Χατζιδάκις: Διχασμένος ο καλλιτεχνικός κόσμος με την αντίδρασή του γιου του στην παγκόσμια περιοδεία Μποφίλιου – Χαρούλη

Έντονη είναι, τα τελευταία 24ωρα, η δημόσια συζήτηση που έχει ξεκινήσει μετά την προχθεσινή ανακοίνωση του γιου του Μάνου Χατζιδάκι, Γιώργου Χατζιδάκι, πως δεν έχει δώσει άδεια για την παγκόσμια περιοδεία – αφιέρωμα στον πατέρα του και τον Μίκη Θεοδωράκη, με βασικούς ερμηνευτές τη Νατάσσα Μποφίλιου και τον Γιάννη Χαρούλη, και πως έχει προβεί σε νομικές ενέργειες.

Η επιλογή αυτή του Γιώργου Χατζιδάκι έχει διχάσει τον καλλιτεχνικό κόσμο ορισμένοι από τους οποίους, μάλιστα, επιλέγουν να τοποθετηθούν δημοσίως, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, υπέρ ή κατά της απόφασής του αλλά και της γενικότερα «σφικτής» στάσης που κρατά όσον αφορά στη δημόσια εκτέλεση των έργων του Μάνου Χατζιδάκι από νεότερους καλλιτέχνες.

Οι υποστηριχτές του στέκονται στην αισθητική της αφίσας της περιοδείας, η οποία, όπως επισημαίνουν «παραπέμπει σε τουριστική διαφήμιση» και στο ηθικό δικαίωμα δημιουργών – κληρονόμων να επιλέγουν πού, από ποιους και πώς θα παρουσιάζεται το έργο τους ενώ υπάρχουν και οι φωνές που εκφράζουν την έντονη αντίθεσή τους στον τρόπο διαχείρισης του Γιώργου Χατζιδάκι, στον οποίον χρεώνουν το γεγονός ότι εδώ και πολλά χρόνια η μουσική του Χατζιδάκι δεν ακούγεται και δεν παίζεται.

Ένας από αυτούς είναι ο γνωστός στιχουργός και ραδιοφωνικός παραγωγός Άρης Δαβαράκης, ο οποίος έχει υπάρξει στενός συνεργάτης του Μάνου Χατζιδάκι κατά το παρελθόν, τόσο με τις εκπομπές του στο Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, όπου και γνωρίστηκε με τον συνθέτη, όσο και γράφοντας στίχους σε κάποια από τα τραγούδια του, μεταξύ των οποίων και το αγαπημένο «Η μπαλάντα των αισθήσεων και των παραισθήσεων».

Ο Άρης Δαβαράκης συντάσσεται με την απόφαση του Γιώργου Χατζιδάκι, χαρακτηρίζει την περιοδεία «τουριστικής παραγωγής επιχείρηση», παραπέμποντας στην αφίσα της, και κάνει λόγο για μη σεβασμό του ηθικού πλεονοκτήματος του πνευματικού δημιουργού.

Σε σχετική ανάρτησή του σημειώνει χαρακτηριστικά: « Η Μποφίλιου και ο Χαρούλης είναι δυο αναγνωρισμένοι και δημοφιλείς τραγουδιστές που με την γενικότερη στάση τους και τις επιλογές τους διεκδικούν ένα “ηθικό πλεονέκτημα” που χτίστηκε μέσα στα χρονιά. Ειλικρινά μπράβο τους.

Αυτές τις μέρες έχουν γίνει το επίκεντρο μιας συζήτησης που αφορά την ουσία του πνευματικοί δικαιώματος. Αναγγέλλουν “World Tour” με τραγούδια δυο μεγάλων Ελλήνων. Του #Θεοδωράκη (έχοντας εξασφαλίσει μέσω και της κληρονόμου του τα πνευματικά δικαιώματα) και του #Χατζιδάκι (του οποίου ο κληρονόμος έχει αρνηθεί ρητά να δώσει την άδεια). Ξεκινούν λοιπόν καταπατώντας το πνευματικό δικαίωμα του μισού ρεπερτορίου της περιοδείας τους λέγοντας “ο παραγωγός μας είναι Άγγλος και δεν τον νοιάζει νομικά το πνευματικό δικαίωμα”.

Η αφίσα τους βέβαια (πολύ πρόχειρης μέχρι κακής αισθητικής) δείχνει την Ακρόπολη και έχει τίτλο “The Music of Greece”. Δεν έχει το Μπάκιγχαμ του Άγγλου παραγωγού. Στηρίζεται στην Ελλάδα και σε #δυο Έλληνες εκ των οποίων ο #ένας δεν θέλει να συμμετέχει.

Ξεκινάς δηλαδή να απολαύσεις μια μεγάλη διεθνή περιοδεία και να βγάλεις πολλά λεφτά με τραγούδια ενός δημιουργού που, μέσω του κληρονόμου που ο ίδιος επέλεξε, δεν θέλει να είναι μέρος αυτής της (τουριστικής αισθητικής) επιχείρησης.

Πώς το επιτρέπουν στον εαυτό τους; Πώς θα κοιμούνται τα βράδια (και με τζετ λαγκ καπάκι σε όλα αυτά);

Τα τραγούδια κάποιος τα έγραψε, τα υπερασπίστηκε, τα ενορχήστρωσε, τα φώτισε μια ζωή ολόκληρη. Δεν μπορείς ν’ αρπάζεις με το έτσι θέλω – και με τις πλάτες ενός Άγγλου παραγωγού- τα τραγούδια του άλλου και να κόβεις εισιτήρια χωρίς να σ’ ενδιαφέρει το “ηθικό πλεονέκτημα” που εσύ ο ίδιος (Νατάσσα, Γιάννη) χρόνια τώρα επικαλείσαι και υπερασπίζεσαι. Ειλικρινά, κρίμα.»

Υπέρ της απόφασης του Γιώργου Χατζιδάκι τάσσεται και η γνωστή συνθέτρια Ευανθία Ρεμπούτσικα η οποία υπογραμμίζει το μοναδικό αισθητικό κριτήριο του Μάνου Χατζιδάκι το οποίο απαιτεί πολύ προσεκτική διαχείριση.

«Είμαι απολύτως σύμφωνη με τη στάση του γιου του Μάνου Χατζιδάκι και θεωρώ απόλυτα θεμιτό να προστατεύει τη χρήση του έργου του πατέρα του. Ο Μάνος υπήρξε, για μένα, ο σημαντικότερος Έλληνας συνθέτης, ένας άνθρωπος οικουμενικός, με βαθιά ευγένεια και μοναδικό αισθητικό κριτήριο. Η μουσική του έχει μια ποιότητα τόσο λεπτή και ουσιαστική, που απαιτεί ιδιαίτερη φροντίδα στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται.

Ακόμη και όταν ακούω το έργο του σε μια διαφήμιση που σκοπό έχει να βοηθήσει παιδιά και σχολεία, νιώθω απλώς την ανάγκη να θυμίζω πόσο σημαντικό είναι να προσεγγίζουμε αυτή την κληρονομιά με ευαισθησία. Η μουσική του Χατζιδάκι έχει έναν κόσμο δικό της και ο σεβασμός προς αυτόν τον κόσμο είναι για μένα ουσιώδης, όχι μόνο απέναντι στο έργο αλλά και απέναντι σε όσους το εκπροσωπούν σήμερα. Γνωρίζοντάς τον, είμαι βέβαιη ότι ο Μάνος θα ήθελε οι επιλογές γύρω από τη μουσική του να γίνονται με προσοχή και αγάπη, όπως ακριβώς έκανε πάντα και ο ίδιος. Και αυτό το δικαίωμα των κληρονόμων του να προστατεύουν το έργο του αξίζει να το τιμούμε» δηλώνει η ίδια και προσθέτει με νόημα: «Ο χαρακτηρισμός θετός γιός», μου φαίνεται εντελώς περιττός, η πατρότητα δεν μετριέται με βιολογία αλλά με παρουσία, ευθύνη και αγάπη.

Και εκεί ο Μάνος στάθηκε πατέρας με όλη τη σημασία της λέξης. Όλα αυτά τα σχόλια που γίνονται στο διαδίκτυο κατά του γιού του Μάνου που τον στοχοποιούν και τον κατηγορούν, είναι απαράδεκτα. Για ποια Ελλάδα μιλάμε που θέλει να ταξιδέψει στο εξωτερικό; Και με το έτσι θέλω, κάνω αυτό που θέλω χωρίς να σέβομαι τις αποφάσεις του κληρονόμου; Χρησιμοποιώντας το όνομα του; Αντί να σεβαστούμε την μνήμη του Μάνου ο οποίος δεν θα έδινε ποτέ την άδεια του αν ζούσε. Όσον αφορά τα ραδιόφωνα που άκουσα πως δεν παίζεται ο Μάνος, να ρωτήσετε κάποιους άλλους και όχι τον γιό του. Τελικά δεν υπάρχει ούτε σεβασμός, ούτε ποιότητα, μόνο συμφέρον.»

Την κακή αισθητική της αφίσας της περιοδείας, η οποία έχει ως φόντο την Ακρόπολη και αναφέρει να ονόματα των δύο τιμώμενων συνθετών με μικρότερα γράμματα από αυτά των ερμηνευτών, σχολιάζει αρνητικά και ο γνωστός συνθέτης Παναγιώτης Καλατζόπουλος: «Αναρτώ εδώ την αφίσα που συνοδεύει την εν λόγω περιοδεία. Ρωτώ όλους εσάς που δηλώνετε λάτρεις και του Χατζιδάκι και των τραγουδιών του, και ζητάτε στο όνομα αυτής σας της λατρείας ούτε λίγο ούτε πολύ την κατάργηση του Κληρονομικού Δικαίου και την δήμευση της περιουσίας του κληρονόμου του, πιστεύετε ότι ο ίδιος θα συμφωνούσε; (Εδώ μιλάμε για υπεράσπιση ηθικού δικαιώματος όχι εισπρακτικού)»

Σε εντελώς αντίθετη τροχιά κινείται η άποψη του συνθέτη και στενού συνεργάτη της Νατάσσας Μποφίλιου, Θέμη Καραμουρατίδη, ο οποίος υπογραμμίζει πως είναι εξασφαλισμένες όλες οι απαραίτητες νομικά άδειες για την πραγματοποίηση των συναυλιών σε κορυφαίους συναυλιακούς χώρους ανά τον κόσμο – αυτό δήλωσε και ο CEO της εταιρείας παραγωγής της συναυλία μιλώντας στο protothema.gr – ενώ αντιπαραβάλλει την αντίρρηση του Γιώργου Χατζιδάκι για την εν λόγω περιοδεία με την πρόσφατη διαφήμιση μεγάλης εταιρείας κινητής τηλεφωνίας όπου ακούγεται ένα πολύ γνωστό τραγούδι του Χατζιδάκι, για την οποία ο γιος του παραχώρησε άδεια.

Απαντώντας στην ανάρτηση του Άρη Δαβαράκη, ο Θέμης Καραμουρατίδης γράφει: «Διάβασε λίγο καλύτερα Άρη και κάνε στην άκρη την εμπάθεια σου. Εξασφαλισμένα είναι όλα τα δικαιώματα για το Carnegie hall (τι ντροπή!), την όπερα του Σίδνεϊ (αυτό το χαμαιτυπείο) και όλα τα σημαντικά θέατρα του κόσμου. Και από όλα τα εισιτήρια που «κόβονται» πληρώνονται όλοι οι δικαιούχοι.

Όλα τα υπόλοιπα τερτίπια γίνονται για εντυπωσιασμό της τοπικής κοινωνίας. Καλύτερα να ανοίξεις μια γόνιμη κουβέντα με το τι γίνεται με το δικαίωμα των στιχουργών και ποιητών να παίζονται τα τραγούδια που έχουν συν-γράψει. Οπότε αυτή η παράσταση έχει το δικαίωμα να γίνει απλώς δεν θα παιχτεί στην Ελλάδα .

Εντάξει στην Ελλάδα θα ακούμε Χατζιδάκι μόνο από το φάλτσο χάρτινο φεγγαράκι της Cosmote και από τον Γερμανό ή από την panik records που σκάει χρήμα χοντρό. Που σίγουρα έχουν πλέον το «ηθικό πλεονέκτημα» σωστά;

Υ.Γ. Επίσης αν τελικά για όποιο λόγο, αποσυρθούν τα τραγούδια του Χατζιδάκι το «Hellenic music ensemble» (του οποίου είναι οι συναυλίες και το πρότζεκτ και όχι των τραγουδιστών που κλήθηκαν) μπορεί να γίνει με τραγούδια του Λοίζου του, Μαρκόπουλου ή όποιον «αφήνει» σε έναν καθηγητή μουσικής του πανεπιστημίου το Μπέρκλεϊ να διαχειριστεί τα τραγούδια τους με μια 23 μελή ορχήστρα πραγματικά κορυφαίων μουσικών.

Υ.Γ Και αν θες τη γνώμη μου, που θα στην πω θες δε θες, το έργο το Χατζιδάκι δεν μπορεί να το διαχειρίζεται ένα μυαλό . Γιατί είναι πολιτιστική κληρονομιά όχι εμπόριο. Έπρεπε να υπάρχει επιτροπή που θα αποφασίζει για να μην έχουμε αυτήν την παραδοξότητα, της cosmote του Γερμανού και της panikrecords (που δεν θα απολάμβανε ο Χατζιδάκις) Μη λέμε ό,τι θέλουμε και μη χρησιμοποιούμε το καλλιτεχνικό κριτήριο γιατί θα πέσει φωτιά να μας κάψει.»

Την αντίθεσή του με την εξαιρετικά επιλεκτική διαχείριση που κάνει ο Γιώργος Χατζιδάκις όσον αφορά στο πνευματικό έργο του πατέρα του, η οποία, κατά την άποψή του, « βάζει εμπόδια στη διάδοση της μουσικής του» εκφράζει και ο διακεκριμένος σολίστ στο φλάουτο και έκτακτο μέλος της Ορχήστρας των Χρωμάτων, που ο ίδιος ο Μάνος Χατζιδάκι δημιούργησε, Ζαχαρίας Ταρπάγκος:

« Ως έκτακτο μέλος της Ορχήστρας των Χρωμάτων στα τελευταία της χρόνια και σταθερό μέλος της Καμεράτας Ορχήστρας Φίλων της Μουσικής και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μπορώ να σας παραθέσω τα εξής. Εδώ και 35 χρόνια ζούμε τις συνέπειες των επιλογών του κληρονόμου του Μάνου Χατζιδάκι, ο οποίος, χωρίς ποτέ να έχει υπάρξει μέρος της Ορχήστρας των Χρωμάτων ή οποιουδήποτε δημιουργικού κομματιού του έργου του συνθέτη, συνεχίζει να βάζει εμπόδια στη διάδοση της μουσικής του ακόμα και επί εποχής λειτουργίας των της Ορχήστρας Χρωμάτων. Δεν είναι τυχαίο ότι μεγάλα τμήματα του έργου του Χατζιδάκι παραμένουν στην αφάνεια, ακόμη και στη χρονιά των 100 χρόνων από τη γέννησή του, σε πλήρη αντίθεση με τον πλούτο αφιερωμάτων στον Μίκη Θεοδωράκη» γράφει ο ίδιος και προσθέτει:

«Η πρόσφατη ανακοίνωσή του, με την οποία απαγορεύει μια μεγάλη παγκόσμια περιοδεία με έργα Χατζιδάκι και Θεοδωράκη, υποτίθεται πως προστατεύει την ποιότητα των εκτελέσεων. Όμως η περιοδεία οργανώνεται από το Hellenic Music Ensemble και τον εξαιρετικό συνθέτη και καθηγητή στο Berklee ένα από τα μεγαλύτερα και διασημότερα πανεπιστήμια παγκοσμίως, Παναγιώτη Λιαρόπουλο, γεγονός που καθιστά αυτή την επίκληση στην ποιότητα εντελώς αβάσιμη. Την ίδια στιγμή, το “Χάρτινο το Φεγγαράκι” παίζεται ασταμάτητα σε τηλεοπτική διαφήμιση μεγάλης εταιρείας (που παρεμπιπτόντως τμήμα του adaptation αυτού είναι με midi ήχους μετριότατης ποιότητας στο οργανικό μέρος), κάτι που αποκαλύπτει με σαφήνεια ότι τα περί ποιότητας δεν εφαρμόζονται με τον ίδιο τρόπο παντού.

Όταν η τέχνη εμποδίζεται αλλά η διαφήμιση επιτρέπεται, γίνεται ξεκάθαρο πως οι απαγορεύσεις σχετίζονται περισσότερο με οικονομικά κίνητρα παρά με την προστασία του έργου.

Υπάρχει βαθύ πρόβλημα όταν κάποιος που απλώς κληρονόμησε ένα τεράστιο καλλιτεχνικό κεφάλαιο το αντιμετωπίζει ως προσωπική πηγή ελέγχου και κέρδους, και μάλιστα απαξιώνοντας καλλιτέχνες διεθνούς κύρους.»