Η υποθαλάσσια ηφαιστειακή έκρηξη της Τόνγκα το 2022, η ισχυρότερη εδώ και πάνω από έναν αιώνα, προκάλεσε τη μεγαλύτερη ηλεκτρική καταιγίδα που έχει καταγραφεί ποτέ, εκτιμά νέα μελέτη.
Στην κορύφωση του φαινομένου, επίγεια και διαστημικά όργανα κατέγραφαν 2.600 αστραπές ανά λεπτό, νούμερο που καταρρίπτει κάθε ρεκόρ, αναφέρουν αμερικανοί ερευνητές στο Geophysical Research Letters.
Στις 11 ώρες που διήρκεσε η καταιγίδα μετρήθηκαν περίπου 192.000 αστραπές, ορισμένες από τις οποίες έφτασαν σε πρωτοφανές ύψος 20 έως 30 χιλιομέτρων, ψηλότερα από οποιονδήποτε άλλο κεραυνό έχει καταγραφεί ως τώρα.
Το ηφαίστειο Χούνγκα Τόνγκα-Χούνγκα Χα’απάι, περίπου 150 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του νότιου Ειρηνικού Ωκεανού, εξερράγη στις 15 Ιανουαρίου 2022 και εκτόξευσε στην ατμόσφαιρα μια στήλη τέφρας με ρυθμό 5 εκατομμυρίων τόνων το δευτερόλεπτο. Η στήλη έφτασε το πρωτοφανές ύψος των 58 χιλιομέτρων.
Οι κερανοί που συνόδευσαν την έκρηξη καταγράφηκαν από επίγειες ραδιοκεραίες καθώς και από τον αμερικανικό δορυφόρο GOES-17 και τον ιαπωνικό Himawari-8, εξήγησαν οι ερευνητές.
«Η έκρηξη προκάλεσε μια φορτισμένη υπερκαταιγίδα που όμοιό της δεν έχουμε ξαναδεί» σχολίασε σε δελτίο Τύπου η Αλέξα Βαν Ίτον, ηφαιστειολόγος της αμερικανικής γεωλογικής υπηρεσίας USGU και επικεφαλής της μελέτης.
Κάθε μπλε κουκκίδα σε αυτό το θεαματικό βίντεο αντιστοιχεί σε μια αστραπή. Οι λάμψεις σχηματίζουν ομόκεντρους δακτυλίους που εξαπλώνονται προς τα έξω.
Οι κεραυνοί είναι ηλεκτρικές εκκενώσεις ανάμεσα σε περιοχές με διαφορετικά ηλεκτρικά φορτία, συνήθως ανάμεσα στο έδαφος και τα σύννεφα.
Ο λόγος που η ηλεκτρική καταιγίδα της Τόνγκα πήρε αυτές τις διαστάσεις είναι ότι η έκρηξη ήταν υποθαλάσσια και εκτόξευσε στον αέρα γιγάντιες ποσότητες ατμού, ο οποίος πάγωσε ψηλά στην ατμόσφαιρα και σχημάτισε θετικά και αρνητικά φορτισμένους παγοκρυστάλλους.
Μέσα στην τεράστια στήλη τέφρας, οι παγοκρύσταλλοι αυτοί συγκρούστηκαν με σωματίδια κονιορτοποιημένων πετρωμάτων και αύξησαν περαιτέρω τον στατικό ηλεκτρισμό.
«Δεν ήταν όμως μόνο η ένταση των κεραυνών που προσέλκυσε το ενδιαφέρον μας» επισήμανε η Βαν Ίτον. Η ομάδα της εξεπλάγη επίσης από το γεγονός ότι οι κεραυνοί σχημάτισαν ομόκεντρους κύκλους, κύκλους που εμφανίζονταν ακριβώς πάνω από το ηφαίστειο και εξαπλώνονταν προς τα έξω σε κύματα.
«Η κλίμακα αυτών των δακτυλίων μας άφησε άφωνους» είπε η Βαν Ίτον,. «Δεν έχουμε ξαναδεί κάτι τέτοιο, δεν υπάρχει κάτι ανάλογο στις μετεωρολογικές καταιγίδες. Μεμονωμένοι δακτύλιοι έχουν παρατηρηθεί στο παρελθόν, όχι όμως πολλαπλοί δακτύλιοι και τόσο μεγάλοι».
Οι δακτύλιοι αυτοί εξαπλώνονταν προς τα έξω ακολουθώντας τα ομόκεντρα κύματα που εμφανίστηκαν μέσα στην στήλη τέφρας, όπως τα κύματα που εξαπλώνονται στην επιφάνεια μιας λίμνης όταν κανείς ρίξει μια πέτρα. Από την βάση έως την κορυφή τους, τα κύματα είχαν ύψος 10 χιλιόμετρα, ανέφεραν οι ερευνητές. Οι ατμοσφαιρικές διαταραχές που προκάλεσαν βοήθησαν στη συσσώρευση φορτίων και ενίσχυσαν την ηλεκτρική καταιγίδα.
Το φαινόμενο δεν έχει παρατηρηθεί στο παρελθόν, καθώς στη σύγχρονη ιστορία δεν έχει καταγραφεί άλλη υποθαλάσσια έκρηξη τέτοιας ισχύος. Η περίπτωση της Τόνγκα ήταν μια «φρεατοπλινιακή έκρηξη», κατά την οποία μια μεγάλη ποσότητα μάγματος περνά εκτοξεύεται μέσα από ένα βαθύ στρώμα νερού. Μέχρι σήμερα, τέτοιες εκρήξεις ήταν γνωστές μόνο από το γεωλογικό αρχείο.
Όπως σχολίασε η Βαν Ίτον, «ήταν σαν να ξεθάβεις έναν δεινόσαυρο και να τον βλέπεις να περπατά στα τέσσερα».
«Είναι κάτι που σου κόβει την ανάσα».
