Κάθε χρονιά, την άνοιξη και στις αρχές του καλοκαιριού, παρατηρούνται αλλεργίες και ειδικότερα μια έξαρση φτερνίσματος, δύσπνοιας και της καταρροής, αφού αυτή είναι η περίοδος αιχμής της αλλεργικής ρινίτιδας – μια δυσάρεστη αλήθεια που αφορά έναν στους τέσσερις Ευρωπαίους. Η αλλεργία είναι ο τρόπος που το σώμα αντιδρά σε κάτι που θεωρεί εισβολέα. Το ανοσοποιητικό σύστημα καταπολεμά το αλλεργιογόνο απελευθερώνοντας χημικές ουσίες που ονομάζονται ισταμίνες. Αυτά μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα όπως φαγούρα, υγρά μάτια, συμφόρηση και φτέρνισμα. Το πρόβλημα αυτή την περίοδο με τη γύρη γίνεται χειρότερο, και οι τωρινές μέθοδοι πρόγνωσης δεν είναι αρκούντως ακριβείς ώστε να βοηθούν πραγματικά όσους ταλαιπωρούνται από τα επακόλουθα της. Ένας υψηλός αριθμός γύρης σημαίνει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι με οποιαδήποτε ευαισθησία στη γύρη πιθανότατα θα εμφανίσουν συμπτώματα. Ένας πολύ υψηλός αριθμός γύρης σημαίνει ότι σχεδόν όλοι όσοι έχουν οποιαδήποτε ευαισθησία σε γύρη θα έχουν συμπτώματα.
Σε Ευρωπαϊκό επίπεδα η ΕΜΥ μετέχει στο πρόγραμμα AutoPollen της EUMETNET όπου μέσω αυτού επιδιώκει να εκμεταλλευτεί τις μεγάλες δυνατότητες προόδου που παρέχουν οι αυτόματες παρατηρήσεις γύρης. Το πρόγραμμα αφορά μια κοινοπραξία από όλη την Ευρώπη με την πολυεπιστημονική τεχνογνωσία που απαιτείται για την αντιμετώπιση των προκλήσεων σε ολόκληρη την αλυσίδα πληροφοριών – από την πραγματική παρατήρηση έως το τελικό προϊόν που ορίζεται από τον τελικό χρήστη. Το πρόγραμμα είναι ιδιαίτερα καινοτόμο ως προς την προσέγγιση συνεργασίας και τυποποίησης από την αρχή. Ευνοεί επίσης τη σύγκλιση με τις κοινότητες παρακολούθησης της ποιότητας των αερολυμάτων και του αέρα, κάτι που θα οδηγήσει σε βελτιωμένη παροχή υπηρεσιών και πρόσθετη εξοικονόμηση πόρων. Η αναφορά μας για την Ελλάδα θα ακολουθήσει στη συνέχεια ως δεύτερο μέρος αυτής της παρουσίασης.
Το ήδη αυτοματοποιημένο δίκτυο ePIN στη Βαυαρία έχει τεθεί σε λειτουργία και στη Σερβία, η διαθέσιμη στο κοινό εφαρμογή RealForAll ήδη χρησιμοποιεί δεδομένα πραγματικού χρόνου. Όμως, σε πολλές χώρες της υπόλοιπης Ευρώπης, οι πάσχοντες από αλλεργική ρινίτιδα προσμένουν με ανυπομονησία την άφιξη αξιόπιστων μετρήσεων σε πραγματικό χρόνο.
Στη Γαλλία έχουν αξιοποιηθεί τα ελεύθερα δεδομένα του Copernicus και παρακάτω θα αναφερθούμε αναλυτικά σε αυτά.
Οι τύποι της γύρης
Απαντώνται τρεις κύριοι τύποι γύρης. Η γύρη των δέντρων που προκαλείται από δρυ, φτελιά, καρυδιά, πεκάν, φίκο, αγριοκαρυδιά. Τα δέντρα που είναι λιγότερο πιθανό να προκαλέσουν αλλεργίες περιλαμβάνουν: Αχλαδιά, έλατο, δαμασκηνιά, συκιά. Η γύρη αμβροσίας η οποία είναι η γύρη από διάφορα ζιζάνια. Η περίοδος γύρης αμβροσίας ξεκινά τον Αύγουστο και διαρκεί μέχρι τον Νοέμβριο. Τα επίπεδα γύρης συνήθως κορυφώνονται στα μέσα Σεπτεμβρίου. Η γύρη χόρτου όπου παρότι υπάρχουν περισσότερα από 1.000 είδη χόρτου, μόνο λίγα προκαλούν εποχιακές αλλεργίες. Αυτά περιλαμβάνουν διάφορα είδη γρασιδιού. Η γύρη του χόρτου είναι εποχιακή και περιφερειακή. Ο καλύτερος τρόπος για την καταπολέμηση της γύρης χόρτου είναι να αποφεύγεται το κούρεμα του χόρτου ή η χρησιμοποίηση μάσκας κατά τη διάρκεια του κουρέματος.
Μετρήσεις και προγνώσεις της γύρης
Επί του παρόντος, η κύρια τεχνική μέτρησης της γύρης είναι οι ογκομετρικές παγίδες τύπου Χερστ, οι οποίες μετρούν τις ημερήσιες συγκεντρώσεις γύρης παίρνοντας δείγμα από τις ροές αέρα. Έπειτα, γίνονται χειροκίνητες καταμετρήσεις της γύρης στο εργαστήριο. Οι γύρεις που προκαλούν τις πιο κοινές αλλεργίες στην Ευρώπη είναι αυτές της σημύδας, της ελιάς και της χλόης, όμως υπάρχουν συστήματα ανίχνευσης γύρης στην Ευρώπη που διενεργούν ελέγχους για τους 26, τουλάχιστον, πιο κοινούς τύπους· ενίοτε δε, για 70 το πολύ. Στόχος είναι η διαρκής προσθήκη νέων φυτών και μυκήτων, ώστε να καλυφθούν ακόμα και οι πιο σπάνιες αλλεργίες.
Μοντέλα πρόγνωσης της γύρης υπάρχουν πολλά τα οποία αν επαληθεύονται καθημερινά με πραγματικές σχετικές μετρήσεις θα μπορούν μελλοντικά να μας βοηθήσουν και για την σωστή πρόβλεψη της γύρης σε κάθε περιοχή της χώρας μας με μεγάλη ακρίβεια. Για να δοθεί στον κόσμο η απαραίτητη ενημέρωση για τη γύρη και να είναι όλοι υγιείς και ικανοποιημένοι, οι μετρήσεις αλλά και προγνώσεις πρέπει να καταστούν ακριβείς, σε πραγματικό χρόνο και να δίνουν μια σφαιρική εικόνα. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να συνεξετάζουμε τα μετεωρολογικά δεδομένα και την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα. Στον τομέα της υγείας, έχει καταστεί σαφές πως όλα συνδέονται μεταξύ τους
Η υπηρεσία CAMS του Copernicus και η γύρη – Η ελεύθερη πρόσβαση στα δεδομένα
Καθώς η εποχή της γύρης βρίσκεται τώρα σε πλήρη εξέλιξη στην Ευρώπη και σε όλο το βόρειο ημισφαίριο, η Υπηρεσία Παρακολούθησης Ατμόσφαιρας Copernicus (CAMS) παρακολουθεί στενά την κατάσταση και με πρόσφατη ανακοίνωσή της πληροφορεί τους πολίτες ότι ο περιφερειακό σύστημα παρέχει προβλέψεις για μερικά από τα κύρια είδη αλλεργιογόνων γύρης: τη σκλήθρα, σημύδα, ελιά, γρασίδι, αμβροσία και αμβροσία. Τα δεδομένα χρησιμοποιούνται ευρέως από την ιατρική και επιστημονική κοινότητα στην Ευρώπη, αλλά υποστηρίζουν επίσης τοπικά συστήματα πληροφοριών όπως φαίνεται εδώ με το παράδειγμα μιας γαλλικής περιφερειακής κοινοπραξίας που αποτελείται από πέντε ενώσεις παρακολούθησης της ποιότητας του αέρα (AASQA).
Τα δεδομένα γύρης CAMS είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για τους πάσχοντες από αλλεργίες, καθώς, στο ίδιο σύνολο δεδομένων, παρέχουν πληροφορίες για άλλους ρύπους που μπορούν να επιδεινώσουν τα αναπνευστικά συμπτώματα όταν συνδυάζονται με υψηλές συγκεντρώσεις γύρης, για παράδειγμα όζον ή διοξείδιο του αζώτου. Με άλλα λόγια, η υποβαθμισμένη ποιότητα του αέρα επιδεινώνει τα συμπτώματα των πασχόντων από αλλεργία και η ατμοσφαιρική ρύπανση και η γύρη συνδυάζονται συχνά λόγω των καιρικών συνθηκών . Επί του παρόντος, το CAMS παρέχει πληροφορίες για τη γύρη για την Ευρώπη και συνεργάζεται με το Πανεπιστήμιο Ιατρικής της Βιέννης και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Αλλεργιών (EAN) για πρόσβαση σε παρατηρήσεις γύρης από επίγειους σταθμούς σε όλη την Ευρώπη.
Οι προβλέψεις γύρης CAMS παρέχουν ωριαίες πληροφορίες και ενημερώνονται καθημερινά. Καλύπτουν τις επόμενες τέσσερις ημέρες και διατίθενται ελεύθερα χωρίς περιορισμούς χρήσης.
Τα δεδομένα μπορούν να ληφθούν από το CAMS Atmospheric Data Store, το οποίο προσφέρει επίσης εύχρηστα API για διάδοση από μηχανή σε μηχανή. Οποιοσδήποτε έχει τις ελάχιστες επιστημονικές και τεχνικές απαιτήσεις μπορεί να έχει πρόσβαση στα δεδομένα και να τα χρησιμοποιήσει για να δημιουργήσει τις δικές του μεταγενέστερες εφαρμογές.
Η καλή πρακτική από την Γαλλία – Αξιοποίηση του CAMS μέσω της ιστοσελίδας Lig’Air
Όπως αναφέραμε προηγουμένως, η CAMS παρέχει δεδομένα ποιότητας αέρα και παγκόσμιας ατμοσφαιρικής σύνθεσης σε όλη την Ευρώπη σε πολλές πλατφόρμες. Μια κοινοπραξία περιφερειακών φορέων στη Γαλλία μας αποδεικνύει ότι οι πληροφορίες της υπηρεσίας μπορούν να προσαρμοστούν και να χρησιμοποιηθούν σε τοπικό επίπεδο, με στατιστικές προσαρμογές. Η Γαλλία έχει αναθέσει την ευθύνη του συντονισμού της παρακολούθησης της γύρης σε τρεις ενώσεις χωρισμένες σε 18 περιφερειακές ενώσεις. Οι AASQA έχουν εντολή να παρακολουθούν και αξιολογούν την ατμοσφαιρική ρύπανση, καθώς και να διαδίδουν τις πληροφορίες και να συμβουλεύουν τις τοπικές αρχές για την ανάπτυξη τοπικών και περιφερειακών πολιτικών διαχείρισης του αέρα. Το σύστημα έχει το πλεονέκτημα ότι είναι πολύ ευέλικτο και ικανό να προσαρμόζεται στις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής. Το 2018, μια ομάδα της AASQA έθεσε το ερώτημα εάν τα δεδομένα CAMS, διαθέσιμα στο κοινό δωρεάν, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στις καθημερινές τους λειτουργίες. Οι ομάδες των Air Pays de la Loire, Atmo Auvergne Rhône Alpes, Atmo Grand Est, Atmo Nouvelle-Aquitaine και Lig’Air δημιούργησαν την INTERpollens, μια κοινοπραξία για την ανταλλαγή πληροφοριών και πόρων, που καλύπτει περίπου το 50% της Γαλλίας. Αυτά τα πέντε AASQA, θεώρησαν ότι οι πληροφορίες για τους πάσχοντες από αλλεργίες θα μπορούσαν να βελτιωθούν με την ενσωμάτωση των μετρήσεων πεδίου με τα δεδομένα πρόβλεψης που παρέχονται από το CAMS.
Δεδομένου ότι το μοντέλο CAMS δεν παρέχει δεδομένα σε πολύ λεπτές κλίμακες, ειδικοί από την κοινοπραξία άρχισαν να τα προσαρμόζουν στην περιφερειακή τους χρήση. Το πρώτο βήμα ήταν η αξιολόγηση των δεδομένων CAMS. Μόλις διαπιστώθηκε ότι ήταν κατάλληλες, οι ομάδες ξεκίνησαν τη διαδικασία «εμπλουτισμού» των δεδομένων με πληροφορίες από τοπικούς σταθμούς και τη δημιουργία ενός στατιστικού μοντέλου βασισμένου σε μετεωρολογικές παραμέτρους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εξήχθησαν από το σύνολο δεδομένων επανάλυσης ERA5 της Υπηρεσίας Κλιματικής Αλλαγής του Copernicus, το οποίο παρέχει μοναδικά στοιχεία για τη συσχέτιση των τρεχουσών συνθηκών με το ειδικό κλίμα των σχετικών περιοχών. Οι εργασίες βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη, αλλά μια AASQA, η Lig’Air, έχει ήδη δημοσιεύσει τα δεδομένα προβλέψεων που παράγονται με την INTERpollens στη γαλλική περιοχή “Centre Val de Loire”. «Κάθε πρωί, ένας προγνώστης συμβουλεύεται τις διαθέσιμες προβλέψεις, από το CAMS καθώς και από ένα ειδικά εκπαιδευμένο στατιστικό μοντέλο. Αναλύουν αυτές τις προβλέψεις στο πλαίσιο της τοπικής ατμοσφαιρικής κατάστασης και της προβλεπόμενης εξέλιξης των καιρικών συνθηκών κ.λπ. Αυτή η τεχνογνωσία επιτρέπει στον μετεωρολόγο να αποφασίσει για το σενάριο που φαίνεται πιο πιθανό σε περίπτωση που οι προβλέψεις δεν είναι πλήρως συνεπείς. Αυτό το στάδιο είναι απαραίτητο για τη μετάφραση σύνθετων αποτελεσμάτων μοντελοποίησης σε πληροφορίες που είναι κατάλληλες για το ευρύ κοινό» είπε στο CAMS εκπρόσωπος της Lig’Air.
Τα τελικά δεδομένα δημοσιεύονται μέσω του ιστότοπου της Lig’Air μέσω μιας εύχρηστης διεπαφής, παρέχοντας μια επισκόπηση των επιπέδων συγκέντρωσης σκλήθρου, αμβροσίας, αμβροσίας, σημύδας και αγρωστωδών τις επόμενες τρεις ημέρες, που παρουσιάζονται σύμφωνα με την κλίμακα κινδύνου. Η πλατφόρμα παρέχει επίσης ακριβέστερα στατιστικά στοιχεία και δεδομένα για τις τοπικές περιοχές και ακόμη και για κάθε σταθμό.
Η χρήση της γύρης – Κάτι που ίσως δεν γνωρίζατε!
Η χρήση της γύρης ήταν ευρέως διαδεδομένη από τα αρχαία χρόνια σε όλο τον κόσμο. Αυτό αποδίδεται στις φαρμακευτικές ιδιότητες της, οι οποίες ήταν γνωστές από τότε. Πολλές ασθένειες αντιμετωπίζονταν με τη χρήση της γύρης. Μερικές από τις ασθένειες αυτές ήταν το κρυολόγημα, η γρίπη, το έλκος, η πρόωρη γήρανση, η αναιμία και η κολίτιδα ( Hanssen M (1979) The healing power of pollen-and other products from the beehive, Propolis, Royal Jelly, Honey. Wellingborough, Thorsons Publishers Ltd ISBN 9780722505267) . Ακόμα και σήμερα, η χρήση της γύρης είναι διαδεδομένη και παρατηρείται διαρκής αύξηση της χρήσης της από ανθρώπους ως συμπλήρωμα διατροφής και ως τονωτικό. Απευθύνεται τόσο σε μικρές ηλικίες όσο και σε μεγαλύτερες ηλικίες γιατί προσφέρει ευεξία και έχει αντιγηραντικές ιδιότητες.
Αντιγηραντική δράση
Σε έρευνα παρατηρήθηκε αυξημένη πρωτεοσωμική δράση σε ανθρώπινους ινοβλαστούς, η οποία έχει ωφέλιμα αποτελέσματα στα κύτταρα που υπόκεινται σε οξειδωτική καταπόνηση και επιπρόσθετα συνεισφέρει στην επιμήκυνση της διάρκειας ζωής τους.( Graikou Κ, Kapeta S, Aligiannis N, Sotiroudis G, Chondrogianni N, Gonos E, Chinou I (2011) Chemical analysis of Greek pollen – Antioxidant, antimicrobial and proteasome activation properties. Chem Cent J 5:33)
Αντιμικροβιακή δράση
Μετά από πειράματα, βρέθηκε ότι τα συστατικά της γύρης παρουσιάζουν αντιμικροβιακή δράση γιατί αναστέλλουν την ανάπτυξη βακτηρίων και παθογόνων μυκήτων. Η δράση αυτή θα μπορούσε να αποδοθεί στο υψηλό περιεχόμενο σε φλαβονοειδή
Αντιοξειδωτική δράση
Η γύρη έχοντας στη χημική της σύσταση μεγάλη ποσότητα φλαβονοειδών και φαινολικών συστατικών, παρουσιάζει υψηλή αντιοξειδωτική δράση, καθώς βοηθάει στην απομάκρυνση των ελεύθερων ριζών του ανθρώπινου οργανισμού.
Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον
Ο αριθμός των πασχόντων από αλλεργίες αυξάνεται συνεχώς. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, μέχρι το 2050, ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός θα υποφέρει τουλάχιστον από μία αλλεργική διαταραχή. Ο επιπολασμός** των αλλεργιών στη γύρη στην Ευρώπη υπολογίζεται στο 40%, καθιστώντας την ένα από τα πιο κοινά αλλεργιογόνα στην Ευρώπη. Επιπλέον, ορισμένες μελέτες εκτιμούν ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να ευνοήσει την αύξηση ορισμένων τύπων γύρης στην Ευρώπη, όπως η αμβροσία. Τα δεδομένα CAMS και οι πρωτοβουλίες όπως το INTERpollens μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής εκατομμυρίων, ενημερώνοντας τους πολίτες για την καθημερινή έκθεση στη γύρη, αλλά και παρέχοντας στατιστικά στοιχεία και αρχεία δεδομένων που επιτρέπουν σε επιστήμονες και επαγγελματίες υγείας να υποστηρίζουν καλύτερα τους πάσχοντες από αλλεργίες και να κατανοούν τις διασταυρούμενες επιδράσεις μεταξύ της γύρης. και έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση.
** Σημείωση – Παράδειγμα: Δύο από τις βασικές έννοιες της επιδημιολογίας είναι η επίπτωση και ο επιπολασμός. Ο επιπολασμός εξετάζει τα υπάρχοντα περιστατικά, ενώ η επίπτωση εξετάζει τα νέα περιστατικά. Σε έναν πληθυσμό 10.000 ατόμων, 500 άτομα αναφέρεται ότι πάσχουν από μια συγκεκριμένη ασθένεια. Ποιος είναι λοιπόν ο επιπολασμός αυτής της νόσου σε αυτόν τον πληθυσμό; Διαιρώντας το 500 με το 10.000 και πολλαπλασιάζοντας το αποτέλεσμα με το 100 (για να γίνει ποσοστό), διαπιστώνουμε ότι έχει προσβληθεί το 5% του πληθυσμού. Επομένως, ο επιπολασμός της νόσου στον πληθυσμό μας είναι 5%