Νέα βόμβα βάζει ο πρόεδρος Ντόναλτ Τραμπ καθώς ακύρωσε τρεις συμφωνίες που είχαν στόχο να βοηθήσουν χώρες να μειώσουν την εξάρτησή τους από τον άνθρακα, ενισχύοντας παράλληλα τις πολιτικές του υπέρ της εξόρυξης και χρήσης του άνθρακα.
Οι ΗΠΑ και μια σειρά από άλλες χώρες είχαν συνάψει συμφωνίες τα τελευταία χρόνια με τη Νότια Αφρική, την Ινδονησία και το Βιετνάμ στο πλαίσιο των λεγόμενων Συμφωνιών Δίκαιης Μετάβασης Ενέργειας (Just Energy Transition Partnerships), μια προσπάθεια που οργανώθηκε εν μέρει από τον Τζον Κέρι.
Ήταν απεσταλμένος του πρώην Προέδρου Τζο Μπάιντεν με αποστολή να ενθαρρύνει τις χώρες που χρησιμοποιούν άνθρακα να μειώσουν τη ρύπανση του κλίματος.
Οι συμφωνίες αυτές είχαν υπογραφεί στο πλαίσιο προσπαθειών για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την προώθηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Υποστηρικτής του παραδοσιακού μείγματος ενέργειας ο Τραμπ
Σύμφωνα με δημοσίευμα του Politico, οι πρωτοβουλίες αυτές περιλάμβαναν διεθνή συνεργασία για τη στήριξη της μετάβασης σε καθαρές πηγές ενέργειας και αποσύρθηκαν από τον νέο Πρόεδρο των ΗΠΑ.
Η ενέργεια αυτή έρχεται ως συνέχεια της προσπάθειας της νέας κυβέρνησης να διακόψει τη διεθνή συνεργασία για το κλίμα, ιδιαίτερα μετά την απόφαση του Τραμπ την πρώτη μέρα της θητείας του να αποσύρει τις ΗΠΑ από τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα.
Μπορεί να σταθεί το πρόγραμμα χωρίς τις ΗΠΑ;
Η κυβέρνηση Τραμπ έχει εγκαταλείψει πρωτοβουλία αξίας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων που στόχο είχε να βοηθήσει άλλες χώρες να μεταβούν από τον άνθρακα σε καθαρές πηγές ενέργειας, θέτοντας ερωτήματα σχετικά με την ικανότητα του προγράμματος να επιβιώσει χωρίς την αμερικανική υποστήριξη.
Η απόσυρση από τις συμφωνίες, οι οποίες χρηματοδοτούνταν μέσω ενός συνδυασμού δανείων και επιχορηγήσεων, ευθυγραμμίζεται με τις προτεραιότητες του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να σταματήσει την εξωτερική βοήθεια για προγράμματα που σχετίζονται με την ισότητα και το περιβάλλον. Άλλωστε είναι γνωστό πως ο Τραμπ έχει μακρά ιστορία απόρριψης των βασικών αρχών της κλιματικής επιστήμης.
Σύμφωνα με εκπρόσωπο του Υπουργού Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ, ξεκαθαρίστηκε πως έχουν ενημερωθεί οι αντίστοιχες κυβερνήσεις αυτών των χωρών. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συνεχίσουν να συνεργάζονται με τις χώρες-εταίρους σε θέματα ενέργειας και επενδύσεων κοινού ενδιαφέροντος», πρόσθεσε.
Η παγκόσμια χρήση άνθρακα έφτασε σε ιστορικό υψηλό το 2024 και αναμένεται να σταθεροποιηθεί τα επόμενα χρόνια, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας.
Ενώ οι περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες έχουν δει τη χρήση άνθρακα να κορυφώνεται, η υπηρεσία βρήκε ότι η ζήτηση για άνθρακα σε ταχέως αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η Ινδονησία και το Βιετνάμ, αναμένεται να συνεχιστεί καθώς αυξάνεται η ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια.
Οι αντιδράσεις των χωρών
Η απόφαση αυτή θέτει σε αβεβαιότητα την πρωτοβουλία για τον άνθρακα. Το Υπουργείο Διεθνών Σχέσεων της Νότιας Αφρικής δήλωσε σε ανακοίνωσή του ότι θα «εκτιμήσει τις επιπτώσεις της αποχώρησης των ΗΠΑ» από τη συμφωνία ενώ ένας Γερμανός αξιωματούχος χαρακτήρισε την κίνηση των ΗΠΑ «λυπηρή».
Η Γερμανία, η οποία τώρα ηγείται της συμφωνίας με την Ινδονησία μαζί με την Ιαπωνία, δήλωσε ότι θα προχωρήσει με τις τρεις συμφωνίες. Άλλοι εταίροι περιλαμβάνουν το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και τη Δανία.
«Είμαστε πεπεισμένοι ότι η εργασία των Συνεργασιών Δίκαιης Μετάβασης Ενέργειας μπορεί να συνεχιστεί με επιτυχία», δήλωσε ο Γιόχεν Φλαςμπαρτ, υφυπουργός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης της Γερμανίας.
Τι περιλάμβαναν οι συμφωνίες
Η πρώτη Συνεργασία Δίκαιης Μετάβασης Ενέργειας (Just Energy Transition Partnership, JETP) ξεκίνησε στις παγκόσμιες κλιματικές συνομιλίες COP26 το 2021, ως ένας νέος τρόπος χρηματοδότησης δράσης για το κλίμα σε χώρες με αναδυόμενες οικονομίες και υψηλή εξάρτηση από τις ορυκτές καύσιμες πηγές ενέργειας.
Σύμφωνα με αυτήν, οι ΗΠΑ και οι εταίροι τους δεσμεύτηκαν να προσφέρουν 8,5 δισ. δολάρια για να βοηθήσουν τη Νότια Αφρική να απομακρυνθεί από τον άνθρακα, το πιο ρυπογόνο καύσιμο του κόσμου, επενδύοντας σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι ΗΠΑ δεσμεύτηκαν για 1 δισ. δολάρια κυρίως με τη μορφή δανείων από την Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (U.S. International Development Finance Corporation).
Όταν η συμφωνία των 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την Ινδονησία επιτεύχθηκε το 2022, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία συμφώνησαν να την επιβλέψουν με επενδύσεις από τον Καναδά και αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Μια συμμαχία τραπεζών δεσμεύτηκε να παρέχει το ήμισυ της χρηματοδότησης.
Οι συμφωνίες αφορούν κυρίως δάνεια, επιχορηγήσεις και τεχνική βοήθεια. Επίσης περιλαμβάνουν μια σειρά παραγόντων, όπως χώρες δωρητές, πολυμερή αναπτυξιακά τραπεζικά ιδρύματα και τον ιδιωτικό τομέα. Και απαιτούν συνεργασία από τους αξιωματούχους της χώρας-δεκτή.
Οι προκλήσεις που υπάρχουν
Φυσικά υπάρχει δυσκολία στην υλοποίηση σε χώρες όπως η Ινδονησία, όπου ο άνθρακας καλύπτει περίπου το 60% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Πολλά εργοστάσια άνθρακα είναι ακόμη χρόνια μακριά από την μετατροπή τους και η χώρα έχει λίγες πολιτικές που υποστηρίζουν την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Παράλληλα υπάρχει στο σχεδιασμό το άνοιγμα νέων εργοστασίων άνθρακα για να τροφοδοτηθούν άλλες βιομηχανίες όπως η επεξεργασία ορυκτών.
«Η κυβέρνηση της Ινδονησίας θα πρέπει να ενισχύσει τη δέσμευσή της να ηγηθεί και να αναλάβει περισσότερη ευθύνη για την εφαρμογή του επενδυτικού της σχεδίου και των πολιτικών μεταρρυθμίσεων για να επιτύχει τον στόχο της σύμπραξης για τον άνθρακα» δήλωσε ο Φάμπι Τιμουϊά, εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου για τη Μεταρρύθμιση Βασικών Υπηρεσιών, μιας δεξαμενής σκέψης με έδρα την Ιακάρτα.
«Επομένως οι άλλοι χώρες εταίροι, εν τω μεταξύ, θα πρέπει να καλύψουν το κενό που αφήνουν οι ΗΠΑ», πρόσθεσε.
Το πόσο εύκολο θα είναι αυτό θα κριθεί ιδίως όταν μια σειρά άλλες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν μειώσει τους προϋπολογισμούς βοήθειας, θέτοντας ενδεχομένως σε κίνδυνο την ικανότητά τους να παρέχουν το ίδιο επίπεδο χρηματοδότησης.
Σημαντική η συμβολή των ΗΠΑ στα σχέδια πράσινης μετάβασης
Η είδηση της αποχώρησης των ΗΠΑ ήρθε την ίδια μέρα που Αμερικανοί αξιωματούχοι συμμετείχαν σε σύνοδο κορυφής στην Ουάσιγκτον με θέμα την πρόσβαση στην ενέργεια στην Αφρική, όπου η «πολυδιάστατη» προσέγγιση για την ενέργεια ήταν βασικό θέμα.
«Μπορεί να αναρωτιέστε, είναι αυτό κώδικας για τον άνθρακα; Και ναι, είναι κώδικας για τον άνθρακα. Δεν υπάρχουν περιορισμοί για κανέναν τύπο ενέργειας», δήλωσε ο Τρόι Φιτρέλ, ανώτερος αξιωματούχος του Γραφείου Αφρικανικών Υποθέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ.
