Στη αρχαία Λύττο ή Λύκτο στις βόρειες υπώρειες του όρους Δίκτη, τη μεγαλύτερη αντίζηλο της Κνωσού στα ελληνιστικά χρόνια, την οποία μάλιστα ξεπέρασε σε ιστορική σημασία κατά τη ρωμαιοκρατία, αρχίζει από αύριο ένα φιλόδοξο πενταετές ανασκαφικό πρόγραμμα που φέτος θα διαρκέσει τον φετινό Ιούλιο με στόχο, όμως, να επεκταθεί σε περισσότερους μήνες τα επόμενα χρόνια.
«Πρόκειται για μια περιοχή με τεράστια ιστορία, την οποία ήθελε να ανασκάψει ο Άρθουρ Έβανς όμως δεν του δόθηκε άδεια, αλλά και τεράστια έκταση καθώς τα εδάφη της έφταναν από το Κρητικό έως το Λυβικό Πέλαγος, συμπεριελάμβανε το Οροπέδιο Λασιθίου ενώ το τεράστιο υδραγωγείο της ξεκινούσε από την Κασταμονίτσα και έφτανε ως τη Χερσόνησο που ονομάζονταν Λύττος επί θαλάσσης» ανέφερε στον ΣΚΑΪ Κρήτης 92,1 και την Ελένη Βακεθιανάκη ο συνδ/ντής της αρχαιολογικής ανασκαφής, καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας και Κλασικών Σπουδών στο Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών του Πρίνστον Άγγελος Χανιώτης.
Σύμφωνα με τον ίδιο, με την ένταξη των ελληνόφωνων επαρχιών της Ανατολής στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, η Κρήτη αποτέλεσε σημαντικό οικονομικό κέντρο της ανατολικής Μεσογείου, σταθμός των πλοίων με σιτάρι από την Αίγυπτο στην Ιταλία στην οποία η Λύττος εξήγαγε μεγάλες ποσότητες κρασιού όπως μαρτυρά η πλειοψηφία των αμφορέων που εντοπίστηκαν στην Πομπηία.
«Χωρίς καν να έχει γίνει ανασκαφή, έχουμε από τη Λύττο πολύ μεγάλο αριθμό επιγραφών που καταδεικνύουν τη σημασία της και τι σπουδαίο μπορούμε να περιμένουμε από μια συστηματική ανασκαφή» τόνισε ο κ. Χανιώτης υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι «θα πρέπει να θυμόμαστε πως η ιστορία της Κρήτης διαρκεί πολλές χιλιετίες και ο μινωικός πολιτισμός, παρ’ όλη τη λάμψη του, δεν μονοπωλεί τον πολιτισμό και την ιστορία της Κρήτης. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να γίνονται αρχαιολογική έρευνα και σε θέσεις που δεν έχουν τη σημασία π.χ. της Κνωσού και της Φαιστού της Μινωικής περιόδου».
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι πρώτες ανασκαφικές προσπάθειες στη Λύττο ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του ’80 από τον αρχαιολόγο Γιώργο Ρεθυμνιωτάκη, ακολούθησαν πολύ μικρής διάρκειας έρευνες από Ιταλούς και Έλληνες αρχαιολόγους όπως ο Νικόλαος Πλάτωνας και η Αλεξάνδρα Καρέτσου.
Το πρόγραμμα που υλοποιείται τώρα προέρχεται από την εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, που ήδη από το 1910 είχε εκδηλώσει το ενδιαφέρον της να ανασκαφεί η περιοχή, ενώ συνεργάζονται το Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών του Πρίνστον, το Πανεπιστήμιο της Ν. Υόρκης με συνδ/ντή της αρχαιολογικής έρευνας τον καθηγητή Αρχαιολογίας Αντώνη Κοτσώνα και την Έφορο Αρχαιοτήτων Ηρακλείου Βάσω Συθιακάκη.
«Αυτή η συνεργασία θα μας επιτρέψει να κάνουμε ανασκαφική έρευνα σε σημεία που καλύπτουν περίοδο 1300 ετών, δηλαδή ένα κτίριο της αρχαϊκής/κλασικής περιόδου, ένα συγκρότημα Βουλευτηρίου και μία πρωτοχριστιανική ή βυζαντινή βασιλική» πρόσθεσε ο κ. Χανιώτης.
