριο του 2020, η Ελλάδα καταδικάστηκε από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης επειδή η χώρα μας παραβίασε τις υποχρεώσεις της βάσει της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, παραλείποντας να καθορίσει, εντός ορισμένης προθεσμίας, κατάλληλους στόχους και μέτρα διατήρησης στις Περιοχές Κοινοτικού Ενδιαφέροντος.
Mε κοινή ανακοίνωση τους εννέα περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος, Blue Marine Foundation, Cyclades Preservation Fund, Greenpeace, iSea, MEDASSET, Thalassa Foundation, WWF Ελλάς) επισημαίνουν πως η ανακοίνωση για τη δημιουργία δύο εθνικών θαλάσσιων πάρκων σε Ιόνιο και Αιγαίο αποτελεί μια κατ’ αρχάς σημαντική πρωτοβουλία, δεδομένης της εξαιρετικής οικολογικής αξίας αυτών των περιοχών.
Ωστόσο, όπως υποστηρίζουν, για να ανταποκριθεί η δέσμευση αυτή στην ανάγκη προστασίας της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, απαιτείται αποσαφήνιση και εξειδίκευση κρίσιμων σημείων, όπως τα όρια των περιοχών, το θεσμικό καθεστώς τους και οι επιτρεπόμενες χρήσεις.
Κατά τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, το πλέον καυτό θέμα, στην περίπτωση του Ιονίου, αφορά τις συμβάσεις παραχώρησης για έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων που έχουν συναφθεί στην περιοχή.
«Η απαγόρευση των άκρως επιβαρυντικών αυτών δραστηριοτήτων θα είναι μια αναγκαία και ενδεδειγμένη – τόσο με περιβαλλοντικούς, όσο και με καθαρά οικονομικούς όρους – πολιτική πρωτοβουλία. Δεν νοείται άλλωστε θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή με εξορύξεις υδρογονανθράκων. Εξίσου κρίσιμο ζήτημα είναι η λήψη ειδικών μέτρων για τη ρύθμιση της ναυσιπλοΐας με σκοπό τη μείωση των συγκρούσεων μεταξύ πλοίων και θαλάσσιων θηλαστικών και η απαγόρευση των στρατιωτικών ασκήσεων με σόναρ», αναφέρουν χαρακτηριστικά στην κοινή τους ανακοίνωση.
Πείνα και όξινες θάλασσες
Και επειδή οι αριθμοί δεν κάνουν ποτέ λάθος, οι ειδικοί προβλέπουν πως για κάθε βαθμό Κελσίου αύξησης της θερμοκρασίας, το παγκόσμιο δυνητικό αλίευμα θα μειωθεί πάνω από τρία εκατομμύρια τόνους. Τι σημαίνει αυτό; Πείνα για εκατομμύρια κόσμου. Οι αναπτυσσόμενες χώρες σε χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη, που θερμαίνονται γρηγορότερα, θα χάσουν έως και το 50% των ετήσιων αλιευμάτων τους (!).
Στο μεταξύ, οι θάλασσες σε όλο τον πλανήτη, σύμφωνα με ειδικούς, κάθε μέρα γίνονται πιο θερμές και πιο όξινες εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, γεγονός που επηρεάζει τη ζωή δισεκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Σε ό,τι αφορά την οξύτητα της θάλασσας, εκτιμάται πως έως το τέλος του αιώνα θα αυξάνεται με ρυθμό δέκα φορές ταχύτερο από οποιοδήποτε περιστατικό θαλάσσιας οξίνισης των τελευταίων 55 εκατομμυρίων ετών.
Η ανθρώπινη απειλή
Οι ωκεανοί μάς προσφέρουν πολλά αγαθά φιλοξενώντας το 80% της ζωής πάνω στη Γη, μονάχα όμως το 1% της επιφάνειάς τους βρίσκεται υπό κάποιο καθεστώς προστασίας, ενώ πολλά άλλα θαλάσσια είδη έχουν χαθεί για πάντα ή βρίσκονται στο χείλος της εξαφάνισης.
Αιτία, για άλλη μια φορά η ανθρώπινη απειλή: υπεραλίευση, ρύπανση, κλιματική κρίση… Σε ό,τι αφορά την υπεραλίευση, η σύγχρονη εντατική αλιεία έχει οδηγήσει στην εξαφάνιση πολλών αποθεμάτων ψαριών σε πολλές θάλασσες του πλανήτη, εάν αναλογιστεί κανείς ότι η παγκόσμια αλιευτική παραγωγή έχει τετραπλασιαστεί τα 40 τελευταία χρόνια.
Αυτό όμως δεν σημαίνει πως αυξήθηκαν τα αποθέματα των ψαριών. Απλά, μεγάλωσε η αποτελεσματικότητα των αλιευτικών εργαλείων και φυσικά, το μέγεθος των στόλων. Το 65% – 70% των εμπορικών ψαριών στην Ελλάδα όπως η κουτσομούρα, ο μπακαλιάρος και ο ξιφίας υπεραλιεύονται.
Το 90% των ενήλικων τόνων έχει ήδη εξαντληθεί, όμως οι θαλάσσιες περιοχές της Μεσογείου όπου αναπαράγεται το ψάρι αυτό μένουν απροστάτευτες. Ενα κιλό ψιλές κουτσομούρες (γόνος) που πωλούνται σήμερα στην αγορά, αν τις αφήναμε να μεγαλώσουν, σε 2 χρόνια θα ζύγιζαν περίπου 50 κιλά.