Τα αποθέματα υπόγειων υδάτων σε όλο τον κόσμο μειώνονται με όλο και μεγαλύτερη ταχύτητα τα τελευταία 40 χρόνια, μια ανησυχητική τάση που απειλεί όχι μόνο με λειψυδρία και απώλεια καλλιεργειών αλλά και με καταστροφική υποχώρηση του εδάφους, προειδοποιεί διεθνής μελέτη.
Το πρόβλημα οφείλεται κυρίως σε μη βιώσιμες πρακτικές άρδευσης αλλά επιδεινώνεται από τη ζέστη της κλιματικής αλλαγής, η οποία αναγκάζει τους αγρότες να αντλούν περισσότερο νερό για τα χωράφια τους, διαπιστώνει η μελέτη στο περιοδικό Nature.
Οι ερευνητές συνέλεξαν μετρήσεις της στάθμης του νερού για 170.000 πηγάδια σε 1.693 υδροφόρους ορίζοντες σε περισσότερες από 40 χώρες (στις οποίες δεν περιλαμβάνεται η Ελλάδα).
Ο υδροφόρος ορίζοντας, δηλαδή το βάθος στο οποίο πρέπει κανείς να σκάψει για να βρει νερό, πέφτει κατά τουλάχιστον 10 εκατοστά ανά έτος στο ένα τρίτο των περιοχών που εξετάστηκαν, ενώ στο 12% των περιοχών η υποχώρηση υπερβαίνει το μισό μέτρο ανά έτος.
Στην Κεντρική Κοιλάδα της Καλιφόρνια η υπεράντληση νερού οδήγησε σε μεγάλη καθίζηση του εδάφους (USGS)
Μάλιστα σε κάποιους υδροφόρους ορίζοντες της Ισπανίας, του Ιράν, της Κίνας και των ΗΠΑ, η υποχώρηση από το 2000 μέχρι σήμερα ξεπερνά τα 2 μέτρα.
Και στο ένα τρίτο των υδροφόρων οριζόντων που εξετάστηκαν, η υποχώρηση έχει επιταχυνθεί από το 2000.
«Δεν μας εξέπληξε το γεγονός ότι το επίπεδο των υπόγειων υδάτων πέφτει απότομα, μας σόκαρε όμως η αύξηση του ρυθμού τις τελευταίες δύο δεκαετίες» σχολίασε σε δελτίο Τύπου ο Χάνσγιορκ Σέιμπολτ του Ομοσπονδιακού Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Ζυρίχης (ETH Zurich), μέλος της ερευνητικής ομάδας.
Το πρόβλημα είναι εντονότερο σε αγροτικές περιοχές με χαμηλά ύψη βροχόπτωσης. Στην Κεντρική Κοιλάδα της Καλιφόρνια, για παράδειγμα, τις τελευταίες δεκαετίες το έδαφος έχει υποχωρήσει κατά πολλά μέτρα λόγω της υπεράντλησης υπόγειων υδάτων, με αποτέλεσμα να καταστραφούν δρόμοι και άλλες υποδομές.
H μελέτη κάλυψε περισσότερες από 40 χώρες (Jasechko et al.)
Η τάση μπορεί να αναστραφεί
Παρά τα ανησυχητικά ευρήματα, οι ερευνητές τονίζουν ότι λύσεις υπάρχουν. «Σε ορισμένες περιοχές οι υδροφόροι ορίζοντες έχουν ανακάμψει χάρη σε αλλαγές πολιτικής ή όπου υπάρχουν εναλλακτικές πηγές νερού για άμεση χρήση ή για αναπλήρωση του ορίζοντα» λέει η Ντέμπρα Περόν του ΕΤΗ Zurich.
Ένα τέτοιο παράδειγμα επιτυχίας είναι η πόλη της Σαγκάης, όπου η υποχώρηση του εδάφους λόγω της υπεράντλησης αναγνωρίστηκε ως πρόβλημα τη δεκαετία του 1920. Χάρη σε βελτιωμένες πολιτικές διαχείρισης του νερού, η υποχώρηση σταμάτησε.
Το ίδιο συνέβη και στο Τόκιο, το οποίο επέβαλε περιορισμούς στην άντληση υπόγειων υδάτων μετά την υποχώρηση της πόλης κατά σχεδόν 4 μέτρα.
Ένα τρίτο παράδειγμα είναι ο υδροφόρος ορίζοντας από τον οποίο υδροδοτούνται 700.000 άνθρωποι στο καντόνι της Γενεύης στην Ελβετία. Η πτώση της στάθμης ανακόπηκε χάρη σε πρόγραμμα που υλοποιήθηκε σε συνεργασία με τη γειτονική Γαλλία για αναπλήρωση του υδροφόρου ορίζοντα με νερό του ποταμού Αρβ.
Δεδομένου ότι στις άνυδρες περιοχές του πλανήτη οι υδροφόροι ορίζοντες χρειάζονται αιώνες για να αναπληρωθούν, η αντιμετώπιση του προβλήματος επείγει, λένε οι ερευνητές.
Προειδοποιούν επίσης ότι η πτώση της στάθμης των υπόγειων υδάτων αφήνει τις παράκτιες πόλεις εκτεθειμένες στον κίνδυνο εισβολής θαλασσινού νερού στους υδροφόρους ορίζοντας, με αποτέλεσμα την πλήρη απονέκρωση των καλλιεργειών και της βλάστησης.
Το φαινόμενο είναι ήδη εμφανές στα «δάση-φαντάσματα» της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ, όπου δεν έχει επιζήσει ούτε ένα δέντρο.
