Όταν το κίνημα της αφύπνισης γεννιόταν κάπου μέσα στον 20ο αιώνα, δεν υπήρχε το παραμικρό σημάδι ότι μέσα στον επόμενο αιώνα ο όρος WOKE θα μετουσιωνόταν σε λάβαρο της ποπ κουλτούρας που θα έκφραζε την σεξουαλική ταυτότητα και τον εναγκαλισμό της κοινωνικής διαφορετικότητας. Το αμφιλεγόμενο φαινόμενο των WOKERS, που επ-ανήλθε στο προσκήνιο μέσα από την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισίου, έχει και ιστορία, έχει και πολιτική οντότητα.
Ξεκινώντας από το 1923, μέσω των δημοσιευμένων σκέψεων του Τζαμαϊκανού φιλοσόφου και ακτιβιστή Μάρκους Γκάρβεϊ, διαβάστηκαν για πρώτη φορά οι φράσεις «Ξύπνα Αιθιοπία … ξύπνα Αφρική». Αυτές οι φράσεις θεωρήθηκαν ως οι πρώτες παγκοσμίως αναφορές – εκκλήσεις προς τους Αφρικανούς πολίτες του κόσμου να ξυπνήσουν και να αντιδράσουν. Το woke είναι ο αόριστος του ρήματος wake (ξυπνώ) και ως αφροαμερικάνικο ιδίωμα, έχει τις ρίζες τους στην ποίηση που σκιαγραφούσε την ζωή των σκλάβων του Νότου από τον 19ο ακόμη αιώνα.
Λίγα χρόνια αργότερα, στο μπλουζ τραγούδι Scottsboro Boys του μουσικού Χιούτι Ουίλιαμ Λέντμπέτερ, το οποίο ήταν άσμα διαμαρτυρίας και αναφερόταν σε μια υπόθεση κακοδικίας κατά αφροαμερικανών εφήβων που έλαβε χώρα το 1931, ακουγόταν η φράση «stay woke”. Μέσα από το τραγούδι εκείνο, επί της ουσίας, ο όρος απέκτησε για πρώτη φορά ακτιβιστικό χαρακτήρα, καθώς καλούσε σε εγρήγορση των αντανακλαστικών κατά της συστημικής αδικίας και της κρατικής βίας που ασκούταν ενάντια στους αφροαμερικανούς πολίτες.
Από τότε και μέχρι την δεκαετία του 1960 ο όρος WOKE χρησιμοποιήθηκε σπάνια, κυρίως στην αφροαμερικάνικη ποίηση του Νότου.
Το 1962, στους New York Times, μέσω άρθρου του με τίτλο «If You’re Woke, You Dig It”, ο Ουΐλιαμ Μέλβιν Κέλι επισήμανε ότι το να είναι «ξύπνιος» κανείς, σήμαινε ότι είναι κοινωνικά συνειδητοποιημένος.
Μέσα στον 21ο αιώνα, τον αργκό-όρο ακτιβισμού και αντίδρασης ενάντια στο κρατικό κατεστημένο της κακοποίησης των Αφροαμερικάνων οικιοποιήθηκαν οι νεαροί χίπστερς, ως απόδειξη περισσότερο του ότι ήταν άνθρωποι ευαισθητοποιημένοι και με άγρυπνα αντανακλαστικά σε ότι αφορούσε την διαφορετικότητα και την συμπερίληψη στον πλανήτη. Μέσω της ψηφιακής κοινωνικής δικτύωσης οι νέοι ανασκάλεψαν τον όρο «woke» και τον ανέδειξαν σε δημοφιλή τάση ζωής όσων αγκάλιαζαν τον «νέο κόσμο» της διαφορετικότητας. Πλέον, το woke ήταν συνώνυμο της κουλτούρας του δικαιώματος στην ελευθερία της οντότητας, της ενότητας και της κοινωνικής συμπερίληψης.
Ο όρος απέκτησε και πάλι την κοινωνικοπολιτική του χροιά και αναδύθηκε στην πρώτη γραμμή του δημοσίου διαλόγου έχοντας και πάλι ανακτήσει τον πολιτικό και ακτιβιστικό του ρόλο.
Το 2008 η Έρικα Μπαντού κυκλοφόρησε την δική της εκδοχή του τραγουδιού Master Teacher, το οποίο είχε γράψει το 2005 η Τζόρτζια Αν Μάλντροου, δίνοντας έμφαση στον στίχο «I stay woke”. Στο ακτιβιστικό εκείνο τραγούδι η τραγουδοποιός αναφερόταν στον ονειρικό κόσμο όπου δεν υπήρχαν «νέγροι» αλλά «διδάσκαλοι», ενώ συγχρόνως γινόταν έκκληση να εδραιωθεί μια κοινωνία που θα ήταν περισσότερο ευαισθητοποιημένη.
Το 2014 στο Φέργκιουσον του Μισούρι δολοφονήθηκε ο Μάικλ Μπράουν από αστυνομικούς. Οι διαδηλώσεις που ξέσπασαν, γρήγορα εξαπλώθηκαν και σε άλλες αμερικάνικες πόλεις. Οι αμερικάνοι ακτιβιστές ενώθηκαν μέσα από το κίνημα Black Lives Matter και η φράση “stay woke” έγινε το νέο ηχηρό μήνυμα των διαδηλώσεων.
Με την χρήση των ψηφιακών μέσων κοινωνικής δικτύωσης και πάλι, ξεκίνησε η ακόμη ευρύτερη προβολή του όρου, στον οποίο ενσωματώθηκαμ επίσης οι μάχες ενάντια στα περιστατικά της ομοφοβίας, και του μισογυνισμού. Ήταν η καμπή της σύγχρονης ιστορίας κατά την οποία οι οργισμένοι διαδηλωτές της αφροαμερικάνικης κοινωνίας, συνάντησαν και ένωσαν τις δυνάμεις τους με τον παγκόσμιο ακτιβισμό και τις διεκδικήσεις των κινημάτων υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Για πρώτη φορά, μέσα στην διετία που ακολούθησε, η πόλωση της πολιτικής των ταυτοτήτων έφτασε στο ζενίθ της και ξεκίνησε η επί της ουσίας συζήτηση για την αντιμετώπιση των διακρίσεων που έπλητταν τις μειονότητες και τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες πολιτών. Ο όρος woke συμπεριελάμβανε πλέον όλες τις μορφές κοινωνικής αδικίας.
Μετά την παρουσίαση του ντοκιμαντέρ με τίτλο «Stay Woke: The Black Lives Matter Movement» ό όρος woke ενσωματώθηκε στον διάλογο των φεμινιστικών κινημάτων και εμφανίστηκε στα πανό των παρελάσεων Pride των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Με την εκλογή του Τράμπ ως Προέδρου των ΗΠΑ, ο όρος «αφύπνιση» άλλαξε για μια ακόμη φορά πολιτική χροιά και έγινε η σημαία της συλλογικής αμερικάνικης διεκδίκησης για την κοινωνική δικαιοσύνη, ανεξαρτήτου χρώματος, θρησκείας ή πεποίθησης.
Αναμεταξύ της διετίας 2016-2018 ο αυτοπροσδιορισμός woke εξελίχθηκε σε τάση και μόδα, προβάλλοντας την αφύπνιση των νέων σε ότι αφορούσε την οντότητα τους και τον «κόσμο» τους. Ό όρος είχε χάσει πλέον την αρχική ακτιβιστική μορφή του και είχε γίνει η σημαία μιας πιο σύγχρονης κουλτούρας, την οποία ο τύπος και οι διασημότητές ενίσχυσαν ως τάση της εποχής και επιδείκνυαν μέσα από αντιρατσιστικές και queer friendly δηλώσεις, αλλά και φεμινιστικές τοποθετήσεις τους.
Το κίνημα διεκδίκησης της κοινωνικής δικαιοσύνης προσαρμόστηκε στα ζητούμενα της σύγχρονης εποχής, καθώς ενηλικιώθηκε και μεταλλάχθηκε με τρόπο που θα μπορούσε να είναι πιο εύχρηστο.
Το 2017 η λέξη woke συμπεριλήφθηκε και επισήμως στο παγκόσμιο λεξιλόγιο, με την καταχώρησή του λήμματος στο Αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης με τον ορισμό: «καλά ενημερωμένος/η, ένα άτομο που βρίσκεται σε εγρήγορση απέναντι σε φυλετικές ή κοινωνικές διακρίσεις και αδικίες».
Την ίδια περίοδο ξεκίνησαν, ωστόσο, και οι αντιδράσεις από ακτιβιστές της αρχικής μορφής του κινήματος, οι οποίοι θεώρησαν ότι το κίνημα έχει πλέον χάσει την κοινωνική κατεύθυνση του και έχει καταλήξει να έχει «επιφανειακή απόχρωση» και πολύ «λούστρο».
Στην εποχή μας, πλέον, ο όρος της «αφύπνισης» δείχνει να εισέρχεται σε μια ρευστή μορφολογία που καταλήγει να του αφαιρεί την όποια χρησιμότητα στον αγώνα υπέρ των κοινωνικών διεκδικήσεων. Στην παρούσα φάση, το να θεωρηθεί κάποιος «woke» άτομο , αυτομάτως αυτό εκλαμβάνεται αρνητικά και το άτομο επιφορτίζεται τον χαρακτηρισμό του «γραφικού».
Καθώς οι κοινωνίες αλλάζουν και εξελίσσονται, οι όροι και οι έννοιες λαμβάνουν διαρκώς νέες μορφές, με τον ίδιο ρυθμό που αλλάζουν και εξελίσσονται οι αγώνες και οι αγωνιστές.
Τα μόνα που δεν αλλάζουν είναι η αναγκαιότητα στον σεβασμό του ατόμου, η διεκδίκηση στην συμπερίληψη και στην αρμονική συμβίωση, συνθήκες ζωής που θα ευδοκιμήσουν, εφόσον ο κόσμος αγκαλιάσει την όποια διαφορετικότητα ως στοιχείο ενότητας και όχι διχασμού.