Κλιματική αλλαγή υπάρχει, όπως υπάρχουν και εξαίρετοι επιστήμονες στην σχετική Επιτροπή για να τεκμηριώσουν την παρουσία της στην Κρήτη φέτος.
Δάκος πληθώρα, ιδιαίτερα κατά το τελευταίο διάστημα υπήρξε. Την αύξηση του πληθυσμού του δάκου δεν την προκάλεσε αποκλειστικά η κλιματική αλλαγή, ας είμαστε ρεαλιστές. Επειδή θεωρώ πολύ δύσκολο να αποδειχτεί υψηλού βαθμού σχέση της αύξησης του δάκου με την κλιματική αλλαγή που έφτασε στην Κρήτη απρόσμενα Σεπτέμβρη – Οκτώβρη καλό είναι να μιλούμε λιγότερο για τον δάκο τώρα, να κάνουμε ωστόσο ότι μπορεί να γίνει για να μην τον αυξήσει ξανά τα επόμενα χρόνια η κλιματική αλλαγή που δεν θα φύγει.
Ότι ο δάκος τώρα και πολλά χρόνια αυξάνει την οξύτητα είναι γνωστό και αδιαμφησβήτητο. Καλό είναι επιτέλους να μάθουμε και πως την αυξάνει. Ο δάκος αυξάνει την οξύτητα ΕΜΜΕΣΑ. Για να γίνει κατανοητό πρέπει να μάθουμε ότι η οξύτητα είναι αποτέλεσμα ΕΝΖΥΜΑΤΙΚΗΣ ΛΙΠΟΛΥΣΗΣ, διάσπασης δηλαδή των τριγλυκεριδίων που αποτελούν το ελαιόλαδο με τελικό προϊόν τα ΟΞΕΑ. Την δουλειά την κάνουν τα λιπολυτικά ένζυμα και από ότι γνωρίζω ο δάκος δεν έχει. Ωστόσο ο τραυματισμός που προκαλεί κυρίως η προνύμφη του δάκου στην σάρκα της ελιάς ενεργοποιεί τα φυσικά λιπολυτικά ένζυμα που υπάρχουν μέσα στο ελαιόκαρπο προκαλώντας την ΦΥΣΙΚΗ ΛΙΠΟΛΥΣΗ. Παρόμοιο πρόβλημα δημιουργεί οποιοσδήποτε τραυματισμός του ελαιόκαρπου. Μεγαλύτερη ζημιά ωστόσο προκαλούν οι μικροοργανισμοί που αναπτύσσονται στα περιττώματα της προνύμφης, μερικοί από τους οποίους παράγουν σημαντικές ποσότητες λιπολυτικών ενζύμων προκαλώντας την ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗ ΛΙΠΟΛΥΣΗ. Σε κανονικές χρονιές η οξύτητα στο ελαιόλαδο σε ακέραιο ώριμο καρπό είναι συνήθως 1 – 2 γραμμές και στον διπλανό δακοπρόσβλητο από 4 -10 γραμμές.
Φέτος η οξύτητα στο Κρητικό ελαιόλαδο έχει φτάσει κατά μέσο όρο στα 1,8 οξέα (Δήλωση κου Στρατάκη) και σε μερικές περιπτώσεις πάνω από 5 οξέα. Δηλαδή σε επίπεδα της παιδικής μου ηλικίας όταν η ποιοτική κατάταξη του ελαιόλαδου γινόταν σε μια κλίμακα 1 – 5 οξέα. Χωρίς μάλιστα τότε να έχει ακούσει κανείς περί κλιματικής αλλαγής.
Με βάση τα παραπάνω, για την τρομακτική αύξηση της οξύτητας στο φετινό ελαιόλαδο φταίει ο δάκος αλλά όχι μόνος του.
Για την τρομακτική αύξηση της οξύτητας αλλά και για την καταστροφή των οργανοληπτικών χαρακτηριστικών (φρουτώδες, πικρό, πικάντικο) και την ανάπτυξη ελαττωμάτων που κάνουν το μεγαλύτερο ποσοστό της φετινής παραγωγής να μην έχει τα χαρακτηριστικά του εξαιρετικού παρθένου φταίει η κλιματική αλλαγή γιατί:
Η οξύτητα αυξήθηκε κυρίως από την δράση ΛΙΠΟΛΥΤΙΚΩΝ ΕΝΖΥΜΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ. Τα ένζυμα αυτά παρήχθησαν από την πληθώρα μυκήτων και άλλων μικροοργανισμών που αναπτύχθηκαν στο ελαιόκαρπο. Είναι γνωστά πλέον τα αποτελέσματα των αναλύσεων που ξεκίνησαν πρακτικά στο Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο από τον εξαιρετικό Συνάδελφο κο Γκούμα και ολοκληρώθηκαν με την αποστολή δειγμάτων στο Μενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο. Ευτυχώς πιστεύω, σε αυτούς τους μύκητες δεν συμπεριλαμβάνεται το ΓΛΟΙΟΣΠΟΡΙΟ, που προκαλεί πολλά χρόνια την καταστροφή του ελαιόλαδου της Κέρκυρας και τα προηγούμενα χρόνια συμμετείχε στην καταστροφή (συγκριτικά πολύ μικρότερη) στην Πελοπόννησο. Αυτό το παραδέχονται πλέον και εκείνοι που το «έφεραν» στην Κρήτη.
Πως όμως οι μύκητες και οι λοιποί μικροοργανισμοί τα κατάφεραν έτσι φέτος. Την πόρτα για την εισβολή τους μπορεί να την άνοιξε ο δάκος, αλλά λόγω της κλιματικής αλλαγής θα μπορούσαν να τα καταφέρουν και χωρίς αυτόν.
Δεν είμαι φυτοπαθολόγος, αλλά τα βασικά τα γνωρίζω από τις πανεπιστημιακές μου σπουδές και την περίοδο της διδακτορικής μου διατριβής όταν ασχολήθηκα με τον βοτρύτη στο σταφύλι. Η ανάπτυξη των μυκήτων αλλά και η ικανότητα τους για την προσβολή ενός φυτικού ιστού εξαρτάται από κλιματολογικούς παράγοντες με βασικότερους την θερμοκρασία και την σχετική υγρασία.
Η δυνατότητα ανάπτυξης των μυκητολογικών προσβολών του ελαιόκαρπου αυξάνεται με την θερμοκρασία και την σχετική υγρασία. Ιδανικές συνθήκες είναι, θερμοκρασίες 20 – 27οC και συνεχές φιλμ υγρασίας πάνω στον καρπό για μερικές ώρες. Δύο περίπου ώρες είναι αρκετές για να δημιουργηθεί αυτοδύναμη προσβολή ενός φυτικού ιστού, όταν μάλιστα είναι ώριμος ελαιόκαρπος. Τέτοιες συνθήκες δημιούργησε η κλιματική αλλαγή ιδιαίτερα φέτος. Αντίθετα, μερικά χρόνια πριν οι θερμοκρασίες που επικρατούσαν κατά την κρίσιμη περίοδο Σεπτέμβρη Οκτώβρη ήταν πολύ χαμηλότερες. Έτσι εξηγείται γιατί, αν και οι μύκητες αυτοί υπήρχαν πάντα στην Κρήτη δεν προκαλούσαν ανάλογης έντασης καταστροφή.
Η ασυνήθιστα υψηλή θερμοκρασία αυτή την περίοδο αύξησε σημαντικά και την ταχύτητα δράσης των μικροβιακής προέλευσης λιπολυτικών ενζύμων τόσο στον ασυγκόμιστο, πολύ δε περισσότερο στον συγκομισμένο μέχρι την μεταφορά του και επεξεργασία στο ελαιουργείο. (Δεν είναι η ώρα να μιλήσουμε για πλαστικά τσουβάλια, για ελιές παρατημένες στον ήλιο επί ημέρες, για θερμοκρασίες ελαιόκαρπου που έκαναν τους ελαιουργούς να μην ζεσταίνουν την σκάφη μάλαξης κ.α. Ελπίζω να τα θυμηθούν και να τα αναλύσουν οι ειδικοί στα εσπερινά σεμινάρια που ήδη ανακοινώθηκαν ότι θα γίνουν. Πολύ περισσότερο ελπίζω τα σεμινάρια αυτά να μην έχουν την τύχη των πορισμάτων της αλήστου μνήμης Επιτροπής για την Αναβάθμιση της Ποιότητας του Κρητικού Ελαιόλαδου).
Τις απόψεις μου αυτές για τα αίτια της φετινής καταστροφής, το μέγεθος της οποίας φοβούμαι ότι θα αποδειχθεί τελικά μεγαλύτερο, τις έχω ήδη εκφράσει δημόσια και σε όσους θεώρησα αρμόδιους να τις ακούσουν. Επειδή ωστόσο το θέμα το χειρίζεται ως Πρόεδρος της Επιτροπής ο κος Χρήστος Αυγουλάς (παλιός μου γνώριμος από το Πανεπιστήμιο, αλλά και από την «αλησμόνητη» Μελέτη Αμπελουργίας) επικοινώνησα μαζί του αλλά δυστυχώς μου δήλωσε ότι «δεν τον ενδιαφέρουν οι απόψεις μου και οι και οι όποιες δημόσιες τοποθετήσεις μου» (κατά λέξη).
Επειδή καμιά φορά και «ο τρελός του χωριού» μπορεί να έχει δίκιο..
Επειδή για την υποστήριξη του αιτήματος να δοθούν κάποιες αποζημιώσεις στους κατεστραμμένους ελαιοπαραγωγούς πρέπει να βοηθήσουμε όλοι και κανείς δεν περισσεύει, αποφάσισα να γράψω αυτό το κείμενο σαν υπενθύμιση αυτών που έχω παλιότερα πει αλλά και σαν Καλωσόρισμα στην επερχόμενη, από ότι μαθαίνω, επίσκεψη του κου Αυγουλά στην Κρήτη.
Με το καλό λοιπόν να έλθει στην πάντα φιλόξενη Κρήτη. Μόνο που δυστυχώς, αν και έχω πολλούς φίλους καζανάρηδες, δεν υπάρχει πια ρακή ή τσικουδιά να τον κεράσουμε. Κι αυτό είναι θέμα για συζήτηση μια άλλη ώρα.
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
Και αφού υποδεχτούμε τον κο Αυγουλά και τον αποχαιρετίσουμε, μήπως πρέπει ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ να αρχίσουμε να ασχολούμαστε με τα τεράστια προβλήματα που εξακολουθούν να υπάρχουν και τα ακόμη μεγαλύτερα που φοβούμαι ότι θα έλθουν αν συνεχίσουμε την ίδια πορεία;