Η 6η Σεπτεμβρίου πέρασε πριν από μερικές ημέρες χωρίς να ασχοληθεί κανείς επίσημος μαζί της.Κι όμως στις 6 Σεπτεμβρίου του 1669 υπογράφηκε η συνθήκη παράδοσης του Ηράκλειου (τότε Candia) από τους Ενετούς στους Οθωμανούς και στις 27 του ίδιου μήνα οι Τούρκοι μπήκαν στην τελευταία χριστιανική πόλη της ανατολικής Μεσογείου,μετά από μια επική πολιορκία που κράτησε περίπου 21 χρόνια (1648-1669),και που εξαιτίας αυτής της πολιορκίας πήρε το προσωνύμιο:“TroiaNova”– (Νέα Τροία).
Τι θα είχε γίνει όμως αν δεν έπεφτε τελικά η Κάντια/Ηράκλειο στους Τούρκους το μακρινό 1669;Ποια εξέλιξη θα είχαν πάρει τα πράγματα;Οι Κρητικοί θα ήμασταν ένα άλλο έθνος,όπως έχουν υποστηρίξει διάφοροι (Έλληνες και ξένοι) κατά το παρελθόν;
Το γνωστό στέλεχος του Σύριζα,Γιάννης Μηλιός,ας πούμε,έχει αναπτύξει τη θεωρία ότι η Επανάσταση του Αγίου Τίτου (1363) ήταν μια μορφή…κρητικής εθνογένεσης,πιστεύοντας προφανώς ότι οι Κρητικοί αν δεν είχαν ακολουθήσει τη μοίρα του υπόλοιπου Ελληνισμού,πέφτοντας στα χέρια των Οθωμανών,δε θα ήταν σήμερα Έλληνες.
Χρησιμοποιεί μάλιστα το παράδειγμα της Εξέγερσης του Αγίου Τίτου και του βραχύβιου κρητικού κράτους που προέκυψε για να μας αποδείξει ότι Βυζαντινοί Κρητικοί και Λατίνοι Κρητικοί είχαν γίνει ένα καινούργιο έθνος.Ούτε Έλληνες,ούτε Ιταλοί (!)
Ο κ.Μηλιός βέβαια μάλλον μπερδεύει κάποια πράγματα.Βασικά σκέφτεται με όρους σημερινούς.Τι θα πει “Ιταλός” τον 14ο αιώνα και τι θα πει “Έλληνας”;
Ιταλός δεν υπήρχε καν σαν έννοια.Υπήρχε Ενετός,Φλωρεντίνος,Λομβαρδός,Γενουάτης κτλ
Υπήρχαν χωριστά κράτη,με μεγάλο μίσος και αντιπαλότητα μεταξύ τους.
Από την άλλη δεν υπήρχε ούτε “Έλληνας” με τη σημερινή έννοια.
Υπήρχε “Βυζαντινός”,δηλαδή “Ρωμιός”,που οι Δυτικοί τον αποκαλούσαν “Ελληνα”.
Γιατί στα δικά μας μέρη,για πάνω από 1000 χρόνια υπήρχε μόνο ένα κράτος:Το Ρωμέικο-Βυζαντινό.Με κοινή πολιτική εξουσία,τον Αυτοκράτορα,ένα θρησκευτικό δόγμα και μία επίσημη γραπτή γλώσσα: Την Ελληνιστική Κοινή,από την οποία προέρχονται και τα Νέα Ελληνικά,που μιλάμε σήμερα.
Οπότε η σύγκριση “Ιταλισμού” και “Ελληνισμού” που κάνει στο κείμενο του ο πρώην Υπουργός (βλ.link) είναι μάλλον άκυρη.
Όσο για την Κρήτη,σε ένα πολύ μακρινό για τα δεδομένα της εποχής εκείνης νησί,ήρθαν και εγκαταστάθηκαν μερικές χιλιάδες άνθρωποι από την ιταλική χερσόνησο και βρέθηκαν ανάμεσα σε πολλαπλάσιες χιλιάδες Ρωμιών Κρητικών,με τους οποίους σε μεγάλο βαθμό αφομοιώθηκαν μέσω μεικτών γάμων. (Παράδειγμα:Στην “Amorosa Fede” του Αντώνιου Πάνδημου (1619),περιγράφεται ο γάμος της Καλλέργας Καλλέργη με τον Ιππότη Φραντσέσκο Κουιρίνι).
[ https://www.facebook.com/1587090784845757/posts/3034803063407848/ ]
Λογικά η επανάσταση του Αγίου Τίτου,όπως και πολλά άλλα στοιχεία της Ιστορίας εκείνης της εποχής δείχνουν ότι απλά οι Λατίνοι που βρέθηκαν στην Κρήτη εξελληνίστηκαν,όπως εξελληνίστηκαν λαοί και λαοί που πέρασαν από το νησί. Δε δημιουργήθηκε κάποιο άλλο Έθνος.
Απόδειξη ότι (σχεδόν) όλες οι Κρητικές Επαναστάσεις κατά των Ενετών και των Οθωμανών αργότερα έγιναν μέχρι την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) και ξανάρχισαν πάλι μετά το 1821,με εξαίρεση τις επαναστάσεις των Γεωργίου Καντανολέου (1526) και Δασκαλογιάννη (1770).
Ενώ όπως στις επαναστάσεις κατά των Ενετών συμμετείχαν και Λατίνοι Κρητικοί,έτσι και στις επαναστάσεις κατά των Τούρκων (με αίτημα την “Ένωση” με τον νεοσύστατο ελλαδικό κράτος), συμμετέχουν και αρκετοί Μουσουλμάνοι Κρητικοί. (Βλ.Φωτό).
[Εικόνα: Νεκροί της Επανάστασης του ’21 στην ανατολική Κρήτη.Είχε και μουσουλμάνους Κρητικούς.]
[https://www.jmilios.gr/dimokratia-agiou-titou/]
Διαφορετική γλώσσα τα Κρητικά;
Ο ίδιος ο Καζαντζάκης πίστευε κάτι παρόμοιο. Όχι στο επίπεδο του έθνους -εκεί ήταν ξεκάθαρος- αλλά στο επίπεδο της γλώσσας.Ο μεγάλος στοχαστής πίστευε ότι αν δεν είχε πέσει η Κρήτη στους Τούρκους,τα Κρητικά θα είχαν εξελιχθεί σε μια άλλη γλώσσα τους επόμενους αιώνες.
Παρόμοιες απόψεις έχουν ακουστεί και από διάφορους άλλους,σοβαρούς και λιγότερο σοβαρούς διανοούμενους.Χωρίς βέβαια κανένας τους να έχει μπει στον κόπο να μας εξηγήσει το μηχανισμό που θα γινόταν αυτό με κάποια επιχειρήματα που να στέκουν λογικά.
Ας πάρουμε όμως αυτή την υπόθεση: Ότι το Ηράκλειο δεν παραδόθηκε από τους Ενετούς στους Οθωμανούς εκείνο τον Σεπτέμβρη του 1669 και ότι η υπόλοιπη Κρήτη με κάποιον τρόπο επέστρεφε στη Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας.
Η Μεγαλόνησος έτσι θα ακολουθούσε τον δρόμο των νησιών του Ιονίου,χωρίς να γνώρισει ποτέ Τούρκο.
Αυτό τι θα σήμαινε; Θα εξελισσόταν η διάλεκτος της σε ξεχωριστή γλώσσα;
Έγινε κάτι ανάλογο στην Κέρκυρα,στην Κεφαλονιά,στη Ζάκυνθο;
Γιατί θα έπρεπε να γίνει στην Κρήτη;Υπήρχαν διαφορετικά δεδομένα εδώ;
Αν το διαφορετικό είναι η κρητική διάλεκτος,να εξηγήσουμε ότι διάλεκτοι υπήρχαν παντού σε Ευρώπη και παγκόσμια και συνέχισαν να υπάρχουν μέχρι που το έθνος-κράτος τις ισοπέδωσε.
Θεσμοί όπως το σχολείο,αργότερα το Σινεμά αλλά κυρίως η τηλεόραση, ομογενοποίησαν τον τρόπο που μιλάμε. Στο βαθμό που πια να δυσκολεύεσαι ακόμη και να καταλάβεις από ποια περιοχή είναι ένας εικοσάρης.
Διάλεκτος υπήρχε στην Κρήτη και με την εξέλιξη σβήνει η χρήση της. Δεν υπήρχε άλλη γλώσσα,πολύ περισσότερο δεν υπήρχε άλλη εθνική ταυτότητα.
Ακόμη λοιπόν κι αν το νησί έμενε εκτός Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τι θα συνέβαινε;
Τίποτα.Όπως τίποτα δε συνέβη και στα νησιά του Ιονίου,που δεν έπεσαν στους Τούρκους.
Οι διάλεκτοι τους εμπλουτίστηκαν με ιταλικές λέξεις,όπως συνέβη και με τα Κρητικά,τα Κυπριακά ή τις άλλες νησιώτικες ντοπιολαλιές αλλά μέχρι εκεί.
Σημείωση:Θυμάμαι στην Κάρπαθο στην 1η Δημοτικού να με ρωτάει η κυρία που είχε το κυλικείο, αν θέλω “πανίνο” και εγώ να επιμένω εκνευρισμένος ότι αυτό που μου δείχνει το λένε…σάντουιτς!
Γλώσσες – Διάλεκτοι
Ο Μαξ Βάινραϊχ θεωρούσε ότι “η γλώσσα είναι μια διάλεκτος που έχει στρατό,ναυτικό και αεροπορία”.
Δεν ισχύει όμως πάντα αυτό.Στην ελληνική πραγματικότητα σίγουρα όχι.
Γιατί και η Κύπρος σήμερα αλλά και η Κρήτη κάποτε -την περίοδο της αυτονομίας της- διέθεταν μιας κάποιας μορφής στρατό. Είχαν το δικό τους νόμισμα και τις προϋποθέσεις (Μεγάλες Δυνάμεις) για να αποτελέσουν ξεχωριστές εθνότητες.
Ούτε η Κρήτη όμως το θέλησε αυτό αλλά ούτε και η Κύπρος σήμερα,που στην πραγματικότητα πληρώνει ακόμη τη βούληση του λαού της για Ένωση με την Ελλάδα.