Ο κόσμος αντιμετωπίζει μια «νέα πραγματικότητα», καθώς έχουμε φτάσει στο πρώτο από τα πολλά σημεία καμπής για το κλίμα της Γης που θα προκαλέσουν καταστροφική ζημιά, εκτός εάν η ανθρωπότητα λάβει επείγοντα μέτρα.
Η υπερθέρμανση του πλανήτη ξεπερνά επικίνδυνα όρια νωρίτερα από το αναμενόμενο, με τους κοραλλιογενείς υφάλους του κόσμου να βρίσκονται πλέον σε σχεδόν μη αναστρέψιμη εξαφάνιση.
Οι ύφαλοι είναι το πρώτο περιβαλλοντικό σύστημα στη Γη που περνάει ένα «σημείο καμπής» για το κλίμα, σύμφωνα με μια νέα έκθεση επιστημόνων του κλίματος, οι οποίοι χαρακτηρίζουν την κατάσταση «πρωτοφανή κρίση».
Τα σημεία καμπής για το κλίμα της Γης
Ερευνητές στο Ινστιτούτο Παγκόσμιων Συστημάτων του Πανεπιστημίου του Έξετερ στην Αγγλία δημοσίευσαν τη δεύτερη έκθεσή τους με τίτλο «Παγκόσμια Σημεία Ανατροπής», η οποία εξετάζει ορισμένες από τις θεμελιώδεις διεργασίες που υποστηρίζουν τη ζωή σε αυτόν τον πλανήτη όσον αφορά την εγγύτητά τους σε σημεία αναφοράς που μπορεί να σηματοδοτούν μόνιμη βλάβη.
«Τα σημεία καμπής αντιπροσωπεύουν κρίσιμα κατώφλια στο κλιματικό σύστημα της Γης, όπου οι μικρές αλλαγές μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικές, συχνά μη αναστρέψιμες συνέπειες», ανέφεραν οι συγγραφείς στην έκθεσή τους.
Ο Στιβ Σμιθ, ερευνητής στο Global Systems Institute και ένας από τους συν-συγγραφείς της έκθεσης, δήλωσε στο CBS News ότι τα σημεία καμπής «αφορούν το σημείο στο οποίο η αλλαγή γίνεται αυτοπροωθούμενη, ένα είδος αυτοεπιταχυνόμενης αλλαγής».
Η έκθεση, που δημοσιεύθηκε την Κυριακή, έρχεται τρία χρόνια μετά την κυκλοφορία της πρώτης έκδοσής του από το ινστιτούτο το 2022 και περίπου ένα μήνα πριν τα Ηνωμένα Έθνη φιλοξενήσουν την COP30, μια ετήσια διάσκεψη για την κλιματική αλλαγή, στο Μπελέμ της Βραζιλίας, μια πόλη στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου που αποτελεί από μόνη της παράδειγμα ενός σημαντικού παγκόσμιου οικοσυστήματος στα πρόθυρα μιας κλιματικής έκτακτης ανάγκης.
Ο Τιμ Λέντον, διευθυντής του Ινστιτούτου Παγκόσμιων Συστημάτων και επικεφαλής συγγραφέας της έκθεσης, δήλωσε ότι ελπίζει τα ευρήματα της ομάδας του να συμπεριληφθούν στην ημερήσια διάταξη.
«Καταστροφικές συνέπειες για τους ανθρώπους και τη φύση»
«Πλησιάζουμε γρήγορα πολλαπλά σημεία καμπής στο σύστημα της Γης που θα μπορούσαν να μεταμορφώσουν τον κόσμο μας, με καταστροφικές συνέπειες για τους ανθρώπους και τη φύση», ανέφερε η δήλωσή του. «Αυτό απαιτεί άμεση, άνευ προηγουμένου δράση από τους ηγέτες στην COP30 και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής παγκοσμίως».
Η Συμφωνία του Παρισιού του 2015 έθεσε ανώτατα όρια για την υπερθέρμανση του πλανήτη στους 1,5 έως 2 βαθμούς Κελσίου – μεταξύ 2,7 και 3,6 βαθμών Φαρενάιτ – πάνω από τα μέσα επίπεδα της προβιομηχανικής εποχής.
Ωστόσο, οι ηγέτες έχουν επανειλημμένα προειδοποιήσει τα επόμενα χρόνια ότι οι χώρες δεν επιτυγχάνουν τους στόχους εκπομπών που είναι απαραίτητοι για την επίτευξη αυτών των στόχων θερμοκρασίας, με τον ΟΗΕ να δηλώνει ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα έφτασαν σε ιστορικά υψηλά το 2023.
Μέχρι το 2024, η Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας ανέφερε ότι οι θερμοκρασίες είχαν αυξηθεί σε περίπου 1,4 βαθμούς Κελσίου πάνω από τον προβιομηχανικό μέσο όρο.
«Μια νέα πραγματικότητα»
Οι υψηλότερες θερμοκρασίες των ωκεανών έχουν ήδη υποβαθμίσει τους κοραλλιογενείς υφάλους, οι οποίοι είναι ζωτικής σημασίας για τη θαλάσσια ζωή και παρέχουν ενδιαιτήματα για περίπου το ένα τέταρτο όλων των υποβρύχιων ειδών.
Η νέα έκθεση επισημαίνει ότι οι ύφαλοι υποστηρίζουν επίσης τα μέσα διαβίωσης περίπου ενός δισεκατομμυρίου ανθρώπων, επομένως η υποβάθμισή τους αποτελεί εξίσου οικονομική όσο και περιβαλλοντική απειλή.
Οι ύφαλοι παρέχουν ένα κρίσιμο οικοσύστημα για πολλά ψάρια και άλλα θαλάσσια είδη, τα οποία στη συνέχεια αλιεύονται από ανθρώπους για τροφή.
Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι το «σημείο καμπής» για τους κοραλλιογενείς υφάλους ξεκινά όταν η υπερθέρμανση του πλανήτη φτάσει περίπου τους 1,2 βαθμούς Κελσίου, με το 70% έως 90% των κοραλλιών να πεθαίνουν όταν ο αριθμός αυτός ανέβει στους 1,5 βαθμούς Κελσίου.
«Είμαστε πολύ σίγουροι ότι, δυστυχώς, βρισκόμαστε στη μέση της μαρασμού των κοραλλιογενών υφάλων», είπε ο Σμιθ, κάτι που, εξήγησε, ουσιαστικά σημαίνει «την κατάρρευση των κοραλλιογενών υφάλων παγκοσμίως».
Τα κοράλια πεθαίνουν
Ο θάνατος των υφάλων συχνά καταλύεται από τη λεύκανση, όταν το θερμικό στρες προκαλεί την απομάκρυνση των πολύχρωμων φυκιών που τα συντηρούν από τα κοράλλια και, με τη σειρά τους, τα κοράλλια γίνονται χλωμά και αδύναμα. Εάν το στρες επιμένει και η λεύκανση είναι σοβαρή ή παρατεταμένη, το κοράλλι μπορεί να διασπαστεί εντελώς.
Η Διεθνής Πρωτοβουλία για τους Κοραλλιογενείς Υφάλους ανακοίνωσε τον Απρίλιο ότι περίπου το 84% των κοραλλιογενών υφάλων του κόσμου βρισκόταν υπό θερμική καταπόνηση. Όπως σημειώνει η νέα έκθεση, πρόκειται για «το πιο εκτεταμένο και έντονο» συμβάν μαζικής λεύκανσης που έχει καταγραφεί ποτέ.
«Βρισκόμαστε σε μια νέα πραγματικότητα, όπου μπορούμε πλέον να πούμε ότι έχουμε περάσει το πρώτο σημαντικό σημείο καμπής για το κλίμα, που είναι οι κοραλλιογενείς ύφαλοι», είπε. «Και προφανώς θα πρέπει, όπως λέμε, να προσπαθήσουμε να μειώσουμε τη ζημιά. Όσο πιο γρήγορα μπορέσουμε να απαλλαγούμε από τον άνθρακα και να απομακρύνουμε τα αέρια του θερμοκηπίου από την ατμόσφαιρα, τόσο το καλύτερο».
Πάγος, ωκεάνια ρεύματα και τροπικό δάσος του Αμαζονίου
Άλλα περιβαλλοντικά συστήματα βρίσκονται επίσης στα πρόθυρα να ξεπεράσουν τα σημεία καμπής τους, σύμφωνα με την έκθεση.
Εκτός από τους κοραλλιογενείς υφάλους, αναφέρθηκε στις δυνητικά καταστροφικές επιπτώσεις ενός πλανήτη στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου, στα ωκεάνια ρεύματα που επηρεάζουν τα καιρικά πρότυπα και στους παγετώνες όπως το στρώμα πάγου της Γροιλανδίας, το οποίο αυτή τη στιγμή λιώνει και ρίχνει γλυκό νερό ισοδύναμο με τρεις φορές την ποσότητα των καταρρακτών του Νιαγάρα στον Βόρειο Ατλαντικό κάθε ώρα.
«Είναι πραγματικά ένας αγώνας δρόμου ενάντια στον χρόνο», είπε ο Σμιθ. «Πρέπει να μεταμορφώσουμε ολόκληρη την ενεργειακή βάση της κοινωνίας μέσα σε μια γενιά, μακριά από τα ορυκτά καύσιμα και προς αυτό το καθαρότερο, ασφαλέστερο μέλλον, για να αποφύγουμε αυτά τα περαιτέρω σημεία καμπής πέρα από τους κοραλλιογενείς υφάλους και τις καταστροφικές συνέπειες που θα έφερναν».
Και κάποια θετικά «σημεία καμπής»
Η έκθεση αναγνώρισε ότι έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στη στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, επισημαίνοντας τα «θετικά σημεία καμπής» που έχουν ξεπεραστεί καθώς η χρήση ηλεκτρικών οχημάτων, ηλιακής ενέργειας και αιολικής ενέργειας γίνεται πιο διαδεδομένη.
Η άνοδος της ηλιακής ενέργειας, ειδικότερα, είναι μια θετική μετάβαση που ο Σμιθ ξεχώρισε ως ιδιαίτερα «αξιοσημείωτη» – αν και τόνισε ότι πρέπει να γίνουν ακόμη περισσότερα, επειγόντως, για να επαναφέρουμε τη Γη σε τροχιά.
«Θα είναι σημαντικό να το κατανοήσουμε αυτό στους ανώτερους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων», είπε ο Σμιθ, «επειδή αυτό που παραδοσιακά θεωρείται ως γεγονότα υψηλού αντίκτυπου και χαμηλής πιθανότητας, στην πραγματικότητα μετατρέπεται σε γεγονότα υψηλού αντίκτυπου και υψηλής πιθανότητας, αν δεν κάνουμε κάτι τώρα».
