Έναν νέο, άγνωστο μέχρι σήμερα, «μετασεισμικό» κύκλο ζωής της Πομπηίας φέρνουν στο φως οι πρόσφατες αρχαιολογικές ανασκαφές. Η πόλη-σύμβολο της ρωμαϊκής τραγωδίας, που θάφτηκε κάτω από τόνους ηφαιστειακής τέφρας μετά την καταστροφική έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ., φαίνεται πως δεν εγκαταλείφθηκε αμέσως και ολοκληρωτικά.
Όπως αποκάλυψε ο διευθυντής του αρχαιολογικού χώρου, Γκαμπριέλε Τσουχτρίγκελ, τα νέα ευρήματα τεκμηριώνουν ότι μετά την έκρηξη δημιουργήθηκε εκεί ένας πρόχειρος καταυλισμός — «μια φαβέλα», όπως τη χαρακτήρισε — ανάμεσα στα ερείπια. Οι κάτοικοι ζούσαν υπό αντίξοες συνθήκες, χωρίς υποδομές, με τους επάνω ορόφους των παλιών σπιτιών να επαναχρησιμοποιούνται ως κατοικίες, και τα κάτω να μετατρέπονται σε χώρους παραγωγής, με φούρνους και μύλους.
Η ανακάλυψη αυτή ανατρέπει εν μέρει την καθιερωμένη αφήγηση, που θέλει την Πομπηία να «παγώνει στον χρόνο» τη στιγμή της καταστροφής. Ελάχιστα είχαν γίνει για να μελετηθούν τα αχνά ίχνη ζωής που διατηρήθηκαν μετά το 79 μ.Χ., τα οποία συχνά παραμερίζονταν χωρίς καταγραφή για χάρη των πιο εντυπωσιακών φρεσκογραφιών και σπιτιών της ρωμαϊκής περιόδου.
«Η συλλογική μνήμη μονοπωλήθηκε από την καταστροφή. Όμως τώρα βλέπουμε και την επιβίωση. Έναν πληθυσμό που δεν έφυγε ή που επέστρεψε για να ζήσει σε ό,τι απέμεινε», σχολιάζει ο Τσουχτρίγκελ.
Η ανακάλυψη αυτή εμπλουτίζει όχι μόνο την αρχαιολογική γνώση, αλλά και την κοινωνική κατανόηση της ζωής στην ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία: πώς οι άνθρωποι διαχειρίστηκαν την απόλυτη καταστροφή, πώς επέζησαν, και πώς έκτισαν, έστω προσωρινά, ένα μέλλον πάνω σε ερείπια.
Καθώς η Πομπηία εξακολουθεί να μαγνητίζει εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο, η νέα αυτή διάσταση φωτίζει μια πιο ανθρώπινη, λιγότερο ένδοξη αλλά εξίσου σημαντική πτυχή της ιστορίας της — αυτήν της επιμονής και της προσαρμογής, ακόμη και μπροστά στο απόλυτο τέλος.
