Όποιος αντιλαμβάνεται τα υποκείμενα της πολιτικής ως στατικά σχήματα, αναμφίβολα μειονεκτεί. Μένει προσκολλημένος στο παρελθόν, αδυνατώντας να κατανοήσει τα νέα δεδομένα. Άλλωστε -για να ιδιοποιηθώ τον στίχο του Γιώργου Σεφέρη- τ’ αγάλματα είναι μόνο στο μουσείο.
Η εμμονή σε κορεσμένους κομματικούς μηχανισμούς προσομοιάζει με το να φωνάζουμε στο σκοτάδι για να υπερβούμε τον φόβο. Ισοδυναμεί με περιχαράκωση που μας στερεί τη δυνατότητα να βγούμε στο φως.
Η ζώσα πραγματικότητα είναι αναμφισβήτητα σύνθετη. Δεν αντιμετωπίζεται με παραδοσιακούς φορμαλισμούς, ή παλιές και ξεπερασμένες ιδέες. Το κυριότερο, μεταβάλλεται, δημιουργώντας καινούργιες ανάγκες. Εξ ου και η προσαρμοστικότητα συνιστά πλεονέκτημα. Σε ισχυροποιεί στον πολιτικό ανταγωνισμό.
Ο Ντενγκ Σιάο-Πινγκ έλεγε πως δεν έχει σημασία πλέον αν η γάτα είναι κόκκινη, αλλά αν πιάνει ποντίκια. Στην περίπτωσή μας το ερώτημα που τίθεται είναι απλό: Μπορούν τα διάφορα κόμματα, ασχέτως χρωμάτων και συμβόλων, να «πιάνουν ποντίκια»; Φοβάμαι, πως αν δεν απεξαρτηθούν από τον ιδεολογικό πρωτογονισμό και τη μοναδική τους αλήθεια, σίγουρα η απάντηση θα είναι αρνητική.
Εξάλλου, οι ιστορικές διαιρέσεις δεν αλλάζουν μόνο. Ανασυντάσσονται και με διαφορετικά κριτήρια. Με κέντρο αναφοράς το δίπολο «Συντήρηση-Πρόοδος», αξιολογούνται για τις πολιτικές που ο καθένας πρεσβεύει. Η αναπόφευκτη αναδιατάξη του πολιτικού συστήματος εδράζεται στις οριζόντιες γραμμές, οι οποίες διαπερνούν όλους τους κομματικούς χώρους.
Έτσι ερμηνεύονται τα ανοίγματα που επιμελώς επιχειρεί ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Στην κυβέρνησή του συνυπάρχουν δυνάμεις με διαφορετικές καταβολές. Η συνεκτική τους ουσία δεν είναι οι ιδεολογικοί προσανατολισμοί της ΝΔ. Αλλά η αμιγώς πολιτική και προγραμματική ταυτότητα των κυβερνητικών επιλογών. Η σύνθεση δεξιών, κεντρώων και κεντροαριστερών είναι δύσκολο, ωστόσο, ενδιαφέρον εγχείρημα.
Αν και δεν προβάλλεται ως τέτοιο, παραπέμπει εμφανώς στο μοντέλο Μακρόν. Η συνύπαρξη σοσιαλιστών, γκολικών, ριζοσπαστών, πράσινων, αποτελεί υπέρβαση της παγιωμένης πολιτικής αρχιτεκτονικής. Βέβαια, ο Γάλλος πρόεδρος τη διατυμπανίζει, κάνοντας λόγο για επαναχάραξη των διαχωριστικών γραμμών, χωρίς να είναι δέσμιος κομματικών συγκερασμών και ισορροπιών.
Αντιθέτως, ο Έλληνας πρωθυπουργός πραγματοποιεί πολιτικά ανοίγματα επιστρατεύοντας στελέχη, που ουδεμία σχέση έχουν με το κόμμα του. Τελευταίο παράδειγμα η υπουργοποίηση του Πάνου Τσακλόγλου. Μάλιστα, ηγείται μιας παράταξης, στον πυρήνα της οποίας φωλιάζουν ακόμη και ακροδεξιοί. Παρά το ότι οι αποκαλούμενοι προοδευτικοί κεντροδεξιοί αποκόπηκαν από τις σκληρές συντηρητικές απόψεις.
Γεγονός είναι πως η επιμονή του Κυριάκου Μητσοτάκη στα πολιτικά ανοίγματα δεν περνάει καθόλου ανώδυνα. Μπορεί οι αντιδράσεις να υποβόσκουν, εντούτοις παραμένουν έντονες. Πρόκειται για τη δυσανεξία ενός κλειστού μηχανισμού που θεωρεί ότι παραβιάζονται οι ακλόνητες δεξιές αντιλήψεις. Ο φετιχιστικός κομματικός πατριωτισμός του, δείχνει την προσκόλληση στο παρελθόν, σε νεκρά σύμβολα και σε φθαρμένες και απαξιωμένες ιδέες. Η πεισματική άρνησή του να προσαρμοστεί στο νέο κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον είναι έκδηλη. Αν και πολλές από τις ενστάσεις που διατυπώνονται έχουν ισχυρά ιδιοτελή κίνητρα, καθώς βλέπουν την εξουσία ως μονοπώλιό τους.
Το παράδοξο είναι πως όσοι αμφισβητούν τα ανοίγματα του Κυριάκου Μητσοτάκη, αρνούνται να εννοήσουν ότι η επιστροφή της Νέας Δημοκρατίας στη διακυβέρνηση οφείλεται στις μεγάλες αναδιατάξεις που προκάλεσε στην εγχώρια σκηνή ο ίδιος ο πρόεδρός της. Η κυριαρχία του δεν προέκυψε από τη γοητεία των συντηρητικών απόψεων. Ούτε από τις παρωχημένες και αποτυχημένες συνταγές που το κόμμα τους κατά καιρούς ακολούθησε. Ως εκ τούτου, αντιστρατευόμενοι τα ανοίγματα του πρωθυπουργού και τη στρατηγική του για στροφή στο Κέντρο, επιτείνουν τη διάσταση της ΝΔ με τις υπαρκτές δημιουργικές δυνάμεις της χώρας.
Πάντως, για να αποφύγω τις άστοχες μονομέρειες, πολιτική σκουριά υπάρχει σε όλους τους μαρμαρωμένους κομματικούς σχηματισμούς. Κι αυτό γιατί έχουν ταυτίσει την υπόστασή τους με τη συντήρηση του υφιστάμενου σκηνικού, επιμένοντας σε απολιθωμένες δομές, σε φαντασιακές ιεραρχίες και σε παλιές ιδέες.
Η εσωστρέφεια και η περιχαράκωση αποτελούν χαρακτηριστικά των κατεστημένων – πολιτικών, συνδικαλιστικών, επιχειρηματικών, επιστημονικών και άλλων. Η εξωστρέφεια και οι ανοιχτοί ορίζοντες είναι οι αντίπαλοί τους.