45 χρόνια συμπληρώθηκαν σήμερα από την ημέρα που σημειώθηκε η έκρηξη στο μότορσιπ «Πανορμίτης».
Νωρίς το πρωί, με αφορμή την σημερινή ημέρα, πραγματοποιήθηκε μια σεμνή τελετή, παρουσία τοπικών φορέων και κατοίκων της περιοχής.
Η εκδήλωση μνήμης για την μεγαλύτερη έκρηξη πλοίου, σε καιρό ειρήνης την 1η Οκτωβρίου του 1979, διοργανώθηκε όπως κάθε χρόνο από τη Δημοτική Κοινότητα Σούδας, τις Ενορίες της Σούδας, του Πολιτιστικού Συλλόγου Σούδας, του Συλλόγου Καταστηματαρχών Σούδας.
Σαν σήμερα στην Κρήτη: Βομβαρδισμένη πόλη η Σούδα από την έκρηξη του «Πανορμίτη»
«Ωρα εννιά παρά τέταρτο το πρωί. Μια έκρηξη ισχυρή, ασυνήθιστη, συνταράσσει ολόκληρη την πόλη των Χανίων. Μερικές βιτρίνες και τζάμια παραθύρων έσπασαν. Παλιές οροφές έπεσαν. Οι άνθρωποι τρομοκρατημένοι βγήκαν στους δρόμους και άρχισαν να διερωτώνται τι έγινε».
Τα παραπάνω αποτελούν μέρος της εισαγωγής από το πρωτοσέλιδο κείμενο των “Χανιώτικων Νέων” στις 2 Οκτωβρίου 1979 που αναφέρεται στην έκρηξη του μότορσιπ “Πανορμίτης” στο λιμάνι της Σούδας.
Η εικόνα της Σούδας που καταγράφεται και απεικονίζεται σε φωτογραφίες ήταν μιας βομβαρδισμένης πόλης.
«Καταστήματα, σπίτια αυτοκίνητα, ηλεκτρικά και τηλεπικοινωνιακά δίκτυα έχουν καταστραφεί σε ποσοστό 50 μέχρι 100%» διαβάζουμε στο ίδιο πρωτοσέλιδο.
«Τα παιδιά μου κοιμόταν όταν άκουσα ένα μεγάλο βόμβο για να γεμίση σε λίγο με μαύρα βλήματα η αυλή και το σπίτι μου. Τρυπούσαν την οροφή και πέφταν μέσα. Οι κασόνες των παραθύρων πέσανε κάτω[…]. Ενα βλήμα έπεσε στην κουβέρτα του γιού μου. Το σπίτι καταστράφηκε. Ούτε βομβαρδισμός νάτανε…» δήλωνε στην εφημερίδα η Αγγελική Ρηγάκη, η οποία βρισκόταν την ώρα της έκρηξης στο σπίτι της το οποίο όπως αναφέρεται στο ρεπορτάζ «μοιάζει με χάλασμα».
Δεν ήταν το μοναδικό βέβαια: «Σπάσανε τα τζάμια, διαλύσανε τα έπιπλα, πέσανε οι σοβάδες[…]. Θε μου κι ίντα ‘ναι το κακό που μας βρήκε…» είναι καταγεγραμένη η δήλωση κάποιου που όμως δεν καταγράφεται το όνομά του. Ενας από τους αυτόπτες μάρτυρες, ο Φανούρης Χαραμής, καπετάνιος του ρυμουλκού “Αρχιπέλαγος” το οποίο λίγα λεπτά πριν από την έκρηξη βρισκόταν «σε απόσταση 150 μέτρα από το μοιραίο μότορσιπ “Πανορμίτης”» περιγράφει στον ρεπόρτερ των “Χ.Ν.” αυτό που έζησε:
«Μόλις είδα την φλόγα και τους καπνούς επειδή ήξερα ότι το Μότορσιπ είχε εύφλεκτα υλικά μέσα, δυναμίτες και τέτοια, τραβηκτήκαμε προς τανοιχτά. Δεν περάσανε δέκα δώδεκα λεπτά, γίνανε τρεις τέσσερις μικροεκρήξεις και μετά έγινε ο χαλασμός. Λες και έπεσε ατομική βόμβα. Ο καπνός σκέπασε τη θάλασσα και τη στεριά. Κλείσαμε τα μάτια μας, πέσαμε μπρούμουτα με τα χέρια στο κεφάλι να γλυτώσομε. Τα κομμάτια από τα σίδερα πέφτανε βροχή γύρω μας. Υπεύθυνοι για όλα αυτά που γίνανε είναι εκείνοι που αφήνουν να έχονται στο λιμάνι καράβια με τέτοιο φορτίο».
Τι ήταν αυτό το φορτίο; Ο “Πανορμίτης” μετέφερε «[…] 500 φιάλες με υγραέριο και 4,5 τόννους σίδερα (ρέλλες) για λογαριασμό του Ναυστάθμου Κρήτης. Στ’ αμπάρια του είχε ακόμη κιβώτια με δυναμίτιδα και βαρέλια με βενζίνη καθώς και διάφορα άλλα εμπορεύματα που προοριζόταν για το Ηράκλειο».
Πέρα από την ίδια την έκρηξη και τις καταστροφές που επέφερε, ένα άλλο μεγάλο θέμα που είχε προκύψει ήταν ότι στο πλοίο υπήρχαν και πυρομαχικά (σ.σ. υπάρχει καταγραφή μαρτυρίας ενός από τα θύματα πως βρήκε στο σπίτι του «ένα κομμάτι που έμοιαζε σαν νάρκη και ήταν χαραγμένο επάνω του γράμμα με αγγλικά στοιχεία»). Οι δημοσιογράφοι με ερωτήσεις στις τοπικές αρχές Νομαρχία, Λιμεναρχείο κ.ά. αλλά και σε εκπροσώπους της Κυβέρνησης Καραμανλή (σ.σ. οι Κεφαλογιάννης και Συνοδινού είχαν έρθει στη Σούδα για να δουν από κοντά το μέγεθος της καταστροφής) τότε επέμεναν να μάθουν τον παραλήπτη των πυρομαχικών αλλά οι αρχές δήλωναν άγνοια ακόμη και για την ύπαρξη(!) αυτού του φορτίου.
Μάλιστα έχει καταγραφεί το γεγονός ότι ο τότε Νομάρχης Χανίων ενώ στην αρχή δήλωνε άγνοια για τον παραλήπτη των πυρομαχικών, μετά απάντησε ότι παραλήπτης ήταν η ΜΟΜΑ Ηρακλείου. Ομως τότε αποστομωτική ήταν η απάντηση του παρόντα στη συγκεκριμένη συζήτηση, διοικητή της 5ης Μεραρχίας Χανίων, ότι «η ΜΟΜΑ Ηρακλείου δεν επρόκειτο να παραλάβει εκρηκτικά όπως του αναφέρθηκε». Πάντως το ίδιο καράβι είχε μεταφέρει «εκρηκτικά και το 1974 στο Πεδίο Βολής του ΝΑΤΟ», βάσει των αποδεικτικών εγγράφων του πλοίου που σκορπίστηκαν στην προκυμαία».
Εξάλλου το θέμα των εκρηκτικών απασχόλησε τότε και το ελληνικό κοινοβούλιο μετά από σχετική ερώτηση από τους βουλευτές Σ. Μιχελογιάννη, Σ. Βαλυράκη, Λ. Βερυβάκη και Ν. Βενιζέλο….
Στην τοπική εφημερίδα “Εθνική Φωνή” (φυλ. 2-10-1979) παρουσιάζεται η διαμορφωμένη κατάσταση στην “βομδαρδισμένη” περιοχή:
Αναφέρεται ότι η περιοχή της Σούδας κηρύχθηκε από τον Νομάρχη Χανίων «σε κατάσταση ανάγκης. Συγκροτήθηκαν συνεργεία ιατρών για την περίθαλψη των τραυματιών ενώ άνδρες του Στρατού και των Σωμάτων Ασφαλείας, Δημόσιοι και Δημοτικοί υπάλληλοι, σπουδαστές και άλλοι πολίτες έσπευσαν να προσφέρουν αίμα. Εξάλλου η 5η Μεραρχία διέθεσε σκηνές και κλινοσκεπάσματα, παράλληλα δόθηκε εντολή για στέγασι ατόμων σε ξενοδοχεία της Πόλεως».
Επιπλέον από το ίδιο φύλλο πληροφορούμαστε ότι ένα άτομο βρήκε τραγικό θάνατο ενώ «τραυματίστηκαν περισσότερα από 138 άτομα, 15 νοσηλεύονται στο Κρατικό Νοσοκομείο της Πόλεως και άλλοι 20 σε Κλινικές και το Ναυτικό Νοσοκομείο Κρήτης».
Ακόμη γίνεται με… ανατριχιαστικές λεπτομέρειες αναφορά στον ακρωτηριασμό του ποδιού ενός από τα θύματα που τα «αέρια τον έριξαν στη θάλασσα» και τον έσωσαν «παρατυχόντες ναύτες του Πολεμ. Ναυτικού, ενώ ένας βατραχάνθρωπος ανέσυρεν από τον βυθόν το κομμένο πόδι».
