Είναι πιθανό η ενεργειακή κρίση που μαστίζει την Ευρώπη να οδηγήσει, εκτός από συρρίκνωση του διαθέσιμου εισοδήματος κυρίως των πιο ευάλωτων νοικοκυριών, και σε δεκάδες χιλιάδες θανάτους τον φετινό χειμώνα;
Σύμφωνα με τον Economist, κάτι τέτοιο τον φετινό χειμώνα είναι εξαιρετικά πιθανό καθώς, παρά την αποκλιμάκωση που παρατηρείται τις τελευταίες εβδομάδες στις τιμές του φυσικού αερίου στη γηραιά ήπειρο, αυτές δεν παύουν να είναι σημαντικά υψηλότερες από ό,τι ίσχυε μέχρι το 2019.
Με τον Nord Stream, που για αρκετούς μήνες χρησιμοποιήθηκε ως όπλο ενεργειακού εκβιασμού από τη Μόσχα, να κείται πλέον «νεκρός» στον πυθμένα της Βαλτικής, μόνο οι δεξαμενές αποθήκευσης αερίου που παραμένουν γεμάτες λόγω και των καλών για την εποχή καιρικών συνθηκών, σώζουν προς το παρόν την Ευρώπη από το να τεθεί «στην κατάψυξη».
Όμως, ακόμα και έτσι, το κόστος του φυσικού αερίου και του ηλεκτρισμού έχει αυξηθεί κατά 144% και 78% αντίστοιχα, επιβαρύνοντας τους Ευρωπαίους καταναλωτές και ιδίως τους πιο φτωχούς εξ αυτών. Φέτος, περισσότερα νοικοκυριά από κάθε άλλη χρονιά στην Ευρώπη θα μείνουν παγωμένα, μη μπορώντας να ανταπεξέλθουν στο αυξημένο κόστος θέρμανσης. Και εδώ αρχίζουν τα προβλήματα.
Κρύο και θνησιμότητα
Όπως υπενθυμίζει ο Economist, το κρύο βοηθά την εξάπλωση των ιών. Αναστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα, αφήνει τους παθογόνους μικροοργανισμούς να επιβιώνουν περισσότερο όταν μεταφέρονται με τον αέρα και ωθεί τους ανθρώπους να συγκεντρώνονται σε εσωτερικούς χώρους. Επιπλέον, καθώς η θερμοκρασία του σώματος πέφτει, το αίμα πυκνώνει και η πίεσή του αυξάνεται, αυξάνοντας τον κίνδυνο καρδιακών προσβολών και εγκεφαλικών επεισοδίων. Οι ερεθισμένοι αεραγωγοί μπορούν επίσης να εμποδίσουν την αναπνοή. Στη Βρετανία τα εβδομαδιαία ποσοστά θανάτων από καρδιαγγειακά αίτια είναι 26% υψηλότερα το χειμώνα από ό,τι το καλοκαίρι. Οι θάνατοι από αναπνευστικές παθήσεις είναι κατά 76% υψηλότεροι. Βεβαίως, πρόκειται για απώλειες που αφορούν κυρίως του ηλικιωμένους. Σε ολόκληρη την Ευρώπη, 28% περισσότεροι άνθρωποι ηλικίας τουλάχιστον 80 ετών πεθαίνουν τους πιο κρύους μήνες σε σχέση με τους πιο ζεστούς.
Παραδόξως, το χάσμα στα εποχικά ποσοστά θανάτου είναι υψηλότερα στις θερμές χώρες σε σχέση με τις ψυχρές. Στην Πορτογαλία 36% περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν ανά εβδομάδα το χειμώνα σε σχέση με το καλοκαίρι, ενώ στη Φινλανδία μόλις 13% περισσότεροι. Και αυτό γιατί οι ψυχρότερες χώρες έχουν καλύτερη θέρμανση και μόνωση στα κτήριά τους. Τείνουν επίσης να είναι πιο πλούσιες και να έχουν πληθυσμούς σχετικά νεαρής ηλικίας. Ωστόσο, όταν συγκρίνουμε τις θερμοκρασίες εντός των χωρών και όχι μεταξύ τους, τα στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι το κρύο σκοτώνει. Κατά μέσο όρο, σε έναν χειμώνα που είναι κατά 1°C ψυχρότερος από τον κανονικό για μια δεδομένη χώρα, πεθαίνουν 1,2% περισσότεροι άνθρωποι. Και αυτό ενώ τον φετινό χειμώνα, στον κορωνοϊό που διαρκώς «παραμονεύει» θα προστεθεί και η γρίπη, η οποία είχε παρουσιάσει μεγάλη ύφεση τα τελευταία δύο χρόνια λόγω των μέτρων προστασίας από τον SarsCov2.
Πιο ακριβό ρεύμα, περισσότεροι θάνατοι
Μοντέλο που ανέπτυξε ο Economist, δείχνει ότι μια αύξηση των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος κατά 10% συνδέεται με μια αύξηση των θανάτων κατά 0,6%. Συγκεκριμένα, το βρετανικό περιοδικό εκτιμά ότι αν οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας παραμείνουν κοντά στα σημερινά τους επίπεδα, περίπου 147.000 περισσότεροι άνθρωποι (4,8% πάνω από τον μέσο όρο) θα πεθάνουν σε έναν χειμώνα με τυπικές θερμοκρασίες, σε σχέση με το ενδεχόμενο επαναφοράς του κόστους στον μέσο όρο της περιόδου 2015-19.
Εάν οι θερμοκρασίες του φετινού χειμώνα είναι ήπιες, οι απώλειες θα «περιοριστούν» στις 79.000, καταγράφοντας αύξηση 2,7%. Αν οι θερμοκρασίες είναι ψυχρότερες, ο αριθμός των επιπλέον νεκρών λόγω της αδυναμίας επαρκούς θέρμανσης θα εκτοξευτεί σε 185.000, παρουσιάζοντας αύξηση 6,0%.
Διαφοροποιήσεις ανά χώρα
Η επίδραση των συνθηκών ποικίλλει αναλόγως τη χώρα. Η Ιταλία, σύμφωνα με τον Economist, έχει τον υψηλότερο αριθμό αναμενόμενων θανάτων λόγω της εκτίναξης του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας και του μεγάλου, γηράσκοντος πληθυσμού της. Το μοντέλο δεν λαμβάνει υπόψη τις νέες γενναιόδωρες επιδοτήσεις της Ιταλίας για τα νοικοκυριά, οι οποίες επικεντρώνονται στους φτωχότερους χρήστες. Οι μεταβιβάσεις αυτές όμως θα πρέπει να είναι πολύ αποτελεσματικές για να αντισταθμίσουν τις τόσο υψηλές τιμές. Η Εσθονία και η Φινλανδία έχουν επίσης κακές επιδόσεις με βάση το άτομο. Στο αντίθετο άκρο, η Γαλλία και η Βρετανία, που έχουν επιβάλει ανώτατα όρια τιμών, τα πάνε αρκετά καλά, ενώ η προβλεπόμενη θνησιμότητα στην Ισπανία είναι σχεδόν σταθερή. Στην Αυστρία, η οποία θα θέσει ανώτατο όριο στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας, οι θάνατοι αναμένεται να μειωθούν.
Στο σύνολο της Ευρώπης, με βάση το μοντέλο του Economist, αναμένεται να πεθάνουν περισσότεροι άνθρωποι από το κρύο σε σχέση με τον αριθμό των στρατιωτών που έχουν μέχρι στιγμής σκοτωθεί στην Ουκρανία. Όμως, όπως τονίζει το περιοδικό, εάν συγκριθούν τα έτη ζωής που χάνονται στη μία και την άλλη περίπτωση, το αποτέλεσμα θα είναι διαφορετικό: Οι οβίδες και οι σφαίρες σκοτώνουν κυρίως τους νέους, ενώ το κρύο «θερίζει» τους ηλικιωμένους. Άλλωστε, τουλάχιστον 6.500 άμαχοι έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο, ενώ οι ρωσικές επιθέσεις στις ουκρανικές υποδομές είναι δεδομένα ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που θα μείνουν χωρίς θέρμανση αυτόν τον χειμώνα, θα βρίσκονται στην Ουκρανία.
