Νέα ψηφιακή πλατφόρμα με τα ιστορικά πλημμυρικά δεδομένα σε όλη την Ελλάδα, δημιούργησε ερευνητική ομάδα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Η νέα πλατφόρμα (https://historicfloods.org) παρουσιάζει τα δεδομένα με διαδραστικούς χάρτες σε περιβάλλον webGIS και η πρόσβαση σε αυτήν είναι ανοικτή για κάθε ενδιαφερόμενο φορέα ή φυσικό πρόσωπο.
Η πλατφόρμα βασίζεται σε μια εκτενή βάση δεδομένων, που διαμόρφωσε ερευνητική ομάδα του ΕΚΠΑ, υπό το συντονισμό της καθηγήτριας Νίκης Ευελπίδου (τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος) και τη συμμετοχή και επιστημονική υποστήριξη του καθηγητή Κωνσταντίνου Καρτάλη (τμήμα Φυσικής).
Όπως αναφέρει ενημέρωση του ΕΚΠΑ, η διαχρονική καταγραφή των πλημμυρών σε επίπεδο επικράτειας ως προς τα βασικά χαρακτηριστικά τους και η οργάνωσή τους σε μία διαδραστική πλατφόρμα σε περιβάλλον GIS, προσφέρει τη δυνατότητα στην επιστημονική κοινότητα, στους φορείς πολιτικής προστασίας και στην κοινωνία των πολιτών, να έχουν πρόσβαση σε μια πλήρη εικόνα των ιστορικών και πρόσφατων πλημμυρικών φαινομένων σε όλη τη χώρα.
Στόχος είναι τα δεδομένα που προσφέρονται στην πλατφόρμα να αποτελέσουν βάση για έγκαιρη προειδοποίηση, πρόληψη και αποτελεσματική διαχείριση των πλημμυρικών κινδύνων.
Όπως επισημαίνεται, τα στοιχεία αποκαλύπτουν μια ανησυχητική τάση: «Ο αριθμός των πλημμυρών στην Ελλάδα έχει αυξηθεί ραγδαία τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ενώ η εποχική τους κατανομή δείχνει ξεκάθαρα ότι το φθινόπωρο είναι η πιο επικίνδυνη περίοδος. Περισσότερες από τις μισές πλημμύρες (52%) σημειώνονται τότε, με τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο να συγκεντρώνουν σχεδόν το 40% όλων των πλημμυρικών γεγονότων των τελευταίων 130 ετών».
Η ανάλυση συσχέτισε τα πλημμυρικά φαινόμενα με τον Τυποποιημένο Δείκτη Κατακρήμνισης και Εξατμισοδιαπνοής (SPEI Standardized Precipitation Evapotranspiration Index), καταδεικνύοντας ότι ισχυρά καιρικά φαινόμενα που οδηγούν σε πλημμύρες προκύπτουν μετά από εκτενείς περιόδους ξηρασίας.
Παράλληλα, όπως σημειώνεται, «ακόμα και μια μεμονωμένη καταιγίδα μπορεί να προκαλέσει σημαντικές καταστροφές, ειδικά σε ευάλωτες ή πυκνοκατοικημένες περιοχές».
Σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα, η κατανόηση αυτών των μοτίβων — τόσο των μεγάλων ποτάμιων συστημάτων όσο και των μικρών υδρολογικών λεκανών — είναι κρίσιμη για τον σχεδιασμό δράσεων πρόληψης και την αποτελεσματική διαχείριση των πλημμυρών στο μέλλον.
Επιπλέον, όπως τονίζεται, η ιστορική καταγραφή πλημμυρών για την περίοδο 1886-2022 δείχνει ξεκάθαρα ότι η Ανατολική Ελλάδα πλήττεται πολύ συχνότερα από πλημμυρικά φαινόμενα σε σχέση με τη Δυτική, παρότι οι δυτικές περιοχές δέχονται περισσότερες ετήσιες βροχοπτώσεις. Όπως υπογραμμίζουν, η αντίφαση αυτή εξηγείται από συνδυασμό παραγόντων: η συγκέντρωση μεγάλων πόλεων σε πεδινές λεκάνες απορροής, η εκτεταμένη γεωργική δραστηριότητα, το μικρό υψόμετρο και η παρουσία μεγάλων ποτάμιων συστημάτων καθιστούν την Ανατολική Ελλάδα ιδιαίτερα ευάλωτη.
Ακόμη, όπως σημειώνεται από το ΕΚΠΑ, οι ποταμοί Πηνειός, Στρυμόνας, Έβρος και Σπερχειός εμφανίζουν τις ισχυρότερες συνδέσεις με πλημμυρικά επεισόδια, καθώς οι πλατιές κοίτες τους και η ευρεία πεδινή ανάπτυξη οδηγούν σε εύκολες υπερχειλίσεις. Εξίσου επικίνδυνες, σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα, είναι οι αιφνίδιες πλημμύρες σε μικρές ορεινές λεκάνες απορροής, όπου το νερό κατεβαίνει με ορμή μέσα σε λίγα λεπτά μετά από έντονη καταιγίδα.
«Η χωρική ανάλυση με τον δείκτη Getis-Ord Gi αποκαλύπτει συγκεκριμένα «hot spots» πλημμυρικού κινδύνου, τα οποία ευθυγραμμίζονται με τα ιστορικά δεδομένα, ενώ ο τελικός χάρτης πρόβλεψης δείχνει ότι πολλές από αυτές τις περιοχές θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο και στο μέλλον. Η σύγκλιση των δύο αναλύσεων –ιστορικής και προβλεπτικής– υπογραμμίζει τη σταθερότητα των χωρικών μοτίβων και την ανάγκη στοχευμένων πολιτικών διαχείρισης», υπογραμμίζεται στην ενημέρωση του ΕΚΠΑ. Τέλος, όπως επισημαίνεται, «σε μια εποχή όπου οι πλημμύρες δεν αποτελούν πια σπάνια εξαίρεση αλλά ολοένα συχνότερο φαινόμενο, η ανάγκη για πρόληψη και έγκαιρο εντοπισμό περιοχών υψηλού πλημμυρικού κινδύνου είναι πιο απαραίτητη από ποτέ. Με την κλιματική κρίση να αυξάνει τη συχνότητα και την ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων που προκαλούν πλημμύρες, η νέα WebGIS πλατφόρμα συγκεντρώνει για πρώτη φορά πάνω από έναν αιώνα δεδομένων – σχεδόν 2.000 καταγεγραμμένες πλημμύρες από το 1886 έως σήμερα – και τα μετατρέπει σε ένα εύχρηστο, ανοιχτό εργαλείο. Με αυτόν τον τρόπο, η επιστημονική γνώση «βγαίνει» από τα εργαστήρια και γίνεται πρακτικό μέσο σχεδιασμού για τοπικούς φορείς, επιστήμονες, αλλά και για κάθε πολίτη που θέλει να γνωρίζει τους κινδύνους της περιοχής του».
Σημειώνεται ότι η ερευνητική ομάδα, στην οποία συμμετέχουν επίσης οι ερευνητές ‘Αννα Καρκάνη, Γιάννης Σαΐτης, Κώστας Φιλιππόπουλος, Ευάγγελος Σπύρου και Αλέξανδρος Λιάσκος, κατέγραψε, ανέλυσε και κατηγοριοποίησε τις πλημμύρες στην Ελλάδα από το 1886 έως το 2022.
