Φόβοι για τις αποικίες πιγκουίνων και άλλων πτηνών εγείρονται μετά την άφιξη της γρίπης των πτηνών στην περιβαλλοντικά ευαίσθητη Ανταρκτική. Ταυτόχρονα, η επιθετική εξάπλωση της ασθένειας σε θαλάσσια θηλαστικά δημιουργεί ανησυχία ότι ο ιός θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μεγαλύτερη απειλή για τον άνθρωπο.
Οκτώ ειδικοί που μίλησαν στο πρακτορείο Reuters δήλωσαν θορυβημένοι από την κατάσταση στη Νότια Αμερική, όπου το άκρως παθογόνο στέλεχος Η5Ν1 ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά στα τέλη του 2022.
Έκτοτε έχει σκοτώσει περίπου 50.000 θαλάσσιους λέοντες και θαλάσσιους ελέφαντες, έναν μικρό αριθμό δελφινιών στη Χιλή και το Περού, καθώς και τουλάχιστον μισό εκατομμύρια πτηνά, αριθμός που στην πραγματικότητα πρέπει να είναι μεγαλύτερος.
Μεγαλύτερη ανησυχία δημιουργεί το γεγονός ότι ο ιός δείχνει να μεταδίδεται απευθείας μεταξύ θηλαστικών, αν και κάτι τέτοιο δεν έχει επιβεβαιωθεί μέχρι σήμερα.
«Έχει συμβεί σχεδόν σίγουρα» εκτίμησε ο Ρίτσαρντ Ουέμπι, ιολόγος του Ερευνητικού Νοσοκομείου Παίδων «Σεντ Τζουν» στο Μέμφις του Τενεσί.
«Είναι πολύ δύσκολο να εξηγηθούν τα κρούσματα και οι θάνατοι χωρίς μετάδοση από θηλαστικό σε θηλαστικό» είπε.
Στη χερσόνησο Βάλντεζ της Αργεντινής, ο H5N1 εξόντωσε πάνω από 17.000 νεογέννητους θαλάσσιους ελέφαντες, σχεδόν το σύνολο των γεννήσεων της αποικίας την περυσινή χρονιά. Ο μεγάλος αριθμός λοιμώξεων υποδεικνύει ότι τα μικρά μολύνθηκαν από τις μητέρες τους και όχι από άγρια πτηνά, εκτίμησαν ειδικοί.
Επισήμαναν ωστόσο ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είναι απίθανο να αναθεωρήσει προς τα πάνω τον κίνδυνο για τον άνθρωπο, ο οποίος θεωρείται αυτή τη στιγμή «χαμηλός», χωρίς ενδείξεις μετάδοσης μεταξύ ανθρώπων ή μεταλλάξεων που διευκολύνουν την πρόσδεση σε ανθρώπινους υποδοχείς.
Δείγματα συλλέγονται από νεκρή ενυδρίδα από παραλία νότια της Λίμας του Περού τον Φεβρουάριο (Reuters
Ετοιμότητα για εμβόλια
Παρόλα αυτά, ειδικοί από τις 35 χώρες της Αμερικής αποφάσισαν σε διάσκεψη του Παναμερικανικού Οργανισμού Υγείας (PAHO) που πραγματοποιήθηκε αυτό τον μήνα να συστήσουν επιτροπή για την παρακολούθηση και αντιμετώπιση της γρίπης των πτηνών στην ήπειρο.
Από την άφιξη του ιού στην Αμερική το 2022 έχουν αναφερθεί δύο κρούσματα σε ανθρώπους, ένα στο Εκουαδόρ και ένα στη Χιλή. Και οι δύο ασθενείς, οι οποίοι είχαν επαφές με άγρια πτηνά, επέζησαν με την κατάλληλη νοσοκομειακή φροντίδα.
Ανησυχητική είναι ωστόσο η διαπίστωση ότι ένα από τα δύο κρούσματα, ένας 53χρονος άνδρα που ζούσε κοντά σε ακτή με θαλασσοπούλια, έφερε εννέα μεταλλάξεις που είχαν ανακαλυφθεί νωρίτερα σε δείγματα από νεκρά πουλιά και θηλαστικά στην Αργεντινή, τη Χιλή και το Περού.
Το περιστατικό «αναδεικνύει τη δυνητική απειλή που εγκυμονούν αυτοί οι ιοί για τη δημόσια υγεία», προειδοποιεί η μελέτη για τις μεταλλάξεις που δημοσιεύτηκε στον δικτυακό τόπο των αμερικανικών Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC). Όπως εξηγούν οι ερευνητές, όσο περισσότερο προσαρμόζεται ο ιός στα θηλαστικά, τόσο πιθανότερο είναι να συμβεί μετάδοση στον άνθρωπο.
To θετικό είναι ότι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες όπως η GSK και η Mοderna δηλώνουν έτοιμες να παράγουν εμβόλιο γρίπης των πτηνών για τον άνθρωπο εφόσον χρειαστεί. Οι μονάδες που παρασκευάζουν σήμερα εμβόλια για την εποχική γρίπη θα μπορούσαν μέσα σε λίγους μήνες να παραγάγουν εκατοντάδες εκατομμύρια δόσεις ενός εμβολίου για τον Η5Ν1.
Κίνδυνος καταστροφής στην Ανταρκτική
Ένα τέτοιο εμβόλιο θα μπορούσε βέβαια να αποδειχθεί τελικά αχρείαστο. Πολύ πιο άμεσος είναι ο κίνδυνος οικολογικής καταστροφής στην ηπειρωτική Ανταρκτική, όπου ο ιός ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά τον περασμένο μήνα.
Ο συνωστισμός δεκάδων ή εκατοντάδων χιλιάδων πτηνών σε κάθε αποικία της ηπείρου δημιουργεί ιδανικές συνθήκες για εκρηκτική διασπορά του ιού, ο οποίος θα μπορούσε δυνητικά να απειλήσει την ίδια την ύπαρξη απειλούμενων ειδών όπως ο αυτοκρατορικός πιγκουίνος.
Σε πρόσφατη αποστολή δειγματοληψίας, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Χιλής ανίχνευσαν τον ιό σε κορμοράνους και πιγκουίνους της Αδελαΐδας που παρέμεναν παρόλα αυτά υγιείς. Αυτό, λένε οι ερευνητές, σημαίνει ότι η καταστροφή στην Ανταρκτική μπορεί να μην είναι ολοκληρωτική. Ταυτόχρονα όμως σημαίνει ότι μολυσμένα αλλά κατά τα άλλα υγιή πτηνά θα μεταφέρουν τον ιό σε νέες περιοχές.