Του Κώστα Α.Μπογδανίδη
17 Δεκεμβρίου 2025. Ώρα 14.55’. Για τους περισσότερους εξ ημών αυτή η χρονική αναφορά δεν λέει τίποτα. Και όμως είναι μια ιστορική στιγμή. Μια στιγμή που άλλαξε πολλά για την Κρήτη και έμμεσα για την υπόλοιπη χώρα. Στο χρονικό εκείνο σημείο οι εργαζόμενοι στους σταθμούς παραγωγής ρεύματος κατέβασαν και τον τελευταίο διακόπτη σβήνοντας έτσι τα τελευταία φουγάρα, που άναβαν δεκαετίες στην Κρήτη, για να τροφοδοτούν το νησί με ηλεκτρικό ρεύμα.
Την περασμένη Τετάρτη, στις 14.55’, ο τελευταίος σταθμός που έσβησε ,με τη σειρά του, ήταν στον ΑΗΣ Αθερινόλακκου! Γιατί το κάναμε αυτό και γιατί ήταν ιστορική στιγμή; Από τις 17 Δεκεμβρίου , επίσημα πια, το ηλεκτρικό σύστημα της Κρήτης λειτουργεί αποκλειστικά με ρεύμα από τις δύο ηλεκτρικές υποβρύχιες διασυνδέσεις, την μικρή γραμμή Χανίων- Πελοποννήσου και την μεγάλη ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης-Αττικής που λειτουργεί πια πλήρως και χωρίς κανένα πρόβλημα. Είχε προηγηθεί για μήνες η συνεχής δοκιμαστική λειτουργία στο σύστημα από τον ΑΔΜΗΕ- όλα πήγαν κατ’ ευχήν για την μεγαλύτερη υποβρύχια διασύνδεση στην Ευρώπη.
«Η ιστορία δεν μοιάζει ποτέ με ιστορία όταν τη ζεις» έλεγε ένας πολιτικός. Αλλά δεν ισχύει πάντα. Υπάρχουν στιγμές που και είναι ιστορικές και ξέρεις ότι τις ζεις. Γυρίζω τον χρόνο πίσω. Σχεδόν 35 χρόνια από το σήμερα. Όταν νεαρός δημοσιογράφος κλήθηκα να καλύψω, όπως μας προαναγγέλθηκε, μια «βαρυσήμαντη συνέντευξη» που θα παραχωρούσε ο τότε διοικητής της ΔΕΗ Γιώργος Μπιρδιμήρης. Πραγματικά στον χώρο του «Αγάπη Μπητς» στην Αμμουδάρα, έγινε μια εξαγγελία που εξέπληξε τους πάντες. Η κρατική τότε ΔΕΗ είχε αποφασίσει να λύσει οριστικά το μεγάλο ενεργειακό έλλειμμα της Κρήτης όχι με ένα ακόμη ΑΗΣ ή με πρόσθετους αεριοστροβίλους, αλλά με ένα υποβρύχιο καλώδιο που θα συνέδεε την Αττική με το νησί. Μάλιστα το είχαν ονομάσει «Κρήτη ΄96» υπολογίζοντας ότι το έργο θα ξεκινούσε, θα εκτελούνταν και θα ήταν έτοιμο το…1996. Όσοι βρεθήκαμε εκεί αντιληφθήκαμε ότι κάτι ιστορικό και μεγάλο μπορεί να γεννηθεί, αλλά είχαν όλοι επιφυλάξεις. Ίσως δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε ότι θα γίνει στο τέλος κάτι τέτοιο, αφού είχαμε συνειδητοποιήσει το μέγεθος του εγχειρήματος.
Η εξαγγελία έκανε αίσθηση. Ξέραμε και τότε πως η τεχνολογία με τα υποβρύχια καλώδια σε τέτοια βάθη δεν είχε προχωρήσει τόπο πολύ ενώ το πρότζεκτ ήταν κοστοβόρο και περίπλοκο . Επίσης ήταν προεκλογική περίοδος κι όλα στην Ελλάδα μοιάζουν ύποπτα…Λογικό να κρατάμε μικρό καλάθι.
Τα επόμενα χρόνια το καλώδιο συζητήθηκε πολύ. Κάθε φορά η διοίκηση της ΔΕΗ ερωτάτο και το…παρέπεμπε στο μέλλον, τελικά πήγε στις καλένδες. Τα γνωστά των πολιτικών θα πείτε. «Εκείνοι που έζησαν πριν από εμάς έκαναν πολλά, αλλά δεν τελείωσαν τίποτα.» κατά τη φιλοσοφική ρήση… Η αλήθεια είναι , ξαναλέω, ότι δεν ήταν εύκολο έργο εκείνη την εποχή. Ήθελε μελέτη, απαιτούσε χρόνο και κυρίως χρήμα. Η πραγματικότητα όμως ήταν πιεστική. Η Κρήτη, με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη στη χώρα, χρόνο με τον χρόνο κατανάλωνε περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από αυτή που μπορούσε να παράγει. Οι δύο σταθμοί στην Ξυλοκαμάρα και τα Λινοπεράματα δεν επαρκούσαν…Κάθε φορά έλειπαν μερικά Μεγαβάτ και ο κίνδυνος ενός μπλακάουτ επικρεμόταν πάνω από τα κεφάλια μας…Και τότε- στα μέσα της δεκαετίας του΄90- ελήφθη η νέα απόφαση για ένα καινούργιο σταθμό τον οποίο κανείς όμως δεν ήθελε στην περιοχή του! Μετά από παλινωδίες και πολλές αντιδράσεις αποφασίστηκε να κατασκευαστεί…στην άκρη του κόσμου, στο πιο ανατολικό άκρο της Κρήτης, στον Αθερινόλακκο. «Στου διαόλου τη μάνα» είχε πει ο Κώστας Σημίτης όταν τον πήγαν , κατά τη διάρκεια μια περιοδείας του, να επισκεφτεί τη μονάδα…
Κι όμως ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να υλοποιηθεί εκείνο το μεγαλόπνοο σχέδιο. Πέρασαν τα χρόνια και οι δεκαετίες. Τα πράγματα άλλαξαν. Οι ήπιες μορφές ενέργειας έγιναν της μόδας, τα καλώδια και η τεχνολογία εξελίχθηκαν. Ο ΑΔΜΗΕ, πια, έβαλε κάτω τα δεδομένα και τα επόμενα χρόνια σχεδίασε και αργότερα πόντισε το μικρό καλώδιο στην Πελοπόννησο και κατόπιν το μεγάλο καλώδιο προς την Αττική.
Η αλλαγή είναι τεράστια, η στιγμή ιστορική. Πια όλη η Κρήτη διασυνδέθηκε , παίρνει σταθερά ρεύμα από το κεντρικό σύστημα της χώρας κι έγινε ασφαλής ενεργειακά . Ταυτόχρονα το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και τα κέρδη που έχουμε είναι απολύτως θετικά. Δεν καίνε μαζούτ οι μηχανές, δεν κοστίζουν στο κράτος ένα κάρο λεφτά . Και ταυτόχρονα μέσω των Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας (όλοι οι Έλληνες πλήρωναν ισομερώς το κόστος του ρεύματος για την Κρήτη αλλιώς θα έπρεπε οι κρητικοί να πληρώνουν 4 και 5 φορές πάνω τους λογαριασμούς) εξοικονομούνται τεράστια ποσά- της τάξης των 400-600 εκατομμυρίων τον χρόνο!- που καθιστούν το καλώδιο την πιο συμφέρουσα επένδυση καθώς πολύ γρήγορα το έργο θα κάνει απόσβεση!
Σήμερα όλα όσα περιέγραψα για το παρελθόν είναι ιστορία. Σπουδαία ιστορία! Οι ρυπογόνοι σταθμοί τελείωσαν ουσιαστικά και μπορεί να γίνουν μουσείο. Κάποιες μονάδες στους ΑΗΣ της Κρήτης θα επιλεγούν να μείνουν ως ψυχρή εφεδρεία στην περίπτωση που το ένα υποβρύχιο καλώδιο (ή και τα δύο) παρουσιάσουν κάποια βλάβη…και χρειαστεί ενίσχυση του συστήματος από τις τοπικές μονάδες. Αλλά ναι…τα φουγάρα πια θα τα βλέπουμε σαν κάτι μνημειακό , κάτι θα μας θυμίζουν… Κι αυτό, πέραν της ιστορίας, είναι ένα καλό παράδειγμα χρηστής τελικά διοίκησης, για να διαψευστεί ο Τόμας Τζέφερσον που συνήθιζε να λέει ότι «η Ιστορία, γενικά, το μόνο πράγμα που μας μαθαίνει είναι τι σημαίνει κακή διακυβέρνηση.»