Tης Σοφίας Νεοφύτου
Τη στιγμή που ο Δεκέμβρης έχει μπει με δυναμικές κινητοποιήσεις για τον αγροτικό κόσμο, με περισσότερα από 5.000 τρακτέρ να βρίσκονται ακροβολισμένα στο εθνικό οδικό δίκτυο και χιλιάδες αγρότες, κτηνοτρόφοι, σωματεία εργαζομένων, φοιτητικοί σύλλογοι και κάτοικοι να δίνουν καθημερινά το «παρών» στα μπλόκα, ο ΟΠΕΚΕΠΕ βρίσκεται στο επίκεντρο μιας από τις σοβαρότερες θεσμικές κρίσεις των τελευταίων ετών.
Καταγγελίες για παράτυπες πληρωμές, πλαστές δηλώσεις, απουσία ουσιαστικών ελέγχων και πιθανές διασυνδέσεις ιδιωτικών συμφερόντων με τον μηχανισμό των επιδοτήσεων έχουν προκαλέσει πολιτικό σεισμό οδηγώντας και στη σύσταση εξεταστικής επιτροπής στη Βουλή. Το ζητούμενο πλέον δεν είναι μόνο αν υπήρξαν παρατυπίες, αλλά αν το ίδιο το σύστημα μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστο και λειτουργικό προς όφελος των πραγματικών δικαιούχων.
Σε αυτό το πλαίσιο, η εξεταστική για τον ΟΠΕΚΕΠΕ καλείται να φωτίσει μια σκοτεινή διαδρομή δεκαετιών στη διαχείριση ευρωπαϊκών κονδυλίων, να αποδώσει πολιτικές και διοικητικές ευθύνες και να απαντήσει στο κρίσιμο ερώτημα: ποιοι ήξεραν, ποιοι έλεγχαν και ποιοι τελικά ωφελήθηκαν.
Τι ακριβώς είναι όμως αυτή η επιτροπή, ποιοι συμμετέχουν, ποιοι καλούνται να καταθέσουν και τι μπορεί πραγματικά να προκύψει από τη διαδικασία;
Το Creta24.gr έκανε μία εξονυχιστική έρευνα, παρουσιάζοντας όσα πρέπει να γνωρίζει ο Έλληνας πολίτης τόσο για τη διαδικασία, όσο και για το εν λόγω σκάνδαλο. Οι παρακάτω ερωτοαπαντήσεις σκοπεύουν να δώσουν μία αναλυτική εικόνα σε ένα από τα πιο φλέγοντα θέματα των ημερών.
Γιατί αποφασίστηκε εξεταστική για τον ΟΠΕΚΕΠΕ;
Μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου για τον ΟΠΕΚΕΠΕ, η κυβέρνηση πρότεινε την σύσταση εξεταστικής επιτροπής ώστε να διερευνηθούν «όλα τα ζητήματα που έχουν ανακύψει σχετικά με τη λειτουργία του ΟΠΕΚΕΠΕ από το 1998 έως σήμερα».
Η πρόταση έγινε μετά από σοβαρές καταγγελίες για παράνομες (ή ύποπτες) επιδοτήσεις, με ενδείξεις νοθείας, πλαστών δηλώσεων και διασυνδέσεων μεταξύ του οργανισμού και ιδιωτών με το θέμα να παίρνει αμέσως μεγάλες διαστάσεις, ενώ το ρεπορτάζ να καλύπτεται από διεθνή πρακτορείας (Reuters). Εξαιτίας του σκανδάλου μάλιστα παραιτήθηκε ο Μάκης Βορίδης από τέως υπουργός Μετανάστευσης, καθώς και τρεις υφυπουργοί της κυβέρνησης μαζί με τον γενικό γραμματέα αγροτικής ανάπτυξης.
Ένας λόγος της σύστασης εξεταστικής επιτροπής επί τους θέματος είναι πως η υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ δεν βαραίνει μόνο διοικητικά στελέχη και υπηρεσιακούς παράγοντες, αλλά αγγίζει πλέον ευθέως το πολιτικό σύστημα. Οι αποκαλύψεις για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε για χρόνια ο μηχανισμός των επιδοτήσεων δημιουργούν σοβαρά ερωτήματα για το ποιοι γνώριζαν, ποιοι όφειλαν να ελέγχουν και τελικά ποιοι επέλεξαν να κλείσουν τα μάτια.
Τι είναι η εξεταστική — Ποια η διαφορά από προανακριτική
Ως προς την διαδικασία, η εξεταστική επιτροπή που συγκροτήθηκε για τον ΟΠΕΚΕΠΕ είναι κοινοβουλευτικό όργανο για έρευνα, δεν είναι δικαστική, αλλά πολιτική / θεσμική. Οι βασικές αρμοδιότητές της περιλαμβάνουν: συγκέντρωση εγγράφων, κλήση μαρτύρων, εξέταση δημόσιων λειτουργών ή εμπλεκόμενων προσώπων, σύνταξη πορίσματος, με ενδεχόμενες πολιτικές και θεσμικές προτάσεις.
Η διαφορά με την προανακριτική εξέταση είναι ότι η εξεταστική επιτροπή εξετάζει πολιτικές ή θεσμικές ευθύνες και όχι ποινικές. Ωστόσο, αν προκύψουν στοιχεία ποινικής ευθύνης, το πόρισμα της εξεταστικής μπορεί να οδηγήσει στη σύσταση προανακριτικής επιτροπής.
Πώς σχηματίστηκε η εξεταστική — Ποια η διαδικασία
Η πρόταση για σύσταση εξεταστικής υποβλήθηκε από την κυβέρνηση (ή κοινοβουλευτική ομάδα), με τουλάχιστον 60 υπογραφές βουλευτών.
Η διαδικασία προβλέπει την εγγραφή της στην ημερήσια διάταξη της Βουλής και συζητήθηκε στην Ολομέλεια. Η έγκρισή της έγινε μετά από ψηφοφορία με απλή πλειοψηφία των παρόντων.
Η εξεταστική επιτροπή ορίστηκε με συγκεκριμένο αντικείμενο, δηλαδή την διερεύνηση της λειτουργίας του ΟΠΕΚΕΠΕ από την ίδρυσή του έως σήμερα, με στόχο την ανάδειξη ευθυνών και την αποκατάσταση της αξιοπιστίας του συστήματος επιδοτήσεων.
Συμφωνήθηκε ότι η επιτροπή θα έχει διορία 3 μήνες για να ολοκληρώσει τις εργασίες και να καταθέσει πόρισμα.
Ποιοι συμμετέχουν — Ποιοι καλούνται να καταθέσουν
Όσο από ποιους απαρτίζεται, η επιτροπή συγκροτείται αποκλειστικά από βουλευτές και συγκεκριμένα από την πλειοψηφία αλλά και από την αντιπολίτευση.
Μάρτυρες είναι πολιτικοί, δημόσιοι λειτουργοί του ΟΠΕΚΕΠΕ, στελέχη του οργανισμού, υπάλληλοι, αλλά και ιδιώτες παραγωγοί, ιδιοκτήτες ΚΥΔ (Κέντρα Υποστήριξης Δηλώσεων), όσοι υπέβαλαν επιδοτήσεις, καθώς και πρόσωπα που θεωρούνται ύποπτα για κακοδιαχείριση ή ατασθαλίες.
Τι μπορεί να προκύψει — Τι σημαίνει για την κοινωνία
Η εξέταση μπορεί να οδηγήσει στην αποκάλυψη πολιτικών και διοικητικών ευθυνών , όπως κακοδιαχείριση, αδιαφάνεια, κατάχρηση δημόσιου χρήματος, έλλειψη ελέγχων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε προτάσεις για θεσμικές αλλαγές, αναδιάρθρωση του μηχανισμού επιδοτήσεων, αναλογικούς ελέγχους κ.λπ.
Αν προκύψουν αποδείξεις για ποινικές ευθύνες, δηλαδή για παράνομες ενέργειες, πλαστές δηλώσεις, απάτη, τότε ενδέχεται να κινηθεί διαδικασία προανακριτικής ή δικαστική διερεύνηση.
Νομικοί κύκλοι
Πάντως σύμφωνα με νομικούς κύκλους που μιλούν στο Creta24.gr. Εκ του πρακτέος, οι εξεταστικές επιτροπές σπανίως οδηγούν άμεσα σε ποινικές συνέπειες, καθώς ο ρόλος τους είναι πρωτίστως πολιτικός και όχι δικαστικός. Ωστόσο, λειτουργούν ως μηχανισμός δημόσιας πίεσης, θεσμικής καταγραφής ευθυνών και πολιτικής έκθεσης προσώπων και πρακτικών. Μέσα από τις καταθέσεις, τα έγγραφα και τα πορίσματα, δημιουργείται ένα επίσημο αρχείο που μπορεί να αξιοποιηθεί αργότερα είτε από τη Δικαιοσύνη είτε σε προανακριτικό επίπεδο. Σε κάθε περίπτωση το αν τελικά μια εξεταστική «οδηγεί κάπου» δεν κρίνεται μόνο από το αν θα υπάρξουν διώξεις, αλλά και από το αν θα επιφέρει αλλαγές στους μηχανισμούς ελέγχου, στη νομοθεσία και στον τρόπο άσκησης πολιτικής ευθύνης.
