Τις ζημιές που σημειώθηκαν σε ναούς και πτέρυγες των μονών και των εξαρτημάτων τους από τον σεισμό των 5,3 Ρίχτερ στο Άγιον Όρος καταγράφηκαν από κλιμάκιο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους κάνεις γνωστές το υπουργείο Πολιτισμού, τονίζοντας την τεράστια αρχαιολογικής, ιστορικής και πνευματικής σημασίας του θρησκευτικού τόπου.
Παράλληλα, στη σχετική ανακοίνωση το υπουργείο αναφέρει πως θα συμβάλει στην προσπάθεια αποκατάστασης, «προκειμένου τραύματα και ζημίες να επουλωθούν σύμφωνα με τις αρχές της επιστήμης και της δεοντολογίας».
Οι ζημίες που καταγράφηκαν από το Κλιμάκιο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους είναι οι εξής:
Στη Μονή Ξενοφώντος
Το κλιμάκιο της Εφορείας κατά την αυτοψία στο παλαιό καθολικό, μνημείο, του τέλους του 10ου αιώνα, κατάγραφο με τοιχογραφίες του 16ου αιώνα, διαπίστωσε ότι ο σεισμός προκάλεσε έντονες ρωγμές στους τρούλους, τόσο στον κυρίως ναό, όσο και στη λιτή, ενεργοποιώντας και τις παλαιές ρωγμές, κυρίως σε τόξα που είχαν κλείσει.
Οι ρωγμές, στις εσωτερικές τοιχογραφημένες επιφάνειες, προκάλεσαν, σε κάποια σημεία, ακόμα και αποκολλήσεις του ζωγραφικού στρώματος, έως και περιορισμένης κλίμακας πτώσεις επιχρισμάτων, με τοιχογραφίες. Αρκετές από αυτές τις ζημίες είχαν προκληθεί από τον σεισμό της 15ης Φεβρουαρίου 2025, ωστόσο με τον πρόσφατο σεισμό παρουσιάστηκε επιδείνωση.
Η Εφορεία, άμεσα, μετά τις φθορές του σεισμού της 15ης Φεβρουαρίου, με συνεργεία συντηρητών είχε εφαρμόσει σωστικά μέτρα επί των τοιχογραφιών σε σημεία που προκλήθηκαν οι ρωγμές, προκειμένου να συγκρατηθούν αποκολλημένες ζωγραφικές επιφάνειες. Με την ενέργεια αυτή απετράπησαν οι, μεγαλύτερης έκτασης, φθορές των τοιχογραφιών.
Σημειώνεται ότι από την πτώση μικρού μεταλλικού πολυελαίου, στον κυρίως ναό, προκλήθηκαν μικρής κλίμακας φθορές στο μαρμαροθετημένο δάπεδο, του 11ου αιώνα.
Για το παλαιό καθολικό της Μονής Ξενοφώντος και δεδομένης της ιστορικής αξίας του, έχει προταθεί, εκτός από την ολοκλήρωση λήψης άμεσων σωστικών μέτρων στις τοιχογραφίες, η εκπόνηση μας σειράς μελετών, με στόχο να ενισχυθεί το μνημείο στο σύνολό του και να αντιμετωπίσει οριστικά παλαιότερες παθογένειες. Στη ΝΔ πτέρυγα της μονής παρατηρήθηκαν μικρής κλίμακας ρωγμές, επί των τοιχογραφιών του παρεκκλησίου της Αγίας Ευφημίας. Στο νέο καθολικό, κτίσμα του 1819, με σύγχρονες τοιχογραφίες του ιερομονάχου Λουκά Ξενοφωντινού, σημειώθηκαν ασθενείς ρωγμές, κατά σημεία. Οι πρόσφατες εργασίες ενίσχυσης του μνημείου, με μεταλλικούς ελκυστήρες, απέτρεψαν περαιτέρω φθορές. Αντίθετα, έντονες ρηγματώσεις προκλήθηκαν στον εξωνάρθηκα του ναού (χωρίς τοιχογραφίες), το οποίο δεν είχε ενισχυθεί με ελκυστήρες.
Μονή Δοχειαρίου
Το σημερινό καθολικό της μονής Δοχειαρίου χρονολογείται στο β΄ μισό του 16ου αι. αποτελώντας ανακατασκευή παλαιότερου κτίσματος του 12ου αι. Φέρει τοιχογραφίες του 1568 που αποδίδονται στον φημισμένο ζωγράφο της κρητικής σχολής, Τζώρτζη. Στους θόλους και στους δύο τρούλους της λιτής είχαν προκληθεί, κατά το παρελθόν, ρηγματώσεις. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους είχε εφαρμόσει σωστικά μέτρα, κυρίως με γάζες και κατά σημεία αρμολογήματα των ρωγμών. Οι ρηγματώσεις αυτές επιδεινώθηκαν με την σεισμική ακολουθία του τελευταίου έτους, περισσότερο όμως με τον πρόσφατο σεισμό της 7ης Ιουνίου 2025.
Σημειώνεται ότι στην τράπεζα της μονής-κτίσμα του 1547, με κάτοψη σχήματος Τ, με τοιχογραφίες του 1676 και του 1700, ενεργοποιήθηκαν παλαιότερες ρωγμές αν και κλεισμένες με νεότερα κονιάματα. Επιπλέον σημειώθηκαν αποκολλήσεις ζωγραφικού στρώματος από τη φέρουσα τοιχοποιία. Επίσης, στο διαβατικό, τον διάδρομο που οδηγεί από το καθολικό στην τράπεζα, αλλά και στο χώρο της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας Γοργοϋπηκόου, με τοιχογραφίες των πρώτων δεκαετιών του 18ου αιώνα, παρατηρήθηκε η εκ νέου διάνοιξη παλαιότερων ρωγμών στο περίγραμμα των τυμπάνων των τόξων.
Στη μονή Δοχειαρίου το ΥΠΠΟ, διά της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους έχει εγκαταστήσει ήδη συνεργείο συντηρητών εφαρμόζοντας προστατευτικά μέτρα στην τράπεζα και στο διαβατικό. Συνεργείο συντηρητών πραγματοποίησε αυτοψία, προκειμένου να εκτιμηθεί η κατάσταση των τοιχογραφιών του καθολικού και να καταγράψει ζημιές σε παρεκκλήσια της μονής.
Στη Μονή Παντοκράτορος η αυτοψία κατέγραψε την κατάσταση των τοιχογραφιών του καθολικού και στα παρεκκλήσια της Μονής. Αυτοψία, επίσης, διενεργείται σήμερα στο Βατοπέδι, ενώ στη Σίμωνος Πέτρα έχουν σημειωθεί βλάβες στη κεντρική πτέρυγα και σε σημεία τοιχογραφιών.
