Στην Έλλη Αλεξίου είναι αφιερωμένη η νέα περιοδική έκθεση στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης.
Αισθάνομαι την ανάγκη απευθυνθώ στους Ηρακλειώτες που θα επισκεφτούν αυτήν την έκθεση, επικεντρώνοντας στο ότι η Έλλη Αλεξίου δεν αφορά το παρελθόν, αλλά επηρεάζει βαθιά τον τρόπο που αντιλαμβάνεται κανείς το κοινωνικό γίγνεσθαι σήμερα και το προκαθορισμένο μέλλον της επαναστατικής αλλαγής. Το έργο της παραμένει ζωντανό, παντοτινή παρακαταθήκη των σοσιαλιστικών ιδανικών, που εμπνέει τις νέες γενιές.
Η Έλλη Αλεξίου, η Ηρακλειώτισσα κομμουνίστρια δασκάλα του λαού, που συνέδεσε τη ζωή και το έργο της με τους αγώνες και τις αγωνίες αυτού του τόπου, που αφιέρωσε τη ζωή της και το ταλέντο της στον αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο, που υπήρξε επί 60 ολόκληρα χρόνια μέλος του ΚΚΕ, από το 1928 που έδωσε το βιογραφικό της σημείωμα στον Νίκο Πλουμπίδη μέχρι το τέλος της ζωής της, έχει μείνει παντοτινή στη μνήμη μας.
Μετά την αποφοίτησή της από το Διδασκαλείο του Ηρακλείου και την αναγνώρισή της ως διπλωματούχου του Αρσακείου, φοίτησε στο… πανεπιστήμιο της ζωής, με το διορισμό της το 1914 στο Γ΄ Χριστιανικόν Παρθεναγωγείον, που παρά τον ηχηρό τίτλο του, ήταν ένα παραμελημένο σχολείο σε ένα φτωχομαχαλά του Ηρακλείου, αποκαλούμενο και ψωροσκολειό, εξαιτίας των πάμφτωχων και καταφρονεμένων μαθητών του. Κι όμως, σ’ αυτό το μίζερο περιβάλλον η Έλλη βρήκε τον εαυτό της.
«Το αγάπησα το Παρθεναγωγείο. Δεν ήμουν εγώ ο δικός του δάσκαλος, έγινε αυτό ο δικός μου. Αυτό με έμπασε στις μεγάλες αλήθειες, τις κοινωνικές. Μου έδειξε ότι υπάρχει αυτή η άγια φτώχεια. Την αγάπησα, εμαθήτευσα σε μια σχολή που με έκανε να αγαπήσω το σοσιαλισμό και συμμάχησα για πάντα σ’ όλη μου τη ζωή με τα μαθήματα που πήρα στο Γ’ Χριστιανικόν Παρθεναγωγείον», δηλώνει η Αλεξίου σε συνέντευξή της στον «Ριζοσπάστη»…
Η ζωή της ήταν συνειδητή, με πίστη στις κομμουνιστικές ιδέες, στην προοπτική αλλαγής της κοινωνίας, στην προοπτική του σοσιαλισμού. Ήταν ακλόνητη και περήφανη, απέναντι στην ταξική βία και καταπίεση, αλύγιστη στις διώξεις του αστικού κράτους.
Η ένταξή της στο ΚΚΕ υπήρξε η αιτία πολλών ταλαιπωριών και διώξεων, από τις οποίες οι πρώτες ήταν οι δύο συλλήψεις της και η ανάκρισή της (1936, 1938) από την Ειδική Ασφάλεια του φασιστικού καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, της δικτατορίας του Μεταξά.
Στην περίοδο της Κατοχής η Έλλη Αλεξίου πήρε ενεργά μέρος στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις γραμμές του «ΕΑΜ Λογοτεχνών» και ανέλαβε τα σχολικά συσσίτια έως το 1945, οπότε έφυγε για σπουδές στη Σορβόνη ως υπότροφος της γαλλικής κυβέρνησης.
Στο μεταξύ, το 1948, η ελληνική κυβέρνηση της στέρησε την ιθαγένεια και της είχαν απαγορεύσει την επιστροφή στην πατρίδα.
Την ίδια χρονιά η ΚΕ του ΚΚΕ ίδρυσε την Επιτροπή Βοήθειας στο Παιδί (ΕΒΟΠ), που μέσα στο στρόβιλο του αγώνα του ΔΣΕ είχε αναλάβει τη μεταφορά, εγκατάσταση και οργάνωση της ζωής των Ελληνόπουλων στις Λαϊκές Δημοκρατίες. Έτσι, το 1949 καλέστηκε η Έλλη Αλεξίου να συμβάλει στην εκπαίδευσή τους.
Χωρίς καθόλου να το σκεφτεί – παρότι από την πλευρά της Γαλλίας της δηλώθηκε ρητά ότι θα της απαγορευτεί η επιστροφή της – πήγε στη Ρουμανία και ένα διάστημα στην Ουγγαρία, όπου έδωσε τον καλύτερό της εαυτό στην εκπαίδευση των παιδιών, στην επιμόρφωση των δασκάλων τους, στη συγγραφή νέων αναγνωστικών.
Λόγω της τεράστιας εκπαιδευτικής και λογοτεχνικής προσφοράς της καλείται και συμμετέχει σε τρία Διεθνή Συνέδρια Ειρήνης.
Το αστικό κράτος όμως και γι’ αυτό την τιμωρεί. Το 1952 δικάζεται ερήμην και εκδίδεται παραπεμπτικό βούλευμα και ένταλμα σύλληψής της.
Το 1953 συμμετέχει στο Α’ Παγκόσμιο Συνέδριο Δημοκρατικών Γυναικών στην Κοπεγχάγη και επισκέπτεται ύστερα από πρόσκληση της κυβέρνησης τη Σοβιετική Ένωση. Η επίσκεψη επαναλαμβάνεται το 1961.
Η Έλλη Αλεξίου ήταν τόσο ενοχλητική στην κυρίαρχη τάξη που μόνο όταν σκοτώθηκε η αδερφή της, η Γαλάτεια, της παραχωρήθηκε ολιγοήμερη άδεια να επιστρέψει στην Ελλάδα. Μόνο για να παραστεί στην κηδεία της τολμηρής και δυναμικής Γαλάτειας, που ήταν η πρώτη κομμουνίστρια λογοτέχνιδα, που τάραξε τα νερά της επαρχιώτικης κοινωνίας, αλλά και του ρομαντισμού με το πρώιμα ρεαλιστικό και κοινωνικό έργο. Με τη Γαλάτεια είχε παντρευτεί, μετά το διαζύγιό της με τον Νίκο Καζαντζάκη, ο Μάρκος Αυγέρης, ο κομμουνιστής «Γιατρός» του λαού και των Γραμμάτων.
Το 1965 η Αλεξίου επανακτά την ελληνική ιθαγένεια. Επιστρέφει το 1966, αλλά συλλαμβάνεται, κρατείται στις Φυλακές «Αβέρωφ» και δικάζεται για «αντεθνική δράση και προπαγάνδα». Η ισχυρή αντίδραση της κοινής γνώμης, αλλά και πολλών ανθρώπων των Γραμμάτων είχε ως αποτέλεσμα την απαλλαγή της από την κατηγορία.
Με την επιβολή της δικτατορίας απαγορεύονται τα βιβλία της και διατάσσεται να ζει υπό περιορισμό στο διαμέρισμά της.
Από τη μεταπολίτευση και μετά συμμετείχε ενεργά, ως διακεκριμένο μέλος του ΚΚΕ, σε όλες τις πολιτικές και πνευματικές εκδηλώσεις του Κόμματος, το οποίο στις εκλογές του 1977 την τίμησε θέτοντάς την πρώτη στη λίστα των υποψηφίων βουλευτών Επικρατείας.
Το πολύπλευρο έργο της Έλλης Αλεξίου, μυθιστορήματα, διηγήματα, παιδικά βιβλία, θεατρικά έργα, εκπαιδευτικά δοκίμια και ανθολογίες για την ποίηση της Αντίστασης, παραμένει «σύντροφος» και «δάσκαλος» των νέων γενεών.
Παρότι οι καταστάσεις που προβάλλονται στα έργα της έχουν αλλάξει μορφή στις μέρες μας, ο χρόνος στέκεται ανίκανος να κατεδαφίσει την αξία τους, γιατί τα μηνύματά τους έχουν καθολικότερη σημασία.
Δεν μας παραξενεύει που το σύστημα και οι εκπρόσωποι του, χρησιμοποιούν γενικόλογες αναφορές για την Έλλη Αλεξίου, θέλοντας να αποσιωπήσουν τη στράτευσή της που ήταν συνυφασμένη με τη ζωή της: «Αγαπώ τη ζωή γιατί είμαι στο Κόμμα» έλεγε. Σε συνέντευξή της το 1988, είχε πει: «Ευγνωμονώ σας σπουδές, ευγνωμονώ σε, δασκαλίκι, ευγνωμονώ σε, ιδεολογία μου, ευγνωμονώ σας, διωγμοί και κυνηγητά της Αντίστασης… Γεμίσατε περιεχόμενο τη ζωή μου»…
Η προσπάθεια να αποσιωπήσουν τη στράτευση της Έλλης, την αφοσίωσή της στο ΚΚΕ, αποδεικνύει τον φόβο της κυρίαρχης τάξης απέναντι στον ανώτερο και πιο βαθύ, οργανικό δεσμό του δημιουργού με τον επαναστατικό αγώνα της εργατικής τάξης, τη συνειδητή και σκόπιμη συστράτευσή του στους σκοπούς της, που μόνο μέσα από τη βαθιά αφομοίωση της κομμουνιστικής ιδεολογίας μπορεί να προκύψει.
Το παράδειγμα της αλύγιστης στάσης της συντρόφισσας Έλλης είναι επίκαιρο όσο ποτέ. Συνεχίζουμε κάτω από το σύνθημα του 22ου Συνεδρίου του ΚΚΕ για ΚΚΕ δυνατό, σταθερό σε κάθε δοκιμασία, έτοιμο στο κάλεσμα της ιστορίας για το Σοσιαλισμό!
Είμαστε σίγουροι ότι θα έρθει η εποχή που οι ποιητές και οι λογοτέχνες θα εμπνέονται από την οικοδόμηση της νέας κοινωνίας, θα θαμπώνονται από τον ήλιο του σοσιαλισμού!