11η Σεπτεμβρίου 2001: Πώς η επίθεση στους Δίδυμους Πύργους άλλαξε για πάντα τον πλανήτη

Έβαλε «φωτιά» στις γεωπολιτικές ισορροπίες στη Μέση Ανατολή, επηρέασε την εξωτερική πολιτική δεκάδων χωρών ανά τον κόσμο και διέλυσε για πάντα τη ψευδαίσθηση της απόλυτης ασφάλειας στη Δύση.

Επαναπροσδιόρισε, επίσης, τον τρόπο με τον οποίο οι δυτικές χώρες αντιλαμβάνονται την τρομοκρατία και τις διεθνείς σχέσεις ενώ άλλαξε για πάντα έννοιες όπως η προσωπική ελευθερία και η ασφάλεια.

Τα γεγονότα της μοιραίας εκείνης Τρίτης πριν από 24 χρόνια, πυροδότησαν μια νέα εποχή γεωπολιτικής αβεβαιότητας, με τα «απόνερα» των δύο πολεμικών επιχειρήσεων των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και το Ιράκ να είναι ορατά μέχρι σήμερα στη Μέση Ανατολή.

Για πολλούς διεθνείς αναλυτές, η 11η Σεπτεμβρίου αποτέλεσε όχι απλώς ένα τραγικό γεγονός αλλά το σημείο μηδέν ενός νέου κόσμου.

Μάλιστα, υποστηρίζουν ότι είχε αντίκτυπο παντού: από τις διεθνείς σχέσεις και την οικονομία μέχρι την καθημερινότητα εκατομμυρίων πολιτών.

Τι συνέβη, όμως, εκείνη την μέρα;

Ποιο ήταν το ανθρώπινο και οικονομικό κόστος της επίθεσης;

Και πώς άλλαξε τη ζωή μας μέχρι σήμερα;

Πώς εκτυλίχθηκε η τρομοκρατική επίθεση

Το πρωινό της 11ης Σεπτεμβρίου μετατράπηκε μέσα σε ελάχιστα λεπτά σε μια από τις πιο σκοτεινές σελίδες της σύγχρονης ιστορίας.

Στις 8:46 π.μ., το πρώτο αεροσκάφος χτύπησε τον Βόρειο Πύργο του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου στη Νέα Υόρκη.

Μόλις 17 λεπτά αργότερα, ένα δεύτερο αεροπλάνο καρφώθηκε στον Νότιο Πύργο, επιβεβαιώνοντας πως δεν επρόκειτο για ατύχημα.

Λίγο αργότερα, ένα τρίτο αεροπλάνο έπληξε το Πεντάγωνο, ενώ ένα τέταρτο συνετρίβη σε χωράφι της Πενσυλβάνια, έπειτα από ηρωική προσπάθεια των επιβατών να σταματήσουν τους αεροπειρατές.

Μέσα σε λίγες ώρες, οι Δίδυμοι Πύργοι κατέρρευσαν…

Tα θύματα

Κατά τη διάρκεια των συντονισμένων τρομοκρατικών επιθέσεων, όταν 19 τρομοκράτες μετέτρεψαν σε όπλα επιβατικά αεροσκάφη, σκοτώθηκαν 2.977 άνθρωποι, οι περισσότεροι εκ των οποίων στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου στο Μανχάταν.

Οι εικόνες των αεροσκαφών 11 της American Airlines και 175 της United Airlines που εμβόλισαν τους Δίδυμους Πύργους -ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα σύμβολα της Νέας Υόρκης και των ΗΠΑ εν γένει- πάγωσαν ολόκληρο τον πλανήτη, που παρακολούθησε με κομμένη την ανάσα την ανείπωτη τραγωδία.

Τα θύματα δεν ήταν μόνο Αμερικανοί πολίτες αλλά άνθρωποι από 90 και πλέον χώρες, καθώς και πυροσβέστες και αστυνομικοί.

Το γράφημα του CNN Greece συγκεντρώνει τους πιο σημαντικούς αριθμούς της επίθεσης.

Πόσο κόστισε η τρομοκρατική επίθεση

Το οικονομικό σοκ της 11ης Σεπτεμβρίου ήταν άμεσο και πολυδιάστατο.

Μέσα σε λίγες ώρες, οι χρηματιστηριακές αγορές κατέρρευσαν, με τον δείκτη Dow Jones να καταγράφει τη μεγαλύτερη ημερήσια πτώση στην ιστορία του μέχρι τότε, ενώ τουριστικές, αεροπορικές και ασφαλιστικές εταιρείες υπέστησαν ανυπολόγιστες ζημίες.

Η αμερικανική οικονομία, που ήδη εμφάνιζε σημάδια επιβράδυνσης, μπήκε σε τροχιά ύφεσης, με την κυβέρνηση να επιστρατεύει έκτακτα μέτρα στήριξης.

Παράλληλα, το κόστος της «αντιτρομοκρατικής ασφάλειας» εκτοξεύτηκε: από τις δαπάνες για στρατιωτικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό έως τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις σε εσωτερική ασφάλεια και επιτήρηση.

Μάλιστα, πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η 11η Σεπτεμβρίου δεν άλλαξε μόνο τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο κόσμος αλλά ανακατεύθυνε και τον οικονομικό προσανατολισμό κρατών και αγορών για τις επόμενες δεκαετίες.

Ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας

Οι ΗΠΑ από την πρώτη στιγμή θεώρησαν υπεύθυνο για τις τρομοκρατικές επιθέσεις τον Οσάμα Μπιν Λάντεν -κάτι που επιβεβαιώθηκε αργότερα τον ίδιο χρόνο, στις 13 Δεκεμβρίου, και από τον ίδιο που σε βιντεοσκοπημένο μήνυμά του ανέλαβε την ευθύνη για τα τραγικά γεγονότα.

Ο πρόεδρος Μπους από το πρώτο τηλεοπτικό του διάγγελμα το βράδυ της επίθεσης είχε υποσχεθεί στον αμερικανικό λαό να «απαντήσει» στους τρομοκράτες που σκόρπισαν το θάνατο αλλά και σε όλους όσοι τους παρείχαν στήριξη.

Έτσι, στις 8 Οκτωβρίου του 2001, οι ΗΠΑ επιτέθηκαν στο Αφγανιστάν ανατρέποντας τους Ταλιμπάν, που παρείχαν άσυλο στον Σαουδάραβα καταζητούμενο.

Ακολούθησε η επίθεση των ΗΠΑ στο Ιράκ, το 2003 που οδήγησε στην ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν, στο πλαίσιο του «πολέμου κατά της διεθνούς τρομοκρατίας», με την αλ Κάιντα να απαντά με επιθέσεις κατά συμμάχων των Αμερικανών.

Το 2004 έκανε τρομοκρατική επίθεση στο σιδηροδρομικό δίκτυο της Μαδρίτης και ένα χρόνο αργότερα στο μετρό του Λονδίνου.

Η αποσταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής

Η αμερικανική απάντηση στα τρομοκρατικά χτυπήματα της 11ης Σεπτεμβρίου πυροδότησε σειρά γεωπολιτικών εξελίξεων στη Μέση Ανατολή, ορατές μέχρι και σήμερα.

Ο αμερικανικός πόλεμος κατά της τρομοκρατίας –ο γνωστός σε όλους War on Terror- είχε ως άμεσους στόχους την εξόντωση της Αλ Κάιντα και την αποτροπή νέων επιθέσεων κατά των ΗΠΑ.

Έτσι, ο στρατός και η πολιτική ηγεσία θεώρησαν ότι οι δύο μεγαλύτερες απειλές είναι το Αφγανιστάν και το Ιράκ.

Δεν είχαν υπολογίσει, όμως, ότι οι στρατιωτικές επιχειρήσεις τους στις δύο χώρες θα επέτρεπαν την ανάδειξη άλλων επικίνδυνων εξτρεμιστικών δυνάμεων, μεταξύ των οποίων και το Ισλαμικό Κράτος που στη συνέχεια αιματοκύλησε την Ευρώπη.

Την ίδια ώρα, η πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν επέτρεψε στο Ιράν –το μεγάλο εχθρό των ΗΠΑ- να ενδυναμώσει τη θέση του στην ευρύτερη περιοχή.

Από χίλια κύματα πέρασαν και οι σχέσεις των ΗΠΑ με τις αραβικές χώρες, με την πολιτική του Μπους να ανατρέπει τις μέχρι τότε πολιτικές και οικονομικές ισορροπίες με την Ουάσινγκτον.

Οι πολεμικές επιχειρήσεις στην ευρύτερη περιοχή δημιούργησαν μεγάλη ανησυχία στις χώρες του Κόλπου ενώ άρχισαν να διαβρώνουν τη βεβαιότητα ότι οι ΗΠΑ αποτελούν έναν πρόθυμο σύμμαχο παντός καιρού.

Την ίδια ώρα, υπάρχουν αρκετοί διεθνολόγοι που πιστεύουν ότι η 11η Σεπτεμβρίου πλήγωσε ανεπανόρθωτα και την Παλαιστίνη. Και αυτό γιατί τις ημέρες μετά την επίθεση, οι Αμερικανοί είδαν τους Παλαιστίνιους να πανηγυρίζουν στους δρόμους που ο μεγάλος σύμμαχος του Ισραήλ δέχτηκε επίθεση.

Παρότι ο Παλαιστίνιος ηγέτης Γιασέρ Αραφάτ έσπευσε να διαλύσει τις συγκεντρώσεις αυτές και να προχωρήσει σε διάγγελμα λέγοντας ότι η Παλαιστίνη δεν είναι σύμμαχος της Αλ Κάιντα, ούτε συμμετείχε με κανέναν τρόπο στις επιθέσεις, η ζημιά είχε ήδη γίνει.

Μόλις έξι μήνες μετά την τρομοκρατική επίθεση στη Νέα Υόρκη και το Πεντάγωνο, το Ισραήλ προχώρησε σε εισβολή στη Δυτική Όχθη, σκοτώνοντας εκατοντάδες Παλαιστίνιους.

Το Ισραήλ πίστευε –και σωστά όπως αποδείχτηκε- ότι οι ΗΠΑ θα έδειχναν κατανόηση και δεν θα στεκόντουσαν εμπόδιο.

«Είναι μια αμερικανική έκφραση, μια πολύ απλή: η τρομοκρατία είναι τρομοκρατία» είχε δηλώσει κάποτε σχετικά ο εν αποστρατεία πλέον στρατηγός Amos Gilead, πρώην επικεφαλής της ισραηλινής πολιτικής στα παλαιστινιακά εδάφη.

Έκτοτε, η ειρηνευτικές διαδικασίες για λύση δύο κρατών δεν έχουν βρει ξανά μομέντουμ…

Οι αερομεταφορές και η ασφάλεια άλλαξαν για πάντα

«Η επίθεση του πρωινού της 11ης Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ άλλαξε το έθνος άμεσα και το μετέτρεψε σε μια χώρα εμμονική -στα μεγάλα και τα μικρά- με την προστασία της ασφάλειάς της» έγραψε το 2018 ο ιστορικός Τζέιμς Μαν, υπογραμμίζοντας παράλληλα:

«Ο τρόπος με τον οποίο πηγαίνουν στα αεροδρόμια 325 εκατομμύρια Αμερικανοί σήμερα ξεκίνησε την επομένη της επίθεσης και δεν έχει ποτέ επανέλθει…».
Ο αντίκτυπος στις αερομεταφορές δεν περιορίστηκε μόνο στις ΗΠΑ: από το 2001 μέχρι και σήμερα οι ταξιδιώτες παγκοσμίως υπόκεινται σε αυστηρότατους ελέγχους για να επιβιβαστούν στα αεροσκάφη. Αυτό δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να χαρακτηριστεί κακό ενώ ορισμένοι ειδικοί έχουν εκφράσει την άποψη ότι η ριζική αναδιάρθρωση των αερομεταφορών θα έπρεπε να είχε γίνει πολύ νωρίτερα.

Και αυτό γιατί είχαν ήδη καταγραφεί αιματηρά χτυπήματα σε αεροδρόμια, όπως η επίθεση στο αεροδρόμιο της Ρώμης το 1973, αλλά και αεροπειρατείες (για παράδειγμα η έκρηξη βόμβας σε πτήση της Air India το 1985).

Μέχρι τότε, οι επιβάτες έφταναν στην πύλη τους λίγη ώρα πριν από την πτήση τους, περνούσαν από έναν ανιχνευτή μετάλλων και επιβιβάζονταν, χωρίς καν να επιδείξουν τις ταυτότητές τους -τουλάχιστον όχι στις εσωτερικές πτήσεις των ΗΠΑ.

«Ήταν τόσο εύκολο. Πολλοί από εμάς διερωτηθήκαμε πώς και δεν είχε γίνει κάτι τέτοιο νωρίτερα» είχε δηλώσει στο CNNi ο Τζεφ Πράις, πρώην αναπληρωτής διευθυντής ασφαλείας στο Διεθνές Αεροδρόμιο του Ντένβερ και ειδικός σε θέματα ασφαλείας στο πανεπιστήμιο Μετροπόλιταν του Ντένβερ.

Ειδικοί του χώρου έχουν παραδεχτεί έκτοτε ότι κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί ότι κάποιος θα μετέτρεπε σε όπλο μαζικής καταστροφής ένα αεροσκάφος που μετέφερε απλούς πολίτες.

Και όμως έγινε, και μάλιστα με τον πιο θεαματικό και σκληρό τρόπο.

Οι υπηρεσίας ασφαλείας, σε συνεργασία με τις αεροπορικές εταιρείες, ανέλαβαν δράση:

Οκτώβριος 2001: Η ασφάλεια των αεροδρομίων άλλαξε ριζικά και οι έλεγχοι των επιβατών έγιναν εξονυχιστικοί. Για πρώτη φορά, παρουσιάστηκαν ουρές στα αεροδρόμια.

Νοέμβριος 2001: Δημιουργείται η Διοίκηση Ασφαλείας Μεταφορών στις ΗΠΑ και ξεκινούν οι έλεγχοι με ακτίνες Χ στις βαλίτσες των επιβατών.

Δεκέμβριος του 2001: Μετά τον εντοπισμό εκρηκτικών σε παπούτσι τρομοκράτη στο Μαϊάμι, η ασφάλεια των αεροδρομίων έχει πλέον τη δύναμη να ζητήσει από τους επιβάτες να βγάλουν τα υποδήματά τους για να ελεχθούν.

Απρίλιος 2003: Οι πιλότοι είναι πλέον οπλισμένοι.

Αύγουστος του 2006: Απαγορεύονται τα υγρά πάνω από 100ml στις πτήσεις.

Δεκέμβριος του 2009: Μετά την απόπειρα τρομοκράτη να ενεργοποιήσει εκρηκτικό μηχανισμό που είχε κρύψει στο εσώρουχό του, εγκαθίστανται ειδικά σκάνερ για όλο το σώμα.

Ιούνιος του 2017: Τίθενται σε λειτουργία οι πρώτοι βιομετρικοί έλεγχοι.

Η «σκιά» των επιθέσεων

Σήμερα, 24 χρόνια μετά από τις επιθέσεις, το Πεντάγωνο έχει επιδιορθωθεί και ένα νέο Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρο 94 ορόφων έχει πλέον υψωθεί στον ουρανό της Νέας Υόρκης.

Οι πληγές, όμως, δεν έχουν ακόμη επουλωθεί.

Πολλοί επιζήσαντες της τραγωδίας συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας, που κατά τους ειδικούς συνδέονται με την εισπνοή τοξικού νέφους από τις επιθέσεις και την κατάρρευση των κτηρίων, ενώ άλλοι πενθούν ακόμη τους αγαπημένους τους.

Η Υπηρεσία Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ (Department of Homeland Security), που άλλαξε την καθημερινότητα των Αμερικανών και τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται την ασφάλεια, αποτελεί επίσης, όπως γράφει το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ σε ανάλυσή του, ένα σημαντικό «κληροδότημα» των επιθέσεων.

Άλλωστε η πρόσφατη απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν το 2021, 20 ολόκληρα χρόνια μετά από τις επιθέσεις, υπενθυμίζει με τον πιο κυνικό τρόπο ότι η «σκιά» των τρομοκρατικών επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου συνεχίζει ακόμη και σήμερα να επηρεάζει την παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα.