Μεγάλη ανησυχία επικρατεί στην επιστημονική κοινότητα για πιθανή σοβαρή μόλυνση με χημικά μετά την έκρηξη στους αγωγούς Nord Stream, στη Βαλτική.
Οι ερευνητές σπεύδουν να μάθουν εάν οι εκρήξεις στους αγωγούς φυσικού αερίου Nord Stream προκάλεσαν περαιτέρω περιβαλλοντικό χάος, ανακατεύοντας τους ρύπους από τα χημικά όπλα που πετάχτηκαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στο σημείο.
Οι εκρήξεις τους αγωγούς, στη Βαλτική Θάλασσα, στις 26 Σεπτεμβρίου σημειώθηκαν πολύ κοντά στο νησί Bornholm της Δανίας, μια περιοχή όπου απορρίφθηκαν χημικά όπλα το 1947, ως μέρος της μεταπολεμικής αποστρατιωτικοποίησης της Γερμανίας.
Περίπου 32.000 τόνοι χημικών όπλων, που περιείχαν περίπου 11.000 τόνους ενεργών παραγόντων χημικού πολέμου, απορρίφθηκαν στην τοποθεσία, λέει ο Hans Sanderson, περιβαλλοντικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Aarhus στη Δανία. Με την πάροδο του χρόνου, τα μεταλλικά περιβλήματα των περισσότερων από τις απορριφθείσες κεφαλές πιθανότατα έχουν διαβρωθεί, προκαλώντας την έκπλυση του περιεχομένου στο περιβάλλον ίζημα. Ο Σάντερσον ανησυχεί ότι η βίαιη αποβολή μεθανίου από τον διαρρηγμένο αγωγό μπορεί να έχει επηρεάσει σημαντικά τη θαλάσσια άγρια ζωή. Οι προσμείξεις περιλαμβάνουν το ραδιενεργό ισότοπο καίσιο-137, τοξικές επιβραδυντικές φλόγας χημικές ουσίες που ονομάζονται πολυβρωμιωμένοι διφαινυλαιθέρες και βαρέα μέταλλα, συμπεριλαμβανομένου του υδραργύρου, του καδμίου και του μολύβδου.
«Η Βαλτική Θάλασσα είναι βασικά μια από τις πιο βαριά μολυσμένες θάλασσες στον πλανήτη. Έτσι, αυτό το ίζημα εδώ είναι γεμάτο σκουπίδια», λέει ο Σάντερσον, ο οποίος συμμετείχε στην εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων όταν τοποθετήθηκαν αρχικά οι αγωγοί Nord Stream. «Αυτές οι εκρήξεις [επίσης] έγιναν όσο το δυνατόν πιο κοντά στη χωματερή αυτών των χημικών όπλων».
Τα μολυσμένα πετρώματα επηρεάζουν άμεσα το νερό και τη ζωή στη θάλασσα
Όταν είδε εικόνες απελευθερωμένου μεθανίου να αναβλύζει σε μια ευρεία περιοχή γύρω από τον διαρρηγμένο αγωγό, «Συνειδητοποίησα ότι υπήρχε πολύ ίζημα που θα επιστρέψει στο νερό», λέει ο Sanderson. «Αυτά τα ιζήματα είναι πολύ χαλαρά εκεί έξω, επομένως είναι χνουδωτά και πραγματικά κινητά. Έτσι, πολλά ιζήματα μπορούν να επαναιωρηθούν». Η ομάδα του χρησιμοποιεί τώρα δεδομένα από συνεχή παρακολούθηση στην περιοχή για να μοντελοποιήσει την έκταση της διασποράς των ιζημάτων που προκλήθηκαν από τις εκρήξεις. Στη συνέχεια, η ομάδα θα χρησιμοποιήσει κατώφλια τοξικότητας για διάφορα θαλάσσια είδη για να διερευνήσει εάν είναι πιθανό να έχει προκληθεί σημαντική βλάβη στη θαλάσσια ζωή. Οι ερευνητές άρχισαν επίσης να λαμβάνουν δείγματα θαλασσινού νερού και ιζημάτων από την περιοχή για να βελτιώσουν την ακρίβεια των μοντέλων τους.
Οποιοδήποτε ίζημα έχει διαταραχθεί θα παραμείνει αιωρούμενο στο θαλασσινό νερό για μεγάλο χρονικό διάστημα, λέει ο Sanderson. Η Βαλτική Θάλασσα είναι σχετικά στατική, χωρίς σημαντικές παλίρροιες ή ρεύματα. Επιπλέον, η διαβάθμιση θερμοκρασίας στη στήλη νερού σημαίνει ότι το νερό χωρίζεται σε στρώματα που δεν αναμειγνύονται καλά. «Αυτό το λοφίο δεν πρόκειται απλώς να εγκατασταθεί γρήγορα ξανά», λέει.
«Νομίζω ότι υπάρχει λόγος ανησυχίας», λέει ο Rodney Forster, ένας επιστήμονας της θάλασσας στο Πανεπιστήμιο του Hull, στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο οποίος έχει κάνει πολλή δουλειά γύρω από τη Βαλτική Θάλασσα. Δεδομένου του μεγέθους και της κλίμακας της διαρροής μεθανίου, λέει, «πολλές μεγάλες ποσότητες ιζήματος πρόκειται να επανακινητοποιηθούν».
Πρόβλημα και με την αλιεία
Η Βαλτική Θάλασσα αποτελεί βασικό σημείο αλιείας εδώ και πολλά χρόνια. Ο Ferdinand Oberle, γεωλόγος στο Κέντρο Παράκτιων και Θαλάσσιων Επιστημών του Ειρηνικού της Γεωλογικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ στη Σάντα Κρουζ της Καλιφόρνια, μελέτησε πώς η τράτα βυθού έχει επηρεάσει το ίζημα σε αυτήν την περιοχή. «Η τράτα βυθού γινόταν συχνά στην περιοχή της χωματερής του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου στο Bornholm», λέει. Οποιοδήποτε ίζημα είχε ήδη αιωρηθεί στο νερό από αυτή τη δραστηριότητα θα μπορούσε τώρα να εξαπλωθεί μακρύτερα από τις εκρήξεις, προσθέτει.
Η πιθανή ζημιά στην άγρια ζωή μπορεί να μετριαστεί από το χρονοδιάγραμμα της έκρηξης, λέει ο John Bothwell, θαλάσσιος βιοχημικός στο Πανεπιστήμιο Durham, UK. «Οι κύκλοι της θαλάσσιας ζωής συνήθως αρχίζουν να κλείνουν για το χειμώνα μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου», λέει. Το σημείο έκρηξης βρίσκεται σε περιοχή ωοτοκίας μπακαλιάρου, αλλά η ωοτοκία συνήθως συμβαίνει την άνοιξη. «Αλλά υπάρχουν ακόμα πολλά πράγματα που μπορούν να καταστραφούν: οι καθυστερημένες άνθιση φυκιών δεν είναι ασυνήθιστες αυτήν την εποχή του χρόνου και θα είχαν αρνητικές επιπτώσεις εάν καταστραφούν», προσθέτει ο Bothwell.
Ο Φόρστερ λέει ότι επιστήμονες με έδρα σε χώρες που συνορεύουν με την περιοχή θα μπορούσαν να παρέχουν χρήσιμα δεδομένα. «Η Γερμανία, η Σουηδία και η Δανία έχουν όλα καλά ερευνητικά πλοία στην περιοχή, που περιβάλλονται από αρκετά υψηλή συγκέντρωση επιστημονικής δραστηριότητας». Οποιοδήποτε ίζημα μεταφέρεται μέχρι την επιφάνεια θα πρέπει να είναι ορατό σε εικόνες από δορυφόρους, λέει ο Forster.
Τα αποτελέσματα θα χρειαστούν χρόνο για να έρθουν και ο Σάντερσον ανυπομονεί να δει τι δείχνουν. «Ανησυχώ για το γεγονός ότι πρόκειται για πολύ μολυσμένο ίζημα», λέει, «και ότι αυτό το μολυσμένο ίζημα θα είναι βιοδιαθέσιμο και ως εκ τούτου ενδέχεται να προκαλέσει προβλήματα». «Πρέπει απλώς να μάθουμε αν αυτό ισχύει ή όχι – και αυτή τη στιγμή, δεν ξέρω πραγματικά».