Μεγαλειώδης συμφωνική συναυλία μνήμης πραγματοποιήθηκε στα Χανιά το Σάββατο 3 Σεπτεμβρίου 2022, με τίτλο «Ο Μίκης και η Κρήτη: Συμφωνικά Έργα και Τραγούδια», έναν χρόνο μετά τον αποχαιρετισμό στον μεγάλο Έλληνα και Κρητικό Μίκη Θεοδωράκη, στον εθνικό και οικουμενικό συνθέτη που ταξίδεψε και μεταλαμπάδευσε τον ελληνικό πολιτισμό στα πέρατα του κόσμου με την μουσική και το πνεύμα του.
Ένα χρόνο μετά, ο τόπος του, τιμώντας την μνήμη του, παρουσίασε στα πλαίσια του «Φεστιβάλ Μίκης Θεοδωράκης» σειρά εκδηλώσεων, που ανέδειξαν τη μεγαλοφυή και πολυδιάστατη προσωπικότητα και το έργο του. Ξεχωριστή θέση στις εκδηλώσεις είχε η συναυλία της 3ης Σεπτεμβρίου που έλαβε χώρα στο Θέατρο Ανατολικής Τάφρου, με τίτλο «Ο Μίκης και η Κρήτη», και φωτίζει την δυνατή κι αδιάσπαστη σχέση του Μίκη Θεοδωράκη με την πατρογονική γη, με την ιστορία και την μουσική παράδοση της Κρήτης, στοιχεία που αποτέλεσαν σημείο αναφοράς και έμπνευσης για τον Μίκη Θεοδωράκη καθ ‘ όλη τη διάρκεια της ζωής του.
Αριστουργηματικά έργα Κρητικής έμπνευσης του Μίκη Θεοδωράκη παρουσίασαν επι σκηνής η Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ υπό την διεύθυνση του Γιώργου Αραβίδη, με σολίστ την Τατιάνα Παπαγεωργίου στο πιάνο, η οποία είχε την μουσική και ενορχηστρωτική επιμέλεια της συναυλίας, και την Μαρία Σουλτάτου στην ερμηνεία των τραγουδιών.
Η συναυλία παρουσίασε αγαπημένες μελωδίες, τραγούδια και συμφωνικά έργα του Μίκη Θεοδωράκη που αντλούν έμπνευση από την μουσική παράδοση της Κρήτης, μια πηγή έμπνευσης που διαπερνά ολόκληρο το μουσικό του σύμπαν, από τα κλασικά συμφωνικά έργα της περιόδου 1940-50 έως και τον διάσημο κινηματογραφικό και συμφωνικό «Ζορμπά» του 1964 και 1987.
Σε πρώτη εκτέλεση παρουσιάστηκε το «Κρητικό Κοντσέρτο» για πιάνο και ορχήστρα, το οποίο ενσωματώνει τον «Συρτό Χανιώτικο» στην αρχική του μορφή, έργο που πρωτοέγραψε και διήυθυνε ο 26χρονος Μίκης Θεοδωράκης στην πρώτη του συναυλία στα Χανιά το 1951.
Το έργο αυτό μετέγραψε και επεξεργάστηκε ο συνθέτης αργότερα σε άλλες μορφές, για πιάνο και κρουστά, για πιάνο σόλο, για πιάνο και βιολί, και μερικώς για συμφωνική ορχήστρα. Όμως οι παρτιτούρες της αρχικής μορφή του 1951 χάθηκαν, και την αποκατάσταση κι επανενορχήστρωση του πρωτότυπου έργου για πιάνο και ορχήστρα έφερε εις πέρας η Τατιάνα Παπαγεωργίου το 2018, σε συνεργασία με τον Μίκη Θεοδωράκη, όποτε και έδωσε την πρώτη εκτέλεση με την Συμφωνική Ορχήστρα της Όπερας του Κιέβου.
Η Τατιάνα Παπαγεωργίου είναι γνωστή για την μακροχρόνια συνεργασία της με τον μεγάλο συνθέτη που ξεπερνάει τα είκοσι χρόνια κι έχει φέρει στο φως κλασικά του έργα σε πρώτες εκτελέσεις, όπως το Κοντσέρτο «Ελικώνας», συμπράττοντας με διεθνείς ορχήστρες και τον ίδιο τον Μίκη Θεοδωράκη στο πόντιουμ.
Έχει μελετήσει εις βάθος το έργο του Μίκη Θεοδωράκη με την διπλή ιδιότητα της πιανίστας και μουσικολόγου, έχει εκπονήσει διδακτορική διατριβή με θέμα το συμφωνικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη στην Μεγάλη Βρετανία και στο Πανεπιστήμιο Cornell της Νέας Υόρκης, έχει ηχογραφήσει όλα τα πιανιστικά του έργα και τα κοντσέρτα του για πιάνο, κι έχει εκδώσει ενορχηστρώσεις και πιανιστικές διασκευές σειράς έργων του Μίκη Θεοδωράκη με τον γερμανικό εκδοτικό οίκο Schott Music. Ως σολίστ πιάνου έχει συμπράξει με σημαντικές ορχήστρες, όπως Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λονδίνου, Συμφωνική της ‘Οπερας της Μόσχας, Συμφωνική του Πεκίνου, Συμφωνική της Όπερας του Κιέβου, Συμφωνική της Κεντρικής Γερμανίας της Λειψίας, και όλες τις μεγάλες ελληνικές συμφωνικές ορχήστρες.
Το πρόγραμμα περιελάμβανε επίσης αποσπάσματα από το συμφωνικό μπαλέτο «Ζορμπάς» του 1987, σε μεταγραφή για πιάνο και ορχήστρα, που φέρουν το μουσικό ιδίωμα και τους χορευτικούς ρυθμούς της Κρήτης, όπως το “Evin Evan”, ο «Κρητικός Χορός» και ο «Χορός του Ζορμπά».
Στη συνέχεια, θα παρουσιάστηκαν αποσπάσματα από αγαπημένους κύκλους τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη που ενσωματώνουν τα μουσικά ιδιώματα του Κρητικού Ριζίτικου και του Αιγαιοπελαγίτικου τραγουδιού, όπως «Αρχιπέλαγος» και «Επιτάφιος» (που συμπεριλαμβάνουν τα αγαπημένα τραγούδια «Απαγωγή», «Ροδιά», «Μυρτιά», «Ροδόσταμο», και «Μέρα Μαγιού», «Να ‘χα τ’αθάνατο Νερό», «Ήσουν Καλός κι ήσουν Γλυκός», κ.α.).
Τα τραγούδια ερμήνευσε η Μαρία Σουλτάτου, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κρήτη. Μια σπουδαία φωνή, με εικοσαετή παρουσία στο τραγούδι, γνωστή ως βασική ερμηνεύτρια του Σταύρου Ξαρχάκου στην Κρατική Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής, αλλά και από δυνατές ερμηνείες της σε τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη. Το 2000 ερμήνευσε στο Ηρώδειο τον κατά Ξαρχάκο «Επιτάφιο» του Μίκη Θεοδωράκη, παρουσία του συνθέτη.
Την διεύθυνση της Ορχήστρας Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ έχει ο Γιώργος Αραβίδης, μαέστρος με διεθνείς διακρίσεις στο ενεργητικό του, στο Παρίσι, στην Ουγγαρία, στην Ελβετία και στην Ελλάδα. Έχει διευθύνει συμφωνικές ορχήστρες, ανάμεσά τους την Συμφωνική Ορχήστρα Βόρειας Ουγγαρίας, την Κρατική Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου, την Ιταλική Ορχήστρα «Giovanni Partenopea», την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και Θεσσαλονίκης, την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ, την Ορχήστρα Δωματίου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, κ.α., ενώ διατελεί ως Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Ορχήστρας Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ από το 2000. Ως μαέστρος έχει ηχογραφήσει σημαντικό ρεπερτόριο σύγχρονης μουσικής. Eίναι καλλιτεχνικός διευθυντής του Βενιζέλειου Ωδείου Χανίων, το οποίο συνδέεται ιστορικά με τον Μίκη Θεοδωράκη και την σύνθεση των συγκεκριμένων, Κρητικής έμπνευσης, έργων.
Ο μουσικός πρόλογος στη συναυλία έγινε από τον παραδοσιακό Σύλλογο «Χάρχαλης» με τους Στέλιο & Λεωνίδα Λαϊνάκη και Παβαγιώτη Δαρμαράκη οι οποίοι θα απέδωσαν σκοπούς της Κρητικής μουσικής, όπως έγινε στην πρώτη συναυλία του Μίκη το 1951 στα Χανιά.
Η εκδήλωση έκλεισε με το γνωστό, αγαπημένο, άτυπο «ύμνο της Κρήτης» όπως το αποκάλεσε ο μαέστρος Γιώργος Αραβίδης, ”Χορό του Ζορμπά”.